اشتغال فارغ التحصیلان، از رویا تا واقعیت
فاصله بين بخش صنعت و آموزش هاي دانشگاهي و عدم انطباق اين آموزش ها با نيازهاي بازار كار یک مشكل اساسي است كه منجر به افزايش مستمر نرخ بيكاري دانش آموختگان دانشگاهي مي شود.
آفتاب‌‌نیوز :
سرویس علم و فن آوری- محبوبه بیات- شاید بتوان اشتغال را بكارگيري منطقي نيروهاي متخصص كارآمد در مشاغل تخصصي و تطبيق آن ها با موقعيت هاي تخصصي مورد لزوم سازماني تعریف کرد به نحوي كه اشتغال صحيح آن ها، نيل به هدف هاي سازماني را ممكن سازد. در این میان، اشتغال دانش آموختگان دانشگاهی، مهمترین مولفه اشتغال در هر جامعه ای به شمار می رود.
در کشور ما نیز آموزش عالي در دو دهه اخير گسترش سريعي يافته است. افزايش ظرفيت‌هاي آموزش عالي از طريق ايجاد دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي در كليه استانهاي كشور موجبات افزايش قابل ملاحظه عرضه فارغ‌التحصيلان دانشگاه‌ها را فراهم کرده است. اما عدم هماهنگي بين فرصت‌هاي شغلي موجود در بخش‌هاي مختلف اقتصاد و بعبارتي كمبود تقاضا، بروز پديده بيكاري فارغ‌التحصيلان دانشگاهي را فراهم ساخته است.
اگر چه مسئله بيكاري با توجه به تبعات آن در ناهنجاريهاي اقتصادي- اجتماعي و فرهنگي براي كليه آحاد جمعيت كشور آزار دهنده و براي اقتصاد كشور بازدارنده است با اين حال بيكاري فارغ‌التحصيلان دانشگاه ها از حساسيت و اهميت بيشتري برخوردار است.
اين اهميت به دليل سرمايه‌گذاري انجام شده براي تربيت نيروي انساني ماهر در كشور و بلااستفاده ماندن آن در فعاليتهاي اقتصادي و وارد ساختن خسارت به اقتصاد ملي از يكسو و فراهم نبودن زمينه براي محول كردن نقش‌هاي اجتماعي به افراد فرهيخته براي نيل به اهداف توسعه كشور از سوی دیگر و در عين حال امكان بروز اعتراض و عكس‌العمل در جامعه به سبب با‌سوادي و آگاهي بيشتر است.
در سالهاي اخير كشور شاهد نرخ فزاينده تمايل به تحصيلات عالي در ميان جوانان و داوطلبين است. بر اساس اين تقاضا، موسسات آموزش عالي نيز اقدام به افزايش ظرفيت جذب دانشجو نموده‌اند. به نحوي كه بر اساس آمار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دانشجويان شاغل به تحصيل در سال 1392 در مقاطع كارداني، كارشناسي، كارشناسي ارشد و دكتري به حدود چهار ميليون و چهارصد هزار نفر رسيده است.
از سوی ديگر آمار وضعيت اشتغال كشور نشان مي‌دهد كه وضعيت اشتغال دانش‌آموختگان دانشگاهي متناسب با ميزان رشد فارغ‌التحصيلان دانشگاهي نبوده و همين امر موجب بروز مشكلاتي در خصوص فلسفه نظام آموزشي شده است. بديهي است كه اشتغال و از جمله اشتغال دانش آموختگان دانشگاهي مستلزم مولفه هاي متعددي از جمله متناسب بودن مهارتهاي آنها با نيازهاي بازار كار مي باشد. البته امروزه سعی می شود در سازمان ها و موسسات جهت شناسايي اين مهارت ها از الگوي شايستگي استفاده مي شود و بر اساس آن به شناسايي دانش، مهارت، نگرش و ويژگي هاي شخصيتي مورد نياز براي احراز هر شغل پرداخته مي شود.
مرکز آمار ایران در پایان سال 1393 نتایج تفصیلی آمارگیری نیروی کار را ارائه کرد که بر اساس آن جمعیت جوان کشور به حدود ۲۴ میلیون نفر رسیده است اما ۲۶ درصد از این جمعیت فاقد شغل هستند. این در حالی است که فارغ التحصیلان دانشگاهی، عمدتا در این گروه قرار می گیرند.
فاصله بين بخش صنعت و آموزش هاي دانشگاهي و عدم انطباق اين آموزش ها با نيازهاي بازار كار یک مشكل اساسي است كه منجر به افزايش مستمر نرخ بيكاري دانش آموختگان دانشگاهي مي شود. دلايل متعددي منجر به بروز اين پديده شده است. از جمله، عدم داشتن مهارتهاي مورد نياز بازار كار دلیلی مهم است.
مهارت، نیاز کلیدی جویندگان کار
باید اذعان کرد که هنوز هم بيكاري دانش آموختگان دانشگاهي يكي از بزرگ ترين معضلات اقتصادي در كشور ما، به عنوان محور اصلي توسعه و پيشرفت اقتصادي جامعه است. کم توجهی و هم سو نبودن نظام آموزش عالی با نیازهای جامعه يكي از دلایل بروز بحران و بيكاري فارغ التحصيلان است، درصورتی که نیاز اساسی يك فارغ التحصيل دانشگاهی برای رسیدن به شغل و پذیرش مسئولیت های تخصصی جامعه، مهارت است، یعنی فرد علاوه بر داشتن توانایی های ذهنی، فیزيكي و سطح تحصیلات و همچنین ویژگی های رفتاری چون شخصیت، نوع نگرش، انگیزش و ارزش های فردی باید مهارت های فنی، انسانی و ادراکی نیز در طول دوران تحصیل کسب کند. اما این گونه که مشخص است بین دوره ها و مواد آموزشی دانشگاه با آنچه بازارکار از بعد مهارت فنی و علمی می طلبد تناسب منطقی برقرار نشده است و از طرف دیگر قبل از فارغ التحصيلي دانشجویان معیارهای مناسبی برای ارزیابی آنها از حیث حداقل توانمندی علمی و عملی وجود ندارد. همچنین سيستم آموزشي نیز نتوانسته به خوبی روحیه علمی دانشجویان را برای پیدا کردن کار مفید خود و جامعه تقویت کند. بيكاري فارغ التحصيلان دانشگاه ها، يكي از مسائل مهم كشور در سالهاي اخير بوده است.
موضوع زمانی جدی تر می شود که در نظر بگیریم طبق مطالعات سازمان همیاری اشتغال دانش‌آموختگان جهاد دانشگاهی، جمعیت فعال کشور تا سال 1400 به 61 میلیون نفر خواهد رسید و به عبارتی دیگر 5.2 درصد رشد خواهد داشت، در نتیجه باید سطح اشتغال نیز از رشدی 5.2 درصد در سال برخوردار باشد تا وضعیت فعلی حفظ شود. به بیان دیگر تا سال 1400 باید 29 میلیون فرصت شغلی در ایران ایجاد شود.
گالبدايت در كتاب خود با عنوان روش هاي توسعه هشدار مي دهد كه برنامه ها و تشكيلات دانشگاه حتما بايد يا مقتضيات هر جامعه در زمينه توسعه و ترقي همراه باشد. از ديد وي انطباق فعاليتهاي آموزشي دانشگاه با اهداف و نيازهاي مختلف جامعه، گسترش دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالي غيردولتي، گرايش به علوم عملي و تحقيقاتي به ويژه تحقيقات كاربردي و جامعه گرا را مي توان از عوامل اصلي و مهم پيشرفت ممالك توسعه يافته برشمرد.
در طرح پژوهشي لروكس و لافير (1995) در كانادا در خصوص مهارت هاي اساسي مورد نياز بازار كار از ديدگاه كارفرمايان مهارت هايي را كه به افزايش فرصت اشتغال افراد كمك مي كند در سه گروه دسته بندي كرده اند:
1- مهارت هاي علمي شامل مهارت هاي ارتباطي، تفكر انتقادي، توانايي حل مساله، تشخيص اهميت نياز در زندگي.
2- مهارت هاي مديريت شخص شامل توانايي تعيين اهداف، اقدام مسوولانه، اعتماد به نفس، پيش قدمي در امور و دارا بودن ديدگاه هاي قابل پذيرش.
3- مهارت هاي كار گروهي شامل توانايي كار با ديگران، احترام قايل شدن نسبت به ديگران و توانايي رهبري و هدايت ديگران
امروزه دانشگاه ها براي ايفاي نقش مؤثرخود، در عين وفاداري به ساز و كارهاي سنتي خود نمي توانند پرچمدار و طلايه دار آينده اي بهتر باشند. به اين دليل تجديد نظر در برنامه ريزي آموزشي، شيوه هاي سياستگذاري در نظام آموزشي، تجديد نظر در نظام پذيرش دانشجو، يافتن شيوه هاي نو در تحقيقات به منظور توليد دانش، بررسي روش هاي بهبود كيفيت آموزش و نيز تبيين رابطه ميان آموزش عالي با فرهنگ جامعه و مسائل اجتماعي، پاسخگويي نظام آموزش عالي به نيازهاي اقتصادي و اجتماعي جامعه به ويژه بازار كار ... ضرورتي گريز ناپذير مي نمايد، بنابراين تامل و تعمق در اين عوامل لزوم تحول بنياني در نظام آموزش عالي را به خوبي روشن مي سازد.
در هزاره جديد، برخي از صاحبنظران آموزش عالي براين باورند كه كميت و كيفيت آموزش ديدگان مهارتی با تقاضاي بازار كار متناسب باشد تا پديده هاي توسعه در جامعه شكل گيرد. بنابراين چگونگي سرمايه گذاري براي ارتقاي دانش نيروي كار متخصص و به كار گيري مناسب آن و نيز مديريت صحيح و مبتني بر نيازهاي جامعه از طرف دانشگاه ها كه عهده دار اين مهم هستند، از جمله مواردي است كه نيازمند مطالعه، بازنگري عالمانه و همه جانبه و نيز برنامه ريزي هاي آموزشي مناسب است.
در اعلاميه نهايي كنفرانس جهاني آموزش عالي كه از 5 تا 9 اكتبر 1998 در محل يونسكو در پاريس تشكيل شد، برنكاتي كه بايد در برنامه ريزي هاي آينده آموزش عالي مورد توجه قرار گيرد تاكيد شد. از جمله مواردي كه مي توان به مسؤل و پاسخگو بودن دانشگاه در مقابل جامعه و نيازهاي جامعه به منظور توسعه اشاره كرد، اين است كه در يك جامعه متلاطم اطلاعاتي و رقابتي، « دانشگاه ايستايي» كه به آموزش هاي يكنواخت و تكراري به سبك سنتي و توليد انبوه فارغ التحصيلان جوياي كار مي پردازد، چگونه مي توان نقش خود را در نيل به توسعه پايدار ايفا كرد؟
در پایان به نظر می رسد، موفقيت دانشگاه ها بر این مبنا استوار است كه بتوانند نيازهاي بخش هاي مختلف اقتصادي و صنعتي كشور را برآورده سازند. در كشورهاي در حال توسعه برخلاف كشورهاي توسعه يافته، بين مراكز آموزش عالي و بنگاه هاي اقتصادي و صنعتي رابطه تنگاتنگي وجود ندارد. محصول دانشگاه ها نياز بنگاه ها را تامين نمي كند. واقیت این است که بنگاه ها به محصولي فراتر و تواناتر چشم دوخته اند و این خود، هر روز فاصله ها را بيشتر مي کند. تحولات و تغييرات دائمي كسب و كار، ظهور فناوري هاي جديد، قوانين و مقررات حكومتي، تغيير الگوهاي مصرف، الزامات آموزشي و بالا رفتن سطح معيارها، ضرورت توجه جدي دانشگاه ها و مراكز علمي به رفع نياز اين بنگاهها را اجتناب ناپذير مي نمايند.
یکی از کارهایی که در آینده می‌تواند صورت گیرد و بار روانی بیکاری را از فارغ التحصیلان کاهش دهد، این است که بتوان صاحبان صنعت را به عنوان فعالان اقتصادی در سیاستگذاری‌های آموزش دخالت داده شوند تا از یک سو، نياز و خواست آنان در برنامه ها اعمال شود و از سوی دیگر دانش آموختگان با فراگیری حرفه‌های مختلف و کسب تخصص در زمینه‌های گوناگون نیاز صاحبان بازار کار فراهم آید.
امید است با ارتباط صنعت و دانشگاه شاهد روند بهبود وضعیت تولید و اقتصاد در کشور باشیم و معضلی به عنوان پدیده بیکاری فارغ التحصیلان کاسته شود.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید