«چنگ» در موسيقی ايرانی فراموش شده است
آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: چنگ (هارپ) يكي از قديمي‌ترين ساز‌هاي ايراني است كه روزگاري ساز مهم ساسانيان در قرن هفتم محسوب مي‌شد و «نكيسا» و «رامتين» سال‌ها نوايش را براي ايرانيان طنين‌انداز كردند و گوش آنها را نوازش دادند اما دير زماني است كه نواي «چنگ» حتي به عنوان ساز ثابت اركستر سمفونيك‌ها در موسيقي ايراني شنيده نشده است.
ساز «چنگ» در فرهنگ موسيقايي ايران، رفته رفته حضورش در صحنه موسيقي ايران كم فروغ شده است.
آخرين حضور «چنگ» در ايران نيز به اجراي اركستر سمفونيك تهران به رهبري شهداد روحاني با اجراي قطعاتي از موسيقي متن فيلم‌هاي برتر تاريخ سينماي جهان در تيرماه سال جاري و اجراي مازيار فلاحي در بيست و هفتمين جشنواره بين‌المللي موسيقي باز مي‌گردد كه البته در اجراي اركستر سمفونيك نوازندگي اين ساز را «زارا هاروتيانيان» ـ هنرمند ارمني ـ برعهده داشت و در گروه مازيار فلاحي نيز بهار ايلچي در مقام نوازنده حضور داشت.
در ادامه به ارزيابي چگونگي آموزش و نوازندگي اين ساز در سال‌هاي اخير در ايران مي‌پردازيم.
***
اولين و سخت‌ترين قدم در اين مسير يافتن نوازنده‌ي چنگ در ايران است تا حداقل از او بپرسيم چرا اين روزها كمتر در اركسترهاي موسيقي اثري از اين ساز شنيده مي‌شود؟
وقتي ليست انبوهي از شماره تلفن‌هاي آموزشگاه‌هاي رايج موسيقي را جمع‌آوري كرديم تا متوجه شويم «چنگ» در چند آموزشگاه موسيقي تدريس مي‌شود نيز با پاسخ‌هاي جالبي از سوي مديران آموزشگا‌ه‌ها مواجه شديم.
«حالا چرا چنگ، اين همه ساز وجود دارد كه شما مي‌توانيد آموزش ببينيد!؟»
«برايتان آرزوي موفقيت مي‌كنيم، چنين سازي در ايران تدريس نمي‌شود»
«اول بايد بدانيد، هزينه آموزش اين ساز بسيار بالاست! شما ابتدا ساز را تهيه كنيد تا برايتان يك مدرس پيدا كنيم.»
در اين ميان از بين آموزشگاه‌هاي متعدد موسيقي، تنها يك آموزشگاه را يافتيم كه ساز «چنگ» توسط يك مدرس خانم تدريس مي‌شد.
فتانه شاهين ـ بانوي چنگ‌نواز اهل شيراز ـ به گفته‌ي خودش تنها كسي است كه در ايران اين ساز را تدريس مي‌كند.
او دراين باره به ايسنا گفت: «سال‌ها پيش خانه و آموزشگاهم را در شيراز فروختم تا بتوانم تعدادي «چنگ» براي يكي از آموزشگاه‌هاي تهران خريداري كرده و تدريس كنم. اكنون 30 هنرجو در تهران دارم كه به طور قطع تعدادشان بيشتر هم خواهد شد.»
اين نوازنده در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه چرا «چنگ» در گروه‌هاي موسيقي ايران كاربرد چنداني ندارد،توضيح داد: « چنگ،سال‌ها پيش به دليل نامعلوم منسوخ شد و جايگاهش را از دست داد و ديگر اينكه «چنگ» در همه جاي دنيا ساز گران‌قيمتي است.»
شاهين معتقد است: ««چنگ» اين قابليت را دارد كه در تمام ژانرهاي موسيقي استفاده شود؛ بايد بگويم چنگ، ساز بسيار پاكي است؛ ساز روحاني و مقدس كه در كتيبه‌ها و مجسمه‌ها اين ساز در دستان فرشتگان قرار گرفته است.»
اين نوازنده در پاسخ به سوال ديگري در اين رابطه كه چرا به عنوان يك نوازنده تا به حال براي ساز چنگ، قطعه‌اي ننوشته است، گفت: «شايد دليلش كم‌كاري بنده بوده كه وقتي در خارج از كشور اين ساز را آموختم پس از بازگشت به ايران، قطعه‌اي برايش ننوشتم.»
شاهين ادامه داد: «آينده‌ي ساز «چنگ» روشن است، شايد در دوره‌اي به «چنگ» توجه نكرديم اما به طور قطع در آينده‌ي نزديك اتفاقات بهتري براي «چنگ» در ايران مي‌افتد، چرا كه اين ساز به تازگي مسيرش را در ايران آغاز كرده است.»
***
عبدالعلي باقري نژاد، صاحب كارگاه «درويش خان» در استان البرز يكي ديگر از معدود هنرمنداني است كه در كارگاهش در كنار انواع و اقسام سازها،چنگ هم مي‌سازد.
در ليست قيمت چنگ‌هاي عبدالعلي باقري‌نژاد،نمونه‌ايي با بهاي 400 هزار تومان تا 5 ميليون تومان وجود دارد.
چنگ ««باربد»، «تزئيني » و... در اين كارگاه ساخته مي‌شوند.
او به عنوان احياگر چنگ ايراني درباره دليل بالا بودن بهاي اين ساز و كمبود سازنده هارپ در ايران گفت:«چنگ، يك ساز فني است و در همه جاي دنيا با اين بها عرضه مي‌شود. چنگ‌هاي اشرافي نيز وجود دارند كه درخارج از كشور ساخته شده و حدود 15 ميليون تومان قيمت دارند.»
وقتي از باقري نژاد پرسيديم كه آيا مردم براي خريد اين ساز به كارگاه درويش‌خان مراجعه مي‌كنند،يا خير؟ پاسخ داد: «اين ساز ميان مردم جايگاه چنداني ندارد، البته دخترانم زينب و معصومه باقري‌نژاد و همسرم پروين روحي به خوبي چنگ مي‌نوازند.»
***
اما با وجود همين تعداد نوازنده چرا آهنگسازان براي چنگ قطعه‌اي نمي‌نويسند و جايي در اركستر خود براي آن قرار نمي‌دهند؟
لوريس چكناواريان ـ آهنگساز و رهبر اركستر ـ در پاسخ به ايسنا گفت:« منسوخ شدن «چنگ» در ايران دو دليل دارد؛ اول اينكه در ايران هيچ نوازنده چنگي كه به صورت حرفه‌اي به اين ساز تسلط داشته باشد وجود ندارد و نكته‌ي دوم اينكه سازهايي كه به تعداد محدود،در ايران ساخته مي‌شوند، استاندارد نيستند.»
چكناواريان كه 50 سال است براي اركسترها، سمفوني و اپرا مي‌نويسد، ادامه داد: « بنده هميشه در قطعاتم از اين ساز استفاده مي‌كنم و اگر قرار باشد اين كار را در ايران انجام دهم از نوازنده خارجي بهره مي‌گيرم.»
او معتقد است: «ساختن «چنگ» كار بسيار سختي است و بنده در ايران حتي يك نفر را هم نمي‌شناسم كه نوازنده‌ي حرفه‌اي باشد و يا حرفه‌اي «چنگ» بسازد.»
اين رهبر اركستر در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه آيا هارپ مي‌تواند،در تمام ژانرهاي موسيقي به كار گرفته شود، پاسخ داد: «به طور قطع هنرمندان در عرصه‌هاي مختلف موسيقي مانند كلاسيك و پاپ مي‌توانند به گونه‌اي از اين ساز در رنگ‌آميزي اركستر خود استفاده كنند و هيچ محدوديتي براي استفاده از «چنگ» در اركستر وجود ندارد.»
***
به گزارش ايسنا، سازي كه امروز به گفته آهنگسازان كمتر كاربردي در موسيقي ايران دارد ، روزگاري ساز مرسوم مشهورترين موسيقيدان‌ها چون باربد، سركش، رامتين، بامشاد، آفرين و نكيساي چنگ نواز بود به طوريكه «باربد» براي هر روز هفته، نوايي ساخت كه به هفت خسرواني معروف است، اما امروز چه بر سر چنگ آمده است كه آهنگسازان بايد بگويند حتي يك نوازنده حرفه‌اي چنگ در ايران نداريم؟
ساز «چنگ» در فرهنگ موسيقايي ايران، رفته رفته حضورش در صحنه موسيقي ايران كم فروغ شده است.
آخرين حضور «چنگ» در ايران نيز به اجراي اركستر سمفونيك تهران به رهبري شهداد روحاني با اجراي قطعاتي از موسيقي متن فيلم‌هاي برتر تاريخ سينماي جهان در تيرماه سال جاري و اجراي مازيار فلاحي در بيست و هفتمين جشنواره بين‌المللي موسيقي باز مي‌گردد كه البته در اجراي اركستر سمفونيك نوازندگي اين ساز را «زارا هاروتيانيان» ـ هنرمند ارمني ـ برعهده داشت و در گروه مازيار فلاحي نيز بهار ايلچي در مقام نوازنده حضور داشت.
در ادامه به ارزيابي چگونگي آموزش و نوازندگي اين ساز در سال‌هاي اخير در ايران مي‌پردازيم.
***
اولين و سخت‌ترين قدم در اين مسير يافتن نوازنده‌ي چنگ در ايران است تا حداقل از او بپرسيم چرا اين روزها كمتر در اركسترهاي موسيقي اثري از اين ساز شنيده مي‌شود؟
وقتي ليست انبوهي از شماره تلفن‌هاي آموزشگاه‌هاي رايج موسيقي را جمع‌آوري كرديم تا متوجه شويم «چنگ» در چند آموزشگاه موسيقي تدريس مي‌شود نيز با پاسخ‌هاي جالبي از سوي مديران آموزشگا‌ه‌ها مواجه شديم.
«حالا چرا چنگ، اين همه ساز وجود دارد كه شما مي‌توانيد آموزش ببينيد!؟»
«برايتان آرزوي موفقيت مي‌كنيم، چنين سازي در ايران تدريس نمي‌شود»
«اول بايد بدانيد، هزينه آموزش اين ساز بسيار بالاست! شما ابتدا ساز را تهيه كنيد تا برايتان يك مدرس پيدا كنيم.»
در اين ميان از بين آموزشگاه‌هاي متعدد موسيقي، تنها يك آموزشگاه را يافتيم كه ساز «چنگ» توسط يك مدرس خانم تدريس مي‌شد.
فتانه شاهين ـ بانوي چنگ‌نواز اهل شيراز ـ به گفته‌ي خودش تنها كسي است كه در ايران اين ساز را تدريس مي‌كند.
او دراين باره به ايسنا گفت: «سال‌ها پيش خانه و آموزشگاهم را در شيراز فروختم تا بتوانم تعدادي «چنگ» براي يكي از آموزشگاه‌هاي تهران خريداري كرده و تدريس كنم. اكنون 30 هنرجو در تهران دارم كه به طور قطع تعدادشان بيشتر هم خواهد شد.»
اين نوازنده در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه چرا «چنگ» در گروه‌هاي موسيقي ايران كاربرد چنداني ندارد،توضيح داد: « چنگ،سال‌ها پيش به دليل نامعلوم منسوخ شد و جايگاهش را از دست داد و ديگر اينكه «چنگ» در همه جاي دنيا ساز گران‌قيمتي است.»
شاهين معتقد است: ««چنگ» اين قابليت را دارد كه در تمام ژانرهاي موسيقي استفاده شود؛ بايد بگويم چنگ، ساز بسيار پاكي است؛ ساز روحاني و مقدس كه در كتيبه‌ها و مجسمه‌ها اين ساز در دستان فرشتگان قرار گرفته است.»
اين نوازنده در پاسخ به سوال ديگري در اين رابطه كه چرا به عنوان يك نوازنده تا به حال براي ساز چنگ، قطعه‌اي ننوشته است، گفت: «شايد دليلش كم‌كاري بنده بوده كه وقتي در خارج از كشور اين ساز را آموختم پس از بازگشت به ايران، قطعه‌اي برايش ننوشتم.»
شاهين ادامه داد: «آينده‌ي ساز «چنگ» روشن است، شايد در دوره‌اي به «چنگ» توجه نكرديم اما به طور قطع در آينده‌ي نزديك اتفاقات بهتري براي «چنگ» در ايران مي‌افتد، چرا كه اين ساز به تازگي مسيرش را در ايران آغاز كرده است.»
***
عبدالعلي باقري نژاد، صاحب كارگاه «درويش خان» در استان البرز يكي ديگر از معدود هنرمنداني است كه در كارگاهش در كنار انواع و اقسام سازها،چنگ هم مي‌سازد.
در ليست قيمت چنگ‌هاي عبدالعلي باقري‌نژاد،نمونه‌ايي با بهاي 400 هزار تومان تا 5 ميليون تومان وجود دارد.
چنگ ««باربد»، «تزئيني » و... در اين كارگاه ساخته مي‌شوند.
او به عنوان احياگر چنگ ايراني درباره دليل بالا بودن بهاي اين ساز و كمبود سازنده هارپ در ايران گفت:«چنگ، يك ساز فني است و در همه جاي دنيا با اين بها عرضه مي‌شود. چنگ‌هاي اشرافي نيز وجود دارند كه درخارج از كشور ساخته شده و حدود 15 ميليون تومان قيمت دارند.»
وقتي از باقري نژاد پرسيديم كه آيا مردم براي خريد اين ساز به كارگاه درويش‌خان مراجعه مي‌كنند،يا خير؟ پاسخ داد: «اين ساز ميان مردم جايگاه چنداني ندارد، البته دخترانم زينب و معصومه باقري‌نژاد و همسرم پروين روحي به خوبي چنگ مي‌نوازند.»
***
اما با وجود همين تعداد نوازنده چرا آهنگسازان براي چنگ قطعه‌اي نمي‌نويسند و جايي در اركستر خود براي آن قرار نمي‌دهند؟
لوريس چكناواريان ـ آهنگساز و رهبر اركستر ـ در پاسخ به ايسنا گفت:« منسوخ شدن «چنگ» در ايران دو دليل دارد؛ اول اينكه در ايران هيچ نوازنده چنگي كه به صورت حرفه‌اي به اين ساز تسلط داشته باشد وجود ندارد و نكته‌ي دوم اينكه سازهايي كه به تعداد محدود،در ايران ساخته مي‌شوند، استاندارد نيستند.»
چكناواريان كه 50 سال است براي اركسترها، سمفوني و اپرا مي‌نويسد، ادامه داد: « بنده هميشه در قطعاتم از اين ساز استفاده مي‌كنم و اگر قرار باشد اين كار را در ايران انجام دهم از نوازنده خارجي بهره مي‌گيرم.»
او معتقد است: «ساختن «چنگ» كار بسيار سختي است و بنده در ايران حتي يك نفر را هم نمي‌شناسم كه نوازنده‌ي حرفه‌اي باشد و يا حرفه‌اي «چنگ» بسازد.»
اين رهبر اركستر در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه آيا هارپ مي‌تواند،در تمام ژانرهاي موسيقي به كار گرفته شود، پاسخ داد: «به طور قطع هنرمندان در عرصه‌هاي مختلف موسيقي مانند كلاسيك و پاپ مي‌توانند به گونه‌اي از اين ساز در رنگ‌آميزي اركستر خود استفاده كنند و هيچ محدوديتي براي استفاده از «چنگ» در اركستر وجود ندارد.»
***
به گزارش ايسنا، سازي كه امروز به گفته آهنگسازان كمتر كاربردي در موسيقي ايران دارد ، روزگاري ساز مرسوم مشهورترين موسيقيدان‌ها چون باربد، سركش، رامتين، بامشاد، آفرين و نكيساي چنگ نواز بود به طوريكه «باربد» براي هر روز هفته، نوايي ساخت كه به هفت خسرواني معروف است، اما امروز چه بر سر چنگ آمده است كه آهنگسازان بايد بگويند حتي يك نوازنده حرفه‌اي چنگ در ايران نداريم؟
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
انتشار یافته: ۱
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید
با سلام
احتراما
اینجانب عبدالعلی باقری نزاد نسبت به بعضی مفاد آورده شده به لحاظ فنی و تجربی در این سایت معترض هستم . خواهشمندم به مطالب زیر دقت بفرمایید:
بنده با همکاری همسر و دو فرزندم در سال 1386 در موزه ساز در حضور سفیر اسبق کشورفرانسه و جمع مدیران خانه موسیقی و خانه هنر کشور به اجرای پژوهشی چنگ پرداختیم و درسال 1386 2کنسرت پژوهشی و بررسی 6000 سال تاریخ چنگ در ایران را کرج و با همکاری وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی اجرا کرده ایم .در سال 1388 25مرداد در سالن رودکی تالار وحدت کنسرت پژوهشی مربوطه را برای سومین بار اجرا کرده ایم هم اکنون بالغ بر 10هنرجوی چنگ که مقدمات را بپایان رسانیده اند و نیزآموزشگاه چنگ نوازان در استان البرزبا مدیریت بنده مشغول به فعالیت در زمینه آموزش چنگ بوده و هست و بنده و همسر و دو فرزندانم توسط خانم پروفسور ارنستین استوپ هلندی آموزش دیده ایم .
و 3 کتاب 1- آموزش چنگ نوازی 2- کتاب ساخت چنگ در ایران 3- کتاب تاریخ 6000 سال چنگ در ایران را دردست چاپ و نشرداریم .
عبدالعلي باقري نژاد، صاحب كارگاه «درويش خان» در استان البرز يكي ديگر از معدود هنرمنداني است كه در كارگاهش در كنار انواع و اقسام سازها،چنگ هم مي‌سازد.
در ليست قيمت چنگ‌هاي عبدالعلي باقري‌نژاد،نمونه‌ايي با بهاي 400 هزار تومان تا 5 ميليون تومان وجود دارد.
چنگ ««باربد»، «تزئيني » و... در اين كارگاه ساخته مي‌شوند.
او به عنوان احياگر چنگ ايراني درباره دليل بالا بودن بهاي اين ساز و كمبود سازنده هارپ در ايران گفت:«چنگ، يك ساز فني است و در همه جاي دنيا با اين بها عرضه مي‌شود. چنگ‌هاي اشرافي نيز وجود دارند كه درخارج از كشور ساخته شده و حدود 15 ميليون تومان قيمت دارند.»
وقتي از باقري نژاد پرسيديم كه آيا مردم براي خريد اين ساز به كارگاه درويش‌خان مراجعه مي‌كنند،يا خير؟ پاسخ داد: «اين ساز ميان مردم جايگاه چنداني ندارد، البته دخترانم زينب و معصومه باقري‌نژاد و همسرم پروين روحي به خوبي چنگ مي‌نوازند.»