نگرش به «برجام» از منظر انصاف

آفتاب‌‌نیوز : درخت توافق هسته ای اکنون بر بستر برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به بار نشسته و پیامدهای مثبت آن به شکل میوه هایی یکی پس از دیگری به بار می نشیند. با این حال، گروهی از تندروهای داخلی همچنان بر موضع گیری ها و مخالفت خوانی های گذشته علیه گفت وگوها و سپس توافق هسته پافشاری می کنند. شدت مخالفت این افراد تا جایی است که دستاوردهای ایران در زمینه کسب و اجرایی سازی برجام را توخالی و پوچ می خوانند.

مردم ایران تحریم های اقتصادی را که به خاطر اختلاف های انباشته و فرسوده هسته ای با غرب بر کشورمان تحمیل شده بود هرگز از یاد نخواهند برد؛ تحریم هایی که نزدیک به یک دهه به واسطه قطعنامه های شورای امنیت و قوانین گوناگون آمریکایی و اروپایی بر کشورمان تحمیل شد تا اینکه تیم دیپلماسی ایران به سرپرستی «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه و حمایت همه جانبه مجموعه نظام، پس از 2 سال رایزنی در دوره دولت یازدهم توانست پایه آن را متزلزل سازد و سپس شیرازه اش را فروپاشد. امروز لغو تحریم های گسترده مالی و اقتصادی یکی از مهمترین دستاوردهای توافق هسته ای برای ایران به شمار می رود.

پس از گفت وگوهای پرفراز و نشیب اما موفق هسته ای بود که شورای امنیت سازمان ملل متحد به عنوان واضع قطعنامه های تنبیهی علیه ایران، با صدور قطعنامه 2231 بر قطعنامه های پیشین خود مُهر باطل زد. بر اساس قطعنامه تازه، 6 قطعنامه ای که از سال 1385 تا 1390 بر ایران تحمیل شده بود شامل قطعنامه های 1696 (2006میلادی)، 1737 (2006)، 1747 (2007)، 1803 (2008)، 1835 (2008) و 1929 (2010) یکجا لغو شد؛ قطعنامه هایی که بیش از 80 درصد تحریم ها نتیجه تحمیل آن ها بود. بر اثر برجام است که امروز تحریم های اقتصادی در حوزه های بانکی، مالی، نفتی، گازی، پتروشیمی، تجاری، بیمه و حمل ونقل لغو شده است.

آزاد شدن بیش از یکصد میلیارد دلار از درآمدهای مسدود شده ایران، لغو تحریم های 800 شخص حقیقی و حقوقی نظیر بانک مرکزی، شرکت ملی نفت، شرکت ملی نفت کش و شرکت های تابعه، ایران ایر، کشتیرانی جمهوری اسلامی و بسیاری از دیگر نهادها، بانک ها و موسسه های کشورمان از فهرست تحریم های بین المللی، آمریکا و اتحادیه اروپا نشان دهنده نخستین دستاوردهای توافق هسته ای است. در پی اجرایی سازی برجام در اواخر دی ماه بود که قراردادهایی به ارزش 50 میلیارد دلار در جریان سفر «حسن روحانی» رییس جمهوری ایران به کشورهای اروپایی فرانسه و ایتالیا به امضا رسید؛ قراردادهایی پرسود برای رفع نیازهای کشور که برآیند توافقی است که مخالفان آن را پوچ و بیهوده می خوانند.

پس از کسب برجام، تحریم های ضد ایرانی در حالی فروپاشید که ایران از هیچ یک از حقوق مسلم هسته ای خود عقب ننشست. اکنون در زمینه فعالیت های هسته ای دستاوردهای ایران چشمگیر است. تهران در برجام محدودیت های فنی را پذیرفت که به زیرساخت های هسته ای کشور آسیبی نرساند و در برابر، موجب توسعه دانش و فعالیت های صلح آمیز هسته ای شود. غرب که سال ها بر توقف غنی سازی و تعطیلی مرکزهای هسته ای ایران تاکید داشت و حتی ایران را بارها تهدید به حمله نظامی کرده بود در این توافق از موضع پیشین خود عقب نشست. در نتیجه، کشورهای 1+5 به طور رسمی پذیرفتند که هیچ یک از تاسیسات هسته ای ایران تعطیل یا برچیده نمی شود و برنامه غنی سازی ایران ادامه می یابد. همچنین، طرف غربی که در روزهای ابتدایی گفت وگوها حتی حاضر نبود در تاسیسات هسته ای ایران یکصد دستگاه غنی سازی وجود داشته باشد، در نهایت به طور رسمی وجود بیش از پنج هزار دستگاه در نطنز (به منظور غنی سازی) و بیش از یکهزار دستگاه در فردو (به منظور انجام فعالیت های تحقیقاتی) را پذیرفت.

افزون بر آن، تیم هسته ای کشورمان طرف مقابل را مجبور به پذیرش ادامه کار تحقیق و توسعه (R&D) روی دستگاه های پیشرفته ای همچون IR-4، IR-5،IR-6 و IR-8 کرد. شناسایی ایران به عنوان یک قدرت دارای فناوری هسته ای و برخوردار از برنامه هسته ای صلح آمیز از جمله چرخه کامل سوخت و غنی سازی، از دستاوردهای این توافق به شمار می رود. حتی فراتر از شناسایی فعالیت های هسته ای صلح آمیز کشورمان، ایران بر اساس این توافق می تواند به عنوان صادرکننده اورانیوم غنی شده به بازارهای بین المللی وارد شود و 2 محصول راهبردی «اورانیوم غنی شده» و «آب سنگین» خود را به بازارهای جهانی عرضه کند؛ همانند مبادله ای که چندی پیش میان تهران و مسکو انجام شد و ایران در ازای فروش اورانیوم غنی شده، کیک زرد دریافت کرد.

دیگر دستاوردهای مهم ایران از توافق هسته ای، در حوزه های سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی حاصل شد. پس از آن که پرونده هسته ای ایران از شورای حکام آژانس به شورای امنیت انتقال یافت، این پرونده برای تهران و جهان به موضوعی سیاسی- امنیتی تبدیل شد. از این رو، شورای امنیت همه قطعنامه های خود را ذیل بند 41 از فصل هفتم منشور ملل متحد با عنوان «اقدام در موارد تهدید علیه صلح، نقض صلح و اعمال تجاوز» صادر کرد. در نتیجه گفت وگوهای اخیر بود که ایران از ذیل این فصل خارج شد. تا این زمان هیچ کشوری با دستی پُر از ذیل فصل هفتم خلاصی نیافته بود مگر با جنگ یا تغییر رژیم. در نتیجه ی برجام، از این پس کشورهای جهان نه تنها تهران را دیگر به عنوان تهدیدی برای امنیت منطقه و جهان تلقی نمی کنند بلکه برای بهبود مناسبات با ایران در زمینه های گوناگون می کوشند. سفرهای تازه مقام های ارشد چین، پاکستان، آلمان و یونان به کشورمان و سفر رییس جمهوری ایران به ایتالیا، واتیکان و فرانسه با رهاوردهای ملموس برآیندی از همین توافق هسته ای است.

به دنبال توافق هسته ای بود که غرب از حمایت بی چون و چرای متحدان منطقه ای خود دست کشید و رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای رقیب در منطقه به انزوا کشیده شدند. تلاش جهانی برای حل و فصل اختلاف های تهران - ریاض و خودداری از حمایت قاطع از سیاست های عربستان اتفاقی نادر است که بی ارتباط با توافق هسته ای و بهبود روابط ایران و جهان نیست. در همین زمینه یکی از مهمترین دستاوردهای تیم هسته ای که کمتر به آن توجه شده رهایی ایران از سوژگی و شکست ایران هراسی است. بنابراین، با توافق تاریخی هسته ای دشمنان ایران نخواهند توانست با هیاهوگری تبلیغاتی خود از کشورمان چهره ای ناموجه و جنگ طلب تصویرگری کنند.

با توجه به این دستاوردها بی انصافی است که بعد از 2 سال مقاومت تیم هسته ای ایران در برابر زیاده خواهی های طرف مقابل تا دستیابی به چنین نتیجه های چشمگیری، توافق هسته ای را پوچ یا توخالی نامید و تنها از منظر منافع فردی و گروهی و با هدف زیرفشار قرار دادن دولت یازدهم، بر آن تاخت.