آفتابنیوز : دکتر رضا صمیم، عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به نحوه تشکیل جوامع مدرن و حاکمیت مناسبات بازار در این جوامع اشاره کرد و گفت: پیش از تشکیل جوامع مدرن، مناسبات اجتماعی و اقتصادی تفکیک شده بودند و ساختارها و چارچوبها به صورت جدا از هم و جزیرهای عمل میکردند؛ ولی جامعه مدرن جامعهای است که در آن منطق بازار بر همه مناسبات جاری میشود.
وی با تاکید بر دو کنش مهم بازار یعنی تولید و مصرف، گسترش منطق بازار را موجب تولید کالا از هر چیزی که داخل چرخه تولید و مصرف قرار گیرد، دانست و افزود: تا قبل از استقرار منطق مناسبات جدید تنها چیزهایی در این چرخه قرار میگرفتند که خاصیت رفع نیاز داشتند؛ اما در دوره جدید، با قرار گرفتن هر امری در این چرخه آن امر به کالا تبدیل میشود.
عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم مصرف کالاهای فرهنگی مانند کتاب و موسیقی را در این چرخه موجب جایابی و هویت جدید برای افراد جامعه برشمرد.
عدم نمایش شکاف بین دو جایگاه طبقاتی و منزلتی از نقدهای وارد بر پژوهشهای مصرف فرهنگی در ایران
صمیم یکی از نقدهای وارد بر پژوهشهای مصرف فرهنگی در ایران را عدم نمایش شکاف بین جایگاه طبقاتی و جایگاه منزلتی دانست و در ادامه گفت: عملاً پژوهشهای این حوزه متمرکز بر میزان مصرف هستند. چه میزان کتاب میخوانند، چقدر موسیقی گوش میدهند. فقط میزان «چقدر» را بررسی میکنند و به کیفیت کالای فرهنگی توجهی نمیشود.
عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با اشاره به اینکه به راحتی نمیتوان به این پرسش که آیا جامعه ایرانی جامعه جدید و مدرنی است یا یک جامعه سنتی و یا تلفیقی از این دو است، پاسخ گفت، اظهار کرد: ما یک جامعه به صورت کاملاً مدرن نیستیم. در عرصههایی مانند عرصه سیاسی که مناسبات اقتصادی بر آن حاکم نیست، مصرف بیاهمیت است؛ ولی در جاهایی که منطق جامعه جدید مستقر شده، مصرف کردن مهم است و افراد عطش منزلت دارند و به دنبال کسب منزلت هستند. دانشگاه تنها جایی در ایران است که نمونه جامعه جدید و مدرن بوده و مناسبات اقتصادی بر آن حاکم است. دانشگاه ایرانی یک جامعه مدرن در کلیت غیر مدرن است و از این رو مصرف فرهنگی در آن اهمیت مییابد.
وی در پایان گفت: در ایران فقط دانشگاه پروسه جامعهپذیری را انجام میدهد. دانشگاه کارکرد تولید منزلت دارد و این کارکرد را از طریق تولید و مصرف فرهنگی انجام میدهد. امروز مهمترین کانونهای تولید و مصرف فرهنگی در دانشگاهها، انجمنهای علمی و تشکلهای سیاسی هستند که میتوانند الگوهای خود را در جامعه بازنشر کنند.