نگاهی به رفتار سیاسی جامعه ایران از منظر روانشناختی:
انتخابات 96، دسته بندی نادرست، نتیجه‌گیری نادرست
نکته مهمی که مورد غفلت قرارگرفته این است که امروزه وجود چنین دسته بندی اقتصادی به معنای وجود همین دسته ها در رفتار سیاسی جامعه نیست. جامعه ای دارای انگیزه پیشرفت دارای مختصاتی پیچیده و چند بعدی است که انتخابات، نقطه برخورد مطالبات چندوجهی آن است.
آفتاب‌‌نیوز :
مسعود توکلی- اگر بگوییم که جامعه ما دچار انگیزه پیشرفت است ره به خطا نرفته ایم. هرچند که اتفاق نظری در معیارهای این پیشرفت وجود نداشته باشد، اما به گفته مک کللند انگیزه پیشرفت یک ویروس ذهنی است و به سرعت در جامعه تکثیر می شود. طبیعی است که در سطح جامعه مصادیق و معیارهای پیشرفت، واحد نیست، بعضی آن را در امور اقتصادی می دانند و بعضی در امور فرهنگی. بعضی غربی شدن و بعضی رشد تکنولوژی در چارچوب نگاهی به سنت ها. اما آنچه واضح است اینکه تمایل شدید نگرش ها به ترکیب ، در کنار تغییر مختصات و قواعد ارتباطات در عصر حاضر، تکثیر انگیزه پیشرفت را در مسیری شتابان قرار داده است.
مرکز – پیرامون داخلی:
بدون شک یکی از پایه های اساسی تحلیل رفتار سیاسی جامعه ایران تقسیم بندی سه گانه مرکز – پیرامون – واسطه ها و مختصات هر یک از این دسته ها است. اگر مرکز را قشر دارای رفاه نسبی بدانیم که در شهرهای بزرگ مستقر هستند و از امکانات رفاهی – اقتصادی- تحصیلی مطلوبی برخوردارند و پیرامون را قشر روستایی با درآمد و تحصیلات پایین بدانیم در این میان گروه های واسطه ای وجود دارند که اولا دارای حلقه های ارتباطی قوی با پیرامون هستند و ثانیا تمایل زیادی به پیشرفت و قرارگرفتن در دسته بندی مرکز نشان میدهند. تجربه نشان داده است که این گروه ممکن است رفتار سیاسی دوگانه ای بروز دهد یعنی هم ممکن است دارای اولویت های فرهنگی و توسعه سیاسی باشد و هم تحت تاثیر شعارهای اقتصادی عدالت محور قرار گیرد.
شاید با نگاهی به حرکت جامعه ایران در طول 12 سال اخیر بتوانیم خطوط اصلی انگیزشی جامعه را مشخص تر کنیم.
رفتار سیاسی جامعه در سال 84 – مطالبه عدالت:
حس نابرابری اجتماعی و اختلاف طبقاتی از قویترین نیروهای انگیزشی در شکل دهی به رفتار سیاسی است. شاید از این روست که در بسیاری از نقاط تاریخ توده ها تحت نفوذ سیاست مدارانی با گفتمان عدالت محور قرار گرفته اند. طبیعتا در مقاطعی از زمان که معیشت مردم دارای چالش های جدی تر است، پتانسیل ظهور رهبران با چنین شعارهایی افزایش می یابد. در انتخابات ایران، سبد رای محمود احمدی نژاد در سال 84 را می توان در این گروه طبقه بندی کرد. میتوان گفت که رای جامعه در این سال بیانگر وجود احساس نابرابری و بی عدالتی اقتصادی، مخصوصا در میان پیرامون و واسطه ها بوده است.
سال 88- اولویت های فرهنگی - اجتماعی و شروع تغییر:
رفتار انتخاباتی جامعه در سال 88 به واقع بیانگر جامعه ای در حال گذار است. جامعه ای که درآن قسمتی از مردم به سمت مطالبات فرهنگی – اجتماعی رفته و انگیزه پیشرفت در تمامی ابعاد (و نه فقط معیشتی) در آن موجی تازه ایجاد نموده ، و از سویی هنوز بخش بزرگی از جامعه دارای اولویت های اقتصادی – معیشتی است که به سادگی تحت نفوذ شعارهای عدالت محور قرار می‌گیرد.
در این زمان هرچند به وضوح مطالبات و رفتار سیاسی قسمتی از جامعه دچار تغییر شده، اما به نظر می رسد که هنوز زمینه های لازم برای فراگیر شدن تغییرات وجود نداشته است. این زمینه های لازم با ظهور رسانه های جدید و گسترش شبکه های مجازی ایجاد می شود.
تغییر قواعد فضای رسانه، تغییر در سبک زندگی و تغییر ساختار سبد رای:
در یک دوره نسبتا کوتاه چند ساله با گسترش زیرساخت های ارتباطی و موجودیت رسانه های مبتنی بر فضای مجازی، شاهد چندین اثر همزمان هستیم. نخست اینکه گسترش ارتباط بین مرکز– واسطه ها ، تغییر معناداری در سبک زندگی خصوصا در دسته واسطه ها به وجود آمده است. همانطور که اشاره شد این گروه دارای انگیزه بالایی برای پیشرفت هستند و فضای جدید ارتباطی امکان الگوبرداری توسط این گروه را ایجاد کرده است.
به طور همزمان به دلیل حلقه های وابستگی محکم این گروه به پیرامون، تغییر سبک زندگی واسطه ها به تغییر در پیرامون می انجامد. در اینجا شبکه های اجتماعی، موانع زمان – مکان بین واسطه و پیرامون را برداشته است و ارتباطات عاطفی باعث نفوذ نگرشی واسطه در پیرامون خواهد شد.
به اعتقاد نگارنده این تغییر سبک زندگی و نفوذ نگرشی مرکز – واسطه – پیرامون در کنار تغییر بنیادین قواعد ارتباطات باعث تحول عمده در رفتار سیاسی و سبد رای شده است. هرچند که مطالبات اقتصادی – رفاهی در همه زمان ها برای جوامع دارای اهمیت است اما در بهترین حالت فقط یک عامل از عوامل پیچیده انگیزه پیشرفت و مطالبات برآمده از آن خواهد بود. در چنین جامعه ای مطالبات فرهنگی ، آزادی های فردی / سیاسی ، محترم شمرده شدن حریم خصوصی و مسائلی مانند حقوق شهروندی به هیچ وجه کم اهمیت تر از اقتصاد نیست. سبد رای پیرامون که دارای اولویت اصلی اقتصادی بوده دچار تغییر معناداری شده است تا جایی که اگر بگوییم طبقه پیرامون دیگر بطور مستقل تصمیم گیری نمیکند ره به خطا نرفته ایم. تصمیم در این طبقه از ترکیب نگرشی واسطه ها و پیرامون به وجود می آید که خود تابعی از انگیزه های پیچیده پیشرفت در ابعاد متفاوت اجتماعی است. بنابراین رفتار سیاسی جامعه در سال 92 و 94 را می توان شاهدی بر این تغییر مطالبات دانست.
انتخایات 96 ، دسته بندی نادرست ، نتیجه گیری نادرست:
اکنون انتخابات 96 پیش روی ملت ایران است. اخیرا شعارهای عدالت محور عمدتا اقتصادی، توسط بعضی از کاندیدا ها مطرح شد. بعضی جامعه را به 96% ضعیف و 4% حاکم سلطه گر تقسیم کردند و از این طریق تحلیل و شعارهای عدالت محور خود را مطرح نمودند.
به عقیده نگارنده جدا از اینکه آیا تقسیم‌بندی جامعه به دو دسته مذکور صرفا از لحاظ اقتصادی صحیح است یا خیر، نکته مهمی که مورد غفلت قرارگرفته این است که امروزه وجود چنین دسته بندی اقتصادی به معنای وجود همین دسته ها در رفتار سیاسی جامعه نیست. جامعه ای دارای انگیزه پیشرفت دارای مختصاتی پیچیده و چند بعدی است که انتخابات، نقطه برخورد مطالبات چندوجهی آن است. مطالباتی که تحت تاثیر تغییر سبک زندگی، خواست های فرهنگی – اجتماعی و تغییر بنیادین قواعد ارتباطی دچار تغییر شده است. در چنین شرایطی توجه بیش از حد به یک جنبه اقتصادی ممکن است تاثیر معکوس گذاشته و اقدامی در تناقض با عزت نفس و هویت ملی جامعه تلقی شود.
نتیجه گیری:
با توجه به مطالب ذکر شده به نظر میرسد که جامعه ایران در انتخابات پیش رو با تداوم مسیر حرکت، مطالبات واقعی خود را بروز می دهد.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید