جایگاه انرژی‌های تجدید پذیر در سیاست‌های انرژی دولت‌های یازدهم و دوازدهم

محمد جواد سلطانی-*سوخت‌های فسیلی موتور محرک تمدن بشری به ویژه در حوزه صنعت بوده‌اند. با این حال این سوخت‌ها امروزه یکی از عوامل گرمایش جهانی و آلودگی جو می‌باشند.

از این رو گرایش به توسعه انرژی‌های تجدید پذیر و پاک به ویژه در کشورهای توسعه یافته افزایش یافته است. به گونه‌ای که امروزه وجود و گسترش استفاده از این انرژی‌ها یک شاخص تمایز کشورهای توسعه یافته از کشورهای در حال توسعه است. پیش بینی می‌شود تا سال 2040، سهم پانل‌های خورشیدی در تولید انرژی به 70 درصد برسد. این میزان برای باد، 20 درصد و مابقی سهم دیگر انرژی‌های تجدید پذیر است.

این تغییر رویکرد به ویژه مطلوب بزرگترین خریداران سوخت‌های فسیلی در جهان بوده است. چین، هند و اتحادیه اروپا در سال 2016 پیش قراول توسعه استفاده از انرژی خورشیدی در جهان بوده‌اند.

توسعه انرژی‌های تجدید پذیر گام اول برای همه کشورهای عضو کنوانسیون‌های مرتبط با اقلیم از جمله کیوتو و موافقتنامه آب و هوایی پاریس است. اکنون تنها یک تا دو درصد انرژی تجدید پذیر جهان از خورشید تامین می‌شود و سهم باد 5 تا 6 درصد است.

این رویکرد در غرب آسیا نیز مورد توجه ایران، ترکیه و عربستان بوده است. ظرفیت‌های جغرافیای طبیعی این منطقه به ویژه ایران در ارتباط با انرژی خورشیدی به گونه‌ای است که توسعه این انرژی‌ها می‌تواند همچنان ژئوپلتیک انرژی این منطقه را در اقتصاد جهان برجسته نگه دارد.

این رویکرد از آن رو برای ایران اهمیت بیشتری خواهد داشت که می‌تواند بخشی از وابستگی اقتصاد کشور به فروش سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد. همچنین از آنجا که تولید انرژی‌های تجدید پذیر، متکی بر دانش است، توجه به این انرژی‌ها زمینه توسعه صنعتی لازم را فراهم می‌کند. سهم انرژی‌های تجدید پذیر در ایران در 2015 به یک درصد رسیده است. در همین سال سهم سوخت‌های فسیلی برای تولید انرژی 83.2 درصد بوده است.

در دوران دولت‌های یازدهم و دوازدهم توسعه نیروگاه‌های تجدید در کشور مورد توجه ویژه قرار گرفت. از سال 1392 تاکنون حدود 58 نیروگاه تولید انرژی‌های تجدید پذیر در کشور مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. سال 1396 اوج بهره برداری از این نیروگاه‌ها در کشور بوده است. بخش بزرگی از این نیروگاه‌ها از نوع خورشیدی و بادی هستند.

این در حالی است که کل نیروگاه‌های تجدید پذیر و پاک احداث شده در کشور 75 واحد می‌باشد. بیش از 80 درصد این نیروگاه‌ها در دولت‌های یازدهم و دوازدهم مورد بهره برداری قرار گرفته است. همدان، یزد، اصفهان و کرمان از استان‌های پیشرو در تولید برق خورشیدی می‌باشند. استان‌های قزوین و گیلان نیز در زمینه تولید برق بادی پیشرو می‌باشند. نیروگاه برق خورشیدی 20 مگاواتی مکران در کرمان تاکنون بزرگترین نیروگاه برق خورشیدی کشور می‌باشد که در سال 1396 بهره برداری شد. نیروگاه بادی 92.26 منجیل بزرگترین تولید کننده انرژی از طریق باد در کشور است. با توجه به وضعیت جغرافیای طبیعی کشور و از آنجا که ایران در نواحی پرتابش خورشید است، چنانکه باید، تعداد نیروگاه‌های برق خورشیدی نسبت به ظرفیت ایران در تولید این نوع انرژی بسیار ناچیز است.

ایران کشوری است که به گفته متخصصان این فن با وجود 300 روز آفتابی در بیش از دو سوم آن و متوسط تابش 5.5 – 4.5 کیلووات ساعت بر متر مربع در روز یکی از کشورهای با پتانسیل بالا در زمینه انرژی خورشیدی معرفی شده است. برخی از کارشناسان انرژی خورشیدی گام را فراتر نهاده و ادعا می‌کنند که ایران در صورت تجهیز مساحت بیابانی خود به سامانه‌های دریافت انرژی تابشی می‌تواند انرژی مورد نیاز بخش‌های گسترده‌ای از منطقه را نیز تأمین و در زمینه‌ صدور انرژی برق فعال شود.

با مطالعات انجام شده توسط DLR آلمان، در مساحتی بیش از 2000 کیلومتر مربع، امکان نصب بیش از 60000 مگاوات نیروگاه حرارتی خورشیدی وجود دارد. با وجود این ظرفیت‌ها، می‌طلبد یک استراتژی جامع و چشم‌انداز در این زمینه طرح ریزی شود، تا این ظرفیت قدرت آفرین بالفعل شود.