نزاع آبی، چشم‌انداز خاورمیانه در قرن ۲۱
جهان به سمت بحران کم آبي در حرکت است. ولی به نظر این بحران در خاورمیانه مشهودتر است. قرار گرفتن منطقه خاورمیانه در کمربند خشک جهان موجب شده تا این منطقه علی‌رغم دارا بودن 5 درصد جمعیت جهان تنها یک درصد آبهای شیرین قابل دسترس را در اختیار داشته باشد.
آفتاب‌‌نیوز :
احمد رشیدی نژاد- خاورمیانه زمانی محمل تمدن‌های قدیمی بر ساحل رودهای پرآب بوده است. بنابر اقوال و نوشته‌هاي بسياري از مورخین و جغرافیدانان، اولين تمدن‌هاي بشري در كنار درياها و رود‌هاي بزرگ اين منطقه شكل گرفته و رود‌هاي بزرگ نيل، دجله، فرات، كارون، اروند و سواحل خليج فارس بستر تجمع اجتماعات مهم بشري بوده‌اند. با این وجود اگرچه هنوز بخش‌های از آن دارای بارش‌هاي قابل ملاحظه‌اي است، در بخش‌های دیگر، خشکسالی و تغییر اقلیم نفس رود‌ها و جوامع قدیمی این منطقه را به شماره انداخته است.
اساساً جهان به سمت بحران کم آبي در حرکت است. ولی به نظر این بحران در خاورمیانه مشهودتر است. قرار گرفتن منطقه خاورمیانه در کمربند خشک جهان موجب شده تا این منطقه علی‌رغم دارا بودن 5 درصد جمعیت جهان تنها یک درصد آبهای شیرین قابل دسترس را در اختیار داشته باشد. به شکلی که بیش از 60 درصد جمعیت خاورمیانه و آفریقای شمالی در مناطقی با سطح بالا یا بسیار بالای تنش آبی زندگی می‌کنند. بر این اساس، مطابق ارزیابی موسسه منابع جهانی که بر محور مجموعه‌ای از مدل‌های آب و هوایی و حالات مختلف اجتماعی و سیاسی، احتمال بروز تنش‌های آبی در 167 کشور جهان، تا سال‌های 2020 ، 2030 و 2040 میلادی را مورد بررسی قرار داده است، 33 کشور تا سال 2040 میلادی با بالاترین تنش آبی مواجه خواهند شد، که از این تعداد 14 کشور در مناطق خاورمیانه و شمال آفریقا قرار دارند.
میانگین بارش سالانه در خاورمیانه بسیار کم و از ۱۶۶میلی‌متر تجاوز نمی‌کند. به عبارتی منابع تجدید شدنی آب در این منطقه به حدود 355 میلیارد متر مکعب در سال می‌رسد، که در مقام مقایسه همین منبع در آمریکاي شمالی، سالانه 5379 میلیارد متر مکعب، در آفریقاي جنوب صحرا 4284 میلیارد متر مکعب و در آسیا 9985 میلیارد متر مکعب است. در این رابطه كارشناسان سازمان ملل با اعلام اين كه سرانه آب در خاورمیانه تا سال 2025 به میزان نصف كاهش خواهد يافت، نسبت به بروز كشمکش‌هاي سیاسي و درگیري‌هاي نظامي در اثر بروز بحران آب در اين منطقه هشدار داده‌اند. به گزارش اين سازمان سرانه آب در اين منطقه 1200 متر مکعب در سال است و اين در حالي است كه سرانه جهاني آب نزديک به 7 هزار متر مکعب در سال مي‌باشد. بر طبق پیش بیني‌ها میزان تقاضا براي آب در منطقه مذكور از 938 میلیارد متر مکعب در سال 2000 به 228 میلیارد متر مکعب در سال 2025 خواهد رسید، و سرانه آب در اين منطقه تا سال 2050 به 500 متر مکعب در سال كاهش خواهد يافت. به عبارتی شمار كشورهايي كه در خاورمیانه با كمیابي آب مواجه‌اند از 3 كشور بحرين، اردن و كويت در سال 1955 با افزوده شدن الجزاير، قطر، عربستان سعودي، سومالي، تونس، امارات، يمن و فلسطین اشغالي به 11 کشور در سال 1990 رسیده است و انتظار می‌رود 7 کشور ديگر شامل ايران، مصر، لیبي، مراكش، عمان، سوريه و اتیوپي در سال 2025 به اين فهرست اضافه شوند. آماری که شکنندگي وضعیت منطقه به لحاظ منابع آب و احتمال امنیتي شدن آن را نشان می‌دهد. شواهدی نیز حاکی است که کنترل منابع آب در منطقه همچنان به عنوان یک ابزار مهم تنش سیاسی خواهد ماند. به طوری که آب یکی از علل اساسی جنگ بین اعراب و اسرائیل در 1967م و نیز اشغال لبنان در 1982م بوده است.
از طرفی عمده بخش‌های خاورمیانه در زمره کشورهای در حال توسعه و با رشد جمعیت فزاینده هستند. به لحاظ تاریخی این منطقه در سال ۱۷۵۰م جمعیتی حدود ۲۰ میلیون نفر داشت، که در سال ۱۹۹۶م این تعداد به ۲۸۶ میلیون نفر رسیده بود. تا آنجا که چهار کشور اصلی که در دو زیر حوضه‌های دجله و فرات(ترکیه، ایران، سوریه و عراق) قرار دارند، نزدیک به ۲۲۱.۵میلیون نفر جمعیت دارند.
رشد جمعیت به خودی خود افزایش تقاضا برای منابع آب را به همراه خواهد داشت، این در شرایطی است که دولت‌ها در خاورمیانه در تلاشند تا به خودکفایی غذایی نیز دست یابند. به همین دلیل مصرف آب در بخش کشاورزی نیز بسیار بالاست(حدود 66 درصد). همچنین مهاجرت ۵۰ درصدی جمعیت از مناطق روستایی به مناطق شهری(محصول روند توسعه) مشکل کمبود آب را افزایش خواهد داد، که در آن مصرف آب در حدود ۱۰ تا ۱۲ برابر حد نرمال خود به عنوان ساکنان روستا می‌باشد.
لذا بنا به گفته توماس تاف، مدیر طرح‌های آبهای خاورمیانه در آمریکا، افزایش جمعیت و حساسیت بحران کم آبی در خاورمیانه به حدی است که در 20 سال آینده، این منطقه با جمعیتی بیش از دویست میلیون نفر از تامین آب مورد نیاز کشاورزی، صنعتی و آشامیدنی خود ناتوان خواهد بود. این در حالی است که طی چهل سال گذشته، میزان منابع قابل احیای آب در خاورمیانه به ۳/۱ کاهش یافته و از سالانه ۳۴۰۰ مترمکعب برای هر نفر در دهه۶۰ به سالانه ۱۳۰۰مترمکعب در دهه جاری رسیده است.
در حال حاضر به منظور حل مشکلات ناشي از بحران آب در منطقه خاورمیانه و به ويژه كشورهاي عربي اين منطقه، به طور وسیع از شیرين كردن آب دريا استفاده می شود؛ به طوريکه بیش از 60 درصد از ظرفیت نمک‌زدايي و شیرين كردن آب دريا در منطقه خلیج فارس متمركز است. اما بعید نیست که بنابر گفته‌های ژنرال هانس فن گینکل در سازمان ملل: نزاع بر سر آب، هم میان کشورها و هم جنگ داخلی، تبدیل به بخش کلیدی چشم انداز خاورمیانه در قرن بیست و یکم گردد.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید