موزه ها پول ندارند

آفتاب‌‌نیوز : مدیران موزه های ایران، نمايشگاه هاي متنوع از اشياي تاريخي و هنري، برپايي کلاس درس دانش آموزان در تالارهاي موزه، برگزاري جلسه هاي نقاشي و طراحي از اشياي باستاني براي کودکان و صدها کار ديگر که مي توان به وسیله آن  موزه را به مکاني امن، آرام و دوست داشتني براي مردم بدل کرد،  فراموش کرده اند. وقتي علت را جويا مي شويم تنها يک چيز مي شنويم: کمبود بودجه. 

مديران موزه هاي کشور سوالي دارند:«وقتي از صبح تا شب به دنبال رفع نيازهاي اوليه موزه مي دويم، چگونه مي توانيم انرژي و توانمان را براي نمايشگاه هاي دوره اي، ارتباط با مدارس و کودکستان ها و انجام کارهاي ديگر متمرکز کنيم؟» 

کمبود بودجه دامنگير همه موزه ها است و از ميان مدير موزه آبگينه و سفالينه بيش از ديگران به بيان مشکلات موزه تحت کنترلش مي پردازد. پرداخت بودجه اين موزه از سوي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري به گونه اي است که شارژ کپسول آتش نشاني و سمپاشي موزه هم برايشان امكان پذيرنيست. 

طي يک سال اخير مشکل کمبود بودجه به لغو برنامه هاي بسياري از موزه ها در زمينه گسترش، بازسازي، مرمت و ساماندهي منجر شد. يکي از اين موزه ها موزه آبگينه و سفالينه است که بودجه جاري ماهانه اش تنها 400 هزار تومان است و به گفته رييس موزه حتي کفاف قبض برق را هم نمي دهد. 

فرزانه قاييني، مدير موزه در اين باره مي گويد:«موزه هاي بزرگي چون موزه ملي ايران، مجموعه تاريخي ـ فرهنگي نياوران و سعدآباد ذيحساب مجزا و مخصوص به خود دارند اما موزه رضاعباسي، موزه فرش و موزه آبگينه و سفالينه زير نظر معاونت فرهنگي اداره مي شوند و ذيحساب مجزا ندارند به همين دليل درآمدهاي موزه به موقع بازنمي گردد. اگر اين درآمدها به موزه بازگردانده شود، همه مشکلاتمان حل خواهد شد.» 

موزه آبگينه در 11 ماه سال گذشته، 11 ميليون و 200 هزار تومان به حساب سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري واريز کرد که تا کنون بازنگشته و نيازهاي مالي موزه همچنان معوق است. 

نقاشي هاي موزه چهلستون اصفهان هم مدت ها است، منتظر بودجه اند تا عمليات مرمتي شان آغاز شود، آنها در وضعيت نامناسبي قرار دارند و بايد به سرعت مرمت شوند اما باز هم بودجه مانع آغاز فعاليت ها است. 

مسعود خادم خراساني، کارشناس و مسئول پايگاه مرمت کاخ چهلستون هم، نقاشي هاي ديواري اين موزه را نيازمند مرمت فوري مي داند:«اين نقاشي ها که نمونه هاي منحصر به فرد هنر صفوي به شمار مي آيند پيش از انقلاب به طور کامل مرمت شدند اما اکنون، با گذشت 27 سال نياز به استحکام بخشي دارند. بخش هاي مهمي از آنها ريخته و رنگ بعضي قسمت ها هم از ديوار جدا شده اند و بايد هرچه سريع تر بازبيني و مرمت شوند.» 

موزه ظروف مجموعه تاريخي ـ فرهنگي سعدآباد هم تنها به دليل کمبود 20 ميليون تومان راه اندازي نشد. قرار بود با 20 ميليون تومان، موزه اي به مجموعه موزه هاي سعدآباد اضافه شود اما تنها مبلغ اندکي صرف آشپزخانه سلطنتي شد و کمبود بودجه موزه ظروف را به فراموشي سپرد. 

مهتاب آقايي، مسئول دفتر فني مجموعه تاريخي ـ فرهنگي سعدآباد تغيير کاربري آشپزخانه سلطنتي و تبديل آن به موزه را بدون انجام عمليات مرمتي و تجهيز غيرممکن مي داند:«اين ساختمان که رو به روي موزه فرشچيان قرار دارد، نزديک رودخانه است و به همين دليل دچار رانش شده و بايد مرمت شود، رطوبت ساختمان هم زياد است که با ساخت کانال هاي رطوبت گير مي توان اين مشکل را هم حل کرد. اما همه اين ها اعتبار مي خواهد که متاسفانه از سال گذشته تا کنون معوق مانده است.» 

اعتبار مورد نياز براي آغاز طرح گسترش و بازسازي موزه ملي ايران هم، بعد از گذشت 9 ماه از سال 1384 هنوز ابلاغ نشده، قرار بود بودجه 5 ميليارد توماني اين طرح طي 5 سال جذب و مصرف شود اما با وجود فرصت 4 ماهه تا پايان سال 84 نه تنها عمليات اجرايي هنوز آغاز نشده که بودجه مورد نياز هم به حساب موزه ملي ايران نيامده است. 

محمدرضا کارگر، اين شرايط را ناشي از ناکارآمدي سيستم اداري مي داند:«معتقدم کشورمان از مدت ها پيش با يک چالش مهم اداري روبرو است و شرايط حاکم بر هزينه کردن بودجه در اداره هايي با ضوابط نامتعادل، نهادهاي وابسته اي چون موزه ملي را بسيار ضربه پذير کرده است.» 

به عقيده او نبايد ضوابط يکساني را براي تمام نهادها، سازمان ها و وزارتخانه هاي دولتي درنظر گرفت:«هر موسسه بنا بر وظايفي که به عهده دارد، نيازمند هزينه هاي خاصي است. از آنجا که دولت نتوانسته براي هريک از آنها ضوابط خاص خود را تدوين کند، ضابطه اي يکسان را براي همه آنها در نظر گرفته و اين مسئله به انجام فعاليت ها ضربه زده است.» 

او تاکيد مي کند:«همه موزه هاي دنيا، واحدي مستقل هستند، اما در ايران تمام ارکان موزه ها نظير مرمت، پژوهش، انتشارات و نمايشگاه ها به طور مستقيم به سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري وابسته است و يک موزه به تنهايي نمي تواند درباره جزيي ترين برنامه هاي خود تصميم گيري کند.» 

گذشته از موزه هاي تهران، وضعيت موزه هاي شهرستان ها هم چندان مناسب نيست. بودجه مصوب يک ساله براي موزه هاي استان يزد، تنها 250 ميليون تومان است. محمدرضا شجاع، معاون فرهنگ و ارتباطات سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان در اين باره توضيح مي دهد:«120 ميليون تومان از اعتبارات استاني و 130 ميليون تومان هم از اعتبارات ملي براي موزه ها در نظر گرفته شده است. مي دانيم اين مقدار براي راه اندازي موزه هاي جديد و تجهيز موزه هاي قديمي بسيار کم است اما با وجود کاهش اعتبارات سازمان از سوي سازمان برنامه و بودجه چاره اي جز اين نداريم.» 

بودجه پيشنهادي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري با توجه به گستردگي بافت تاريخي در شهرهاي گوناگون استان به ويژه شهر يزد، تنوع گونه هاي فرهنگي و مردم شناسي و لزوم حفاظت و نگهداري از تمام آنها، 3 ميليارد تومان است. درحاليکه سازمان برنامه و بودجه تنها با يک ميليارد و 200 ميليون تومان آن موافقت کرده است. شجاع مي گويد:«آنها هنوز بودجه را ابلاغ نکرده اند اما با توجه به مذاکراتي که با هم داشتيم، بعيد مي دانم همه بودجه را اختصاص دهند.» 

کارشناسان مجبورند بيشترين ميزان بودجه را براي حفظ بافت تاريخي اين شهر اختصاص دهند. درحال حاضر هم بافت تاريخي يزد به دليل ساخت و سازهاي بي رويه با مشکل رو به رو شده تا جايي که امکان ثبت آن در فهرست ميراث جهاني را با مشکل مواجه کرده است. به عقيده شجاع مهم ترين اولويت، اکنون بافت تاريخي است و با کمبود بودجه نمي توان انتظار بيشتري براي توجه به موزه ها داشت. 

به هرحال وضع موزه ها خوب نيست. گستردگي بافت هاي تاريخي، وسعت محوطه هاي باستاني و لزوم کاوش آنها براي جلوگيري از گسترش حفاري هاي غير مجاز مجالي براي توجه به موزه ها نمي گذارد. موزه ها که در تمام دنيا به عنوان نهادهاي آموزشي و پژوهشي مورد استفاده قرار مي گيرند، به دليل کمبود بودجه در ايران توانايي نگهداري صحيح از اشياي تاريخي را هم ندارند.