تعامل سازنده؛ سیاست خارجی به سبک هاشمی رفسنجانی
آیت الله هاشمی رفسنجانی را می توان پایه گذار فرایند تنش زدایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دانست. او در دوره سکانداری دستگاه اجرایی میانه روی، توسعه گرایی و تعامل سازنده با کشورهای منطقه و جهان را الگوی عمل قرار داد و توانست پس از سال های دفاع مقدس همزمان سازندگی را در اقتصاد و روابط خارجی ایران به پیش برد.
آفتاب‌‌نیوز : سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، در زمان ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی، یکی از مهمترین دوره های خود را پشت سر گذاشت. پس از روی کار آمدن دولت پنجم، تنش زدایی و حرکت به سوی گسترش همکاری های منطقه ای و جهانی به ویژگی مهم رویکردهای خارجی ایران تبدیل شد. در این دوره، ضرورت بازسازی ویرانی های جنگ و دیدگاه های توسعه محور هاشمی در حوزه اقتصادی عواملی بود که سیاست خارجی ایران را به سوی تعاملگرایی سوق داد.
در این پیوند، پژوهشگر ایرنا با «سیدجلال دهقانی فیروزآبادی» و «الهه کولایی» 2 تن از مدرسان دانشگاهی به گفت وگو پرداخت تا مولفه ها و ویژگی های سیاست خارجی آیت الله هاشمی را مورد واکاوی قرار دهد.
***مختصات سیاست خارجی هاشمی رفسنجانی
طی سال های پس از انقلاب دولت های گوناگون هر کدام با رویکردهای خاص خود منشاء تحولاتی در عرصه مسائل داخلی و روابط خارجی بوده اند.
دهقانی فیروزآبادی با بر شمردن ویژگی هایی از جمله اعتدال گرایی، توسعه گرایی و منطقه گرایی متوازن به تشریح اصلی ترین مولفه ها و محورهای سیاست خارجی هاشمی رفسنجانی پرداخت. وی هاشمی را آغازگر سیاست خارجی اعتدال گرا و میانه رو دانست و گفت که در دوره سازندگی نوعی سیاست خارجی اعتدال گرا به معنای آرمان گرایی واقع بینانه در دستور کار قرار گرفت.
وی افزود: گاهی از این دوره با عنوان سیاست خارجی عملگرا یاد می شود اما این به معنای بی توجهی به آرمان های جمهوری اسلامی نبود بلکه در این دوره تلاشی جدی برای تلفیق آرمان گرایی و واقع گرایی در سیاست خارجی صورت گرفت. سیاست خارجی دوران سازندگی سیاستی توسعه محور بود که با درنظر داشتن ضرورت های امنیت ملی بیشتر روی امنیت اقتصادی تاکید داشت.
مدرس دانشگاه علامه طباطبایی هاشمی رفسنجانی را طراح منطقه گرایی متوازن دانست به این مفهوم که با در نظر گرفتن شرایط آن دوره، سیاست خارجی اش را در تعامل بین شمال و جنوب یعنی خلیج فارس و آسیای میانه و قفقاز به پیش برد. هاشمی با در نظر گرفتن این مساله که به طور سنتی همواره، توجه ها به سمت جنوب بوده است، کوشید بعد از استقلال جمهوری های شوروی برای آسیای مرکزی و قفقاز اهمیت ویژه ای قائل شود.
دهقانی فیروزآبادی تاکید کرد که هاشمی رفسنجانی را باید معمار تنش زدایی در سیاست خارجی ایران بدانیم. سنگ بنای اعتمادسازی و تعامل سازنده با دنیا در دوره وی گذاشته شد؛ رویکردی که در دولت اصلاحات و سپس در دولت یازدهم پیگیری شد.
کولایی مدرس دانشگاه تهران نیز درباره سیاست خارجی هاشمی رفسنجانی اظهار داشت: می توان او را سیاستمداری عمل گرا، مصلحت اندیش و مروج واقع گرایی در عرصه سیاست خارجی دانست. سیاست هاشمی سبب شد که عمل گرایی و واقع گرایی در متن سیاست خارجی ایدئولوژیک جمهوری اسلامی ایران جایگاه ویژه ای پیدا کند، به گونه ای که در ارزیابی دوره های مختلف سیاست خارجی، نقش تاثیر گذار او را در برجسته کردن مصالح ملی و توجه به واقعیت های داخلی و منطقه ای و بین المللی می توان به خوبی مشاهده کرد.
کولایی با اشاره به شباهت نقش و خدمات هاشمی رفسنجانی و امیرکبیر برای ایران ادامه داد: هاشمی با الگو قراردادن امیرکبیر توانست نقشی همراستا با او را در تاریخ معاصر ایران بازی کند. او با فراز و نشیب ها و موانعی روبرو بود که نمی توان از آن ها چشم پوشی کرد؛ همانند موانعی که بر سر راه امیرکبیر قرار داشت.
***نقش برجسته هاشمی در منطقه و تنش زدایی با همسایگان
کولایی در خصوص جایگاه منطقه ای هاشمی رفسنجانی اظهار کرد: در میان سیاستمداران منطقه ای که در آن زندگی می کنیم هاشمی در شمار برجسته ترین آنها قرار دارد. او به عنوان یکی از پایه گذاران جمهوری اسلامی ایران در کنار رهبری انقلاب، آموزه های ایدئولوژیک این نظام را مبنای رفتار خود در حوزه سیاست خارجی قرار داد اما متناسب با تحولات محیط منطقه ای و بین المللی تغییرات مشهودی در رویکردها و رفتارهای خود به نمایش گذاشت. وی از احترام خاصی میان سران کشورهای منطقه برخوردار و این موضوع در حل بسیاری از اختلاف ها موثربود.
کولایی افزود: او به عنوان یک رهبر مصلحت اندیش در حوزه های مختلف که ایفای نقش کرد، توانست سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را در شرایط گوناگون در محیطی پرتحول در مسیر بهره گیری از فرصت های ایجاد شده به حرکت درآورد . این مسئله به طور مشخص در بازسازی رابطه با کشورهای منطقه نمود جدی داشت.
دهقانی فیروزآبادی نیز در ارتباط با سیاست تنش زدایی دوره هاشمی در قبال کشورهای منطقه اظهار کرد: به طور ویژه تنش زدایی با جهان عرب بخصوص با پایان جنگ ایران و عراق در دوران مسوولیت هاشمی رفسنجانی در دستور کار قرار داشت. عادی سازی روابط با کشورهای اروپایی که ضرورت سازندگی پس از اتمام جنگ بود نیز به طور جدی دنبال می شد اما هاشمی رفسنجانی و کلام وی از تاثیر عمیقی در میان سران کشورهای عربی همسایه برخوردار بود.
در این پیوند، پژوهشگر ایرنا با «سیدجلال دهقانی فیروزآبادی» و «الهه کولایی» 2 تن از مدرسان دانشگاهی به گفت وگو پرداخت تا مولفه ها و ویژگی های سیاست خارجی آیت الله هاشمی را مورد واکاوی قرار دهد.
***مختصات سیاست خارجی هاشمی رفسنجانی
طی سال های پس از انقلاب دولت های گوناگون هر کدام با رویکردهای خاص خود منشاء تحولاتی در عرصه مسائل داخلی و روابط خارجی بوده اند.
دهقانی فیروزآبادی با بر شمردن ویژگی هایی از جمله اعتدال گرایی، توسعه گرایی و منطقه گرایی متوازن به تشریح اصلی ترین مولفه ها و محورهای سیاست خارجی هاشمی رفسنجانی پرداخت. وی هاشمی را آغازگر سیاست خارجی اعتدال گرا و میانه رو دانست و گفت که در دوره سازندگی نوعی سیاست خارجی اعتدال گرا به معنای آرمان گرایی واقع بینانه در دستور کار قرار گرفت.
وی افزود: گاهی از این دوره با عنوان سیاست خارجی عملگرا یاد می شود اما این به معنای بی توجهی به آرمان های جمهوری اسلامی نبود بلکه در این دوره تلاشی جدی برای تلفیق آرمان گرایی و واقع گرایی در سیاست خارجی صورت گرفت. سیاست خارجی دوران سازندگی سیاستی توسعه محور بود که با درنظر داشتن ضرورت های امنیت ملی بیشتر روی امنیت اقتصادی تاکید داشت.
مدرس دانشگاه علامه طباطبایی هاشمی رفسنجانی را طراح منطقه گرایی متوازن دانست به این مفهوم که با در نظر گرفتن شرایط آن دوره، سیاست خارجی اش را در تعامل بین شمال و جنوب یعنی خلیج فارس و آسیای میانه و قفقاز به پیش برد. هاشمی با در نظر گرفتن این مساله که به طور سنتی همواره، توجه ها به سمت جنوب بوده است، کوشید بعد از استقلال جمهوری های شوروی برای آسیای مرکزی و قفقاز اهمیت ویژه ای قائل شود.
دهقانی فیروزآبادی تاکید کرد که هاشمی رفسنجانی را باید معمار تنش زدایی در سیاست خارجی ایران بدانیم. سنگ بنای اعتمادسازی و تعامل سازنده با دنیا در دوره وی گذاشته شد؛ رویکردی که در دولت اصلاحات و سپس در دولت یازدهم پیگیری شد.
کولایی مدرس دانشگاه تهران نیز درباره سیاست خارجی هاشمی رفسنجانی اظهار داشت: می توان او را سیاستمداری عمل گرا، مصلحت اندیش و مروج واقع گرایی در عرصه سیاست خارجی دانست. سیاست هاشمی سبب شد که عمل گرایی و واقع گرایی در متن سیاست خارجی ایدئولوژیک جمهوری اسلامی ایران جایگاه ویژه ای پیدا کند، به گونه ای که در ارزیابی دوره های مختلف سیاست خارجی، نقش تاثیر گذار او را در برجسته کردن مصالح ملی و توجه به واقعیت های داخلی و منطقه ای و بین المللی می توان به خوبی مشاهده کرد.
کولایی با اشاره به شباهت نقش و خدمات هاشمی رفسنجانی و امیرکبیر برای ایران ادامه داد: هاشمی با الگو قراردادن امیرکبیر توانست نقشی همراستا با او را در تاریخ معاصر ایران بازی کند. او با فراز و نشیب ها و موانعی روبرو بود که نمی توان از آن ها چشم پوشی کرد؛ همانند موانعی که بر سر راه امیرکبیر قرار داشت.
***نقش برجسته هاشمی در منطقه و تنش زدایی با همسایگان
کولایی در خصوص جایگاه منطقه ای هاشمی رفسنجانی اظهار کرد: در میان سیاستمداران منطقه ای که در آن زندگی می کنیم هاشمی در شمار برجسته ترین آنها قرار دارد. او به عنوان یکی از پایه گذاران جمهوری اسلامی ایران در کنار رهبری انقلاب، آموزه های ایدئولوژیک این نظام را مبنای رفتار خود در حوزه سیاست خارجی قرار داد اما متناسب با تحولات محیط منطقه ای و بین المللی تغییرات مشهودی در رویکردها و رفتارهای خود به نمایش گذاشت. وی از احترام خاصی میان سران کشورهای منطقه برخوردار و این موضوع در حل بسیاری از اختلاف ها موثربود.
کولایی افزود: او به عنوان یک رهبر مصلحت اندیش در حوزه های مختلف که ایفای نقش کرد، توانست سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را در شرایط گوناگون در محیطی پرتحول در مسیر بهره گیری از فرصت های ایجاد شده به حرکت درآورد . این مسئله به طور مشخص در بازسازی رابطه با کشورهای منطقه نمود جدی داشت.
دهقانی فیروزآبادی نیز در ارتباط با سیاست تنش زدایی دوره هاشمی در قبال کشورهای منطقه اظهار کرد: به طور ویژه تنش زدایی با جهان عرب بخصوص با پایان جنگ ایران و عراق در دوران مسوولیت هاشمی رفسنجانی در دستور کار قرار داشت. عادی سازی روابط با کشورهای اروپایی که ضرورت سازندگی پس از اتمام جنگ بود نیز به طور جدی دنبال می شد اما هاشمی رفسنجانی و کلام وی از تاثیر عمیقی در میان سران کشورهای عربی همسایه برخوردار بود.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید