سفری کوتاه به شهر آفتاب

این روزها اگرچه انتخابات 96، کانون اخبار و بحث های عمومی جامعه است، اما این همزمانی از حال و هوای اخبار داغ نمایشگاه کتاب به عنوان مهمترین رویداد فرهنگی سال در ایران نکاسته است.

آفتاب‌‌نیوز :

سی امین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران روزهای پایانی خود را در حال پشت سر گذاشتن است و در بحبوحه اخبار انتخابات به عنوان پژوهشگر گروه تحلیل و پزوهش خبری ایرنا که مطالعه با زندگی او عجین شده بر آن شدم تا در میان انبوه دوستداران نمایشگاه ساعاتی را سپری کرده ، تا هم آثار فهرست شده و مورد نیاز خود را خریداری کنم و هم در میان اهل کتاب جانی تازه بگیرم .

با همین هدف ها ، ازدحام جان فرسای مترو را به جان خریدم و راهی «شهر آفتاب»؛ محل برگزاری نمایشگاه کتاب شدم . مترو لحظه به لحظه شلوغ تر می شود و ایستادن میان جمعیت و نفس کشیدن در گرمای زودهنگام اردیبهشت سخت تر. پس از حدود 30 دقیقه ، بلندگو مترو، ایستگاه شهر آفتاب را اعلام می کند. در میان سیل جمعیت سرانجام موفق به خروج از ایستگاه می شوم و در صف نسبتا شلوغ منتظران خودروهای تدارک دیده شده برای عزیمت به نمایشگاه قرار می گیرم .

و پس از زمانی کوتاه، محلی نزدیک به ورودی سالن های نمایشگاه پیاده می شوم. اینجا سالن ناشران عمومی است ، قدری بی نظم ، اما با این وجود نمی توان لذت عبور از کنار آثاری که حاصل سال ها فکر است را نادیده گرفت .

** در حوزه کتاب به طرد اجتماعی دچار شده ایم

پس از گذری کوتاه، مسیرم را به سمت سالن ناشران دانشگاهی در پیش می گیرم. به سراغ چند ناشر و در مسیر نیز گپ و گفتی هرچند کوتاه .

«سعید اسلامی»؛ مدیر مسوول انتشارات جامعه شناسان و یکی دو تن از متصدیان غرفه های کتاب سخنان شنیدنی داشتند ، آنان اگرچه نمایشگاه را فرصتی مهم و مغتنم برای عرصه آثار خود می دانند اما مشکلات و مشکلات همیشگی نمایشگاه و همچنین مسائل چاپ و حوزه نشر را ناگفته نمی گذارند.

اسلامی با گریزی به تاریخچه کتاب های دانشگاهی پژوهشگر ایرنا را مخاطب خود قرار می دهد و می گوید : با آغاز مدرنیته دانشگاه ها، مباحث درسی استادان خود را به صورت کتاب چاپ می کردند و مردم آثار اصلی را با دانشگاه می شناختند. هم اکنون نیز بهترین کتاب های دانشگاهی را انتشارات دانشگاه ها به چاپ می رسانند، اما در ایران متاسفانه اندکی وضعیت متفاوت است.

وی سپس با اشاره ای به فعالیت ناشران دانشگاهی در ایران می افزاید: در ایران ناشران دانشگاهی چند دسته اند؛ بعضی از ناشران می خواهند همان صبغه دانشگاهی را داشته باشند و از بعد محتوایی و علمی فعالیت کنند. دسته ای دیگر به بازار مکاره ای برای انتشار کتاب های کنکور تبدیل شده اند .

« ایراد اصلی نمایشگاه این است که جایگاه ناشران دانشگاهی متخصص و علمی را با ناشران تبلیغاتی یکسان در نظر گرفته است. هم به لحاظ طبقه بندی و هم به لحاظ استقرار در سالن مشترک. »

به گفته این ناشر؛ در واقع ناشرانی که به اسم ناشر دانشگاهی به فعالیت های تبلیغاتی می پردازند، نه تنها ناشر دانشگاهی نیستند بلکه جایگاه تخصصی و علمی ناشران دانشگاهی را نیز خدشه دار می سازند.

اسلامی با اشاره به مشکلات ناشران دانشگاهی تصریح می کند: کتاب های زیادی در زمینه علمی و تخصصی به زبان های دیگر در دنیا به چاپ می رسند که هم از نظر اطلاعات به روز هستند و هم از نظر محتوایی غنی و پربار. هم از نظر تعداد بالا هستند و هم به لحاظ عنوان متعدد. در ایران اگر بخواهیم با آنها پیش برویم نیاز به مترجمانی متخصص داریم .

این ناشر تخصصی دانشگاهی می افزاید: مساله دیگر در حوزه نشر دانشگاهی این است که ما با کمبود نویسنده و صاحب اثر مواجهیم به این معنا که در حوزه نشر علمی و تخصصی دانشگاهی نویسندگانی که بتوانند و بخواهند ما حصل پژوهش ها چندین ساله خود را به چاپ برسانند بسیار اندک است . در واقع یکی از مسائل اصلی ما در این حوزه این است که ما کتاب سازی روبرو هستیم.

وی در ادامه با اشاره به دیگر مشکلات فرآیند چاپ کتاب می گوید: چنانچه نویسنده و صاحب اثری بخواهد اثر خود را به چاپ برساند مسائلی همچون گرانی کاغذ سرراه او قرار می گیرد که در نهایت قیمت تولید کتاب را بالا می برد. در ادامه این موضوع سبب می شود که قدرت خرید مخاطب و خریدار پایین بیاید و دانشجویان نیز که قشر عمده خریدار انتشارات دانشگاهی هستند؛ نیز در خرید کتاب با مشکل مواجه می شوند.

به گفته اسلامی؛ دستگاه های متولی نشردر کشورهای پیشرفته از ناشران تخصصی با تدابیری به صورت مستقیم و غیرمستقیم همچون؛ خرید کتاب های تخصصی، کاهش مالیات و غیره حمایت می کنند. در ایران اگر چه از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حمایت هایی از صنعت نشر، ناشران و مولفان صورت می گیرد اما کافی نیست.

وی با تقسیم بندی چالش های نمایشگاه برای ناشران و به ویژه ناشران دانشگاهی عنوان می کند: یکی از چالش های همیشگی ناشران دانشگاهی بی ثباتی مدیریت ناشران دانشگاهی است. دوم اینکه تبعیضی آشکار میان ناشران دانشگاهی و ناشران عمومی در نمایشگاه اعمال می شود چنانکه در مقام مقایسه برآییم بدترین سالن ها و امکانات به ناشران دانشگاهی اختصاص می یابد.برای مثال از نظر زیبایی منظر، سرمایش و گرمایش؛ سالن ناشران دانشگاهی همیشه دچار چالش می شود.

این ناشر دانشگاهی در پاسخ به این پرسش که میزان کیفیت آثار دانشگاهی نمایشگاه، نسبت به گذشته چگونه بوده است؟ می گوید: آثار ما هر ساله نسبت به گذشته، از بعد کیفی و کمی رو به بهبود بوده است هم از نظر محتوایی و هم شکلی. ولی چون بازار کتاب از نظر مالی مشکل دارد؛ ما با کیفیتی که مطلوب ما است فاصله داریم. هزینه های تولید، مولف، مترجم و ... مشکلاتی است که به لحاظ مالی، کار ناشران را سخت می کند.

انتظارات ما ناشران این است که وضعیت کتابخوانی در کشور به حال خود رها نشود. ما در حوزه کتاب به طرد اجتماعی دچار شده ایم برای نسل امروز باید برنامه هایی تدوین شود که به سمت کتاب کشیده شود. متاسفانه می بینیم غرفه های حاشیه ای همچون مواد غذایی، تزئینی و از قبیل آنها در نمایشگاه شلوغ تر از غرفه های کتاب است باید تلاش کنیم فرهنگ کتابخوانی را نهادینه و قوی سازیم.

موضوعی که ناشران دانشگاهی باید به آن اهتمام داشته باشند این است که تخصصی کار کنند. دیده می شود که ناشران گاه فقط به این دلیل که در برخی رشته های دانشگاهی، کتاب ها از بازار فروش خوبی برخوردارند به سمت آن کشیده می شوند در حالی که ناشران دانشگاهی باید تلاش کنند که سطح کیفی و کمی آثار خود را به لحاظ تخصصی ارتقا دهند.

** یک کتاب بیشتر بخوانیم

در ادامه گذر از سالن ناشران دانشگاهی از یکی از غرفه داران درباره وضعیت فروش کتاب می پرسم، اگرچه می گوید کتابها از فروش خوبی برخوردار بوده است اما ضمن گلایه از کمبود امکانات، سالن ناشران دانشگاهی را در مقایسه با سالن ناشران عمومی، در حاشیه می داند.

به گفته این متصدی فروش، نمایشگاه فرصت مناسبی است تا ناشران آثار خود را بدون واسطه به عرضه عمومی بگذارند؛ اما در طول سال بازار فروش آنها کساد است.

وی با اشاره به ضرورت نهادینه سازی فرهنگ کتابخوانی در کشور می افزاید: امیدوارم کتاب به عنوان یک کالای مهم در سبد خانواده های ایرانی جایگاه شایسته خود را به دست آورد. دست کم کسانی که به نمایشگاه می آیند، شعار آن را در نظر داشته باشند. بیاییم یک کتاب بیشتر بخوانیم.

**بدرود شهر آفتاب تا اردیبهشتی دیگر

کتابهایم را می خرم و راهم را به سمت مترو در پیش می گیرم، صحنه هایی که بدو ورودم به نمایشگاه می دیدم همچنان در حال تکرار است، جمعیت بسیاری که گروهی از آنها هدف خاصی از این سفر کوتاه ندارند و همین مساله بر بی نظمی بصری و سختی آمد و شد در نمایشگاه می افزاید. جمعیتی که اگر در طول سال دست کم هر ماه یک کتاب بخرند و بخوانند، هم میانگین زمان مطالعه را در ایران بالا می برند و هم رونقی به بازار ناشران و کتابفروشی ها می دهند.

گزارش خطا

لینک کوتاه: https://aftabnews.ir/001rpa