راز تخریب بانک‌ها در اعتراضات بنزینی؛ بانک‌ها در کدام شهرها بیشتر تخریب شده‌اند؟+جدول

آمارهای اولیه هم نشان می‌دهد بانک‌ها بیشترین زیان را در نتیجه ناآرامی‌های چند روز اخیر متحمل شده‌اند. یک روزنامه در گفت‌وگو با برخی مقام‌های ارشد شبکه بانکی به اطلاعاتی دست‌یافت که در یک هفته اخیر دست‌کم ۹۰۰ شعبه بانک در سراسر کشور دچار خسارت‌های جزئی و کلی شده‌اند.

هرچند هنوز آمار دقیقی از تعداد خودپردازهای منهدم شده یا آسیب‌دیده منتشر نشده اما تخمین‌های اولیه از تخریب کلی یا جزئی دست‌کم ۳هزار خودپرداز بانکی حکایت دارد. گمانه‌زنی‌های اولیه نشان می‌دهد احتمالا در جریان حوادث اخیر، به کل شبکه بانکی، تا هزار میلیارد تومان خسارت وارد شده است.

البته آمارهای دقیق می‌بایست پس از جمع‌آوری اطلاعات پراکنده در همه بانک‌ها مشخص و اعلام شود. به همین منظور قرار است امروز نشست مشترکی با حضور اعضای کانون بانک‌های خصوصی و شورای هماهنگی بانک‌های دولتی درباره میزان خسارت‌های ناشی از تخریب بانک‌ها برگزار شود. یکی دیگر از دستورکارهای این نشست تصمیم‌گیری درباره تسهیل ارائه خدمات بانکی پس از رویدادهای اخیر است. گفته می‌شود با وجود خروج ۹۰۰شعبه و ۳هزار دستگاه خودپرداز از مدار ارائه خدمات بانکی، در نتیجه حوادث بنزینی، هیچ‌گونه خللی در ارائه خدمات بانکی ایجاد نشده و خطری هم متوجه سپرده‌های مردم نزد بانک‌ها نیست.

آمارهای اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی هم نشان می‌دهد تا پایان خردادماه ۵۷ هزار و ۵۲دستگاه خودپرداز در کل شبکه بانکی فعالیت داشته است. بانک ملی ایران با تعداد ۷ هزار و ۹۴۵دستگاه خودپرداز بیشترین میزان دستگاه عابر بانک را در میان بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری کشور، به‌خود اختصاص داده است؛ از سویی دیگر کمترین تعداد خودپرداز در سراسر کشور متعلق به بانک توسعه صادرات است.

فرمان بانک مرکزی به بانک‌ها

چهارشنبه هفته گذشته، عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی در پاسخ به پرسشی درباره میزان خسارت واردشده به سیستم بانکی در پی اعتراض‌های اخیر گفته بود: اطلاعی ندارم اما دیروز بانک مرکزی در بخشنامه‌ای از همه بانک‌ها درخواست کرد برای تداوم خدمت‌رسانی به سپرده‌گذاران، هرچه سریع‌تر به راه‌اندازی شعب و خودپردازهای آسیب‌دیده در نقاط مختلف کشور اقدام کنند. در نخستین اقدام، شورای هماهنگی بانک‌های دولتی در بیانیه‌ای اعلام کرد، شبکه بانکی با وجود تحمل خسارت‌های سنگین ازجمله آتش‌سوزی کامل، تخریب و آسیب‌دیدگی ساختمان‌ها خودپردازها و اثاثیه و سرقت اموال، که ثروت عمومی بوده و متعلق به تمامی آحاد مردم است از همان ابتدای امر، تمام همت خود را مصروف متوقف نشدن خدمتگذاری به مشتریان کرده و اکنون نیز با بازسازی شعب، استقرار شعب سیار و انتقال برخی عملیات به شعب دیگر، با ظرفیت کامل در خدمت شهروندان سراسر کشور است.

خسارت در استان‌ها

هنوز معلوم نیست شعب بانک‌های کدام استان‌ها یا شهرها بیشترین خسارت را متحمل شده‌اند اما پیش‌تر برخی خبرگزاری‌ها گزارش داده‌ بودند ۶۳ شعبه بانک دولتی و خصوصی فقط در شهر اصفهان آسیب دیده و در خرم‌آباد ۴۰ بانک به آتش کشیده شده‌اند. حتی گفته می‌شود در برخی شهرهای حاشیه‌ای در استان‌های تهران و البرز هم اکثر شعب بانک‌ها تخریب شده‌اند. میزان خسارت در استان البرز به حدی بوده که معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری البرز به تأکید اعلام کرده شهروندان نگران سپرده‌های بانکی خود نباشند.

جهانگیر شاهمرادی با بیان اینکه تمهیدات لازم به‌منظور خدمات‌رسانی بانک‌ها به مردم اندیشیده شده است، اعلام کرد: شهروندان در هر شعبه‌ای از استان که نیاز به خدمات بانکی داشته باشند می‌توانند خدمات خود را به‌نحو مطلوب دریافت کنند.

به‌نظر می‌رسد یکی از آرام‌ترین استان‌ها برای بانک‌ها، خراسان رضوی بوده؛ چنان که دبیر شورای هماهنگی بانک‌های خراسان رضوی گفت: به هیچ کدام از بانک‌های استان خراسان رضوی در روزهای اخیر آسیبی وارد نشده است. حسن مونسان افزود: تنها مشکلاتی در همراه بانک‌ها و درگاه‌های اینترنتی وجود دارد اما مشکلی در خدمات بانکی وجود ندارد و خدمات بانک به‌صورت جامع و کامل در حال انجام است.

وضعیت شعب بانک‌ها پیش از تخریب

براساس آخرین آمار بانک مرکزی تعداد شعب بانک‌ها و مؤسسات اعتباری فعال در کشور ۲۱هزار و ۳۱۹شعبه بوده که با احتساب آسیب دیدن ۹۰۰شعبه در جریان ناآرامی‌های اخیر دست‌کم ۴.۲درصد از کل شعب فعال از چرخه خدمات‌رسانی خارج شده‌اند.

راز تخریب بانک‌ها

حجم و گستره تخریب شعب و تجهیزات بانک‌ها بر اثر ناآرامی‌های پس از افزایش قیمت بنزین، قابل‌تأمل است و ضرورت دارد تا به این پرسش پاسخ داده شود که راز این تخریب‌ها چیست و آسیب‌رساندن به شبکه بانکی به‌عنوان شریان حیاتی در اقتصاد و مراودات تجاری چه پیامدهایی را به همراه دارد؟ اگرچه اساسا صدمه‌زدن به اموال عمومی و بیت‌المال ناپسند و غیرقابل دفاع است و اموال و دارایی‌های بانک‌ها هم برخلاف تصور عامه نه متعلق به سهامداران، که در یک نمای کلی متعلق به کل شهروندان است و هزینه تخریب هرچه باشد، در نهایت از جیب مردم پرداخت خواهد شد و هم سپرده‌گذاران، هم سهامداران و هم مشتریان بانک‌ها به‌طور مستقیم و غیرمستقیم هزینه خسارت‌های وارده را متحمل می‌شوند. اما در یک نمای کلی‌تر و نگاهی به روند تاریخی چندساله، این واقعیت روشن است که سطح اعتماد به بانک‌ها آسیب دیده و خشم و خشونت علیه شبکه بانکی را تقویت کرده است.

در شکل‌گیری این ذهنیت منفی و کاهش سطح اعتماد مردم به بانک‌ها ‌هم بانک‌ها مقصرند و هم دولت و البته سیاستگذاران و صاحب‌نظران و شاید بتوان گفت میوه تلخ بی‌اعتمادی در بخشی از جامعه به شبکه بانکی و یورش علیه اموال و دارایی‌های بانک‌ها محصول سیاستگذاری ناصحیح در اصلاح ساختار مالی دولت و پولی کشور است و از این منظر گاه تا آنجا انتقادها شدید و غلیظ می‌شود که برخی رهبران فکری و صاحب‌نظران حوزوی و اقتصادی، عملیات بانکداری ایران را دارای شبهه ربوی و بانک‌ها را عامل همه بدبختی‌های اقتصادی معرفی می‌کنند. از این منظر وقتی اکثریت مردم برای دریافت تسهیلات بانکی ‌هنگام گرفتاری و تنگنای معیشتی با مشکلات و دست‌اندازهای بسیار مواجه می‌شوند و شاهد رونمایی از برخی مفاسد کلان اقتصادی از کانال شبکه بانکی به سبب حاکم شدن روابط به جای ضوابط در اقتصاد و تجارت هستند، شکل‌گیری یک خشم پنهان علیه شبکه بانکی دور از انتظار نخواهد بود.

بدیهی است که تخریب بانک‌ها چه به‌صورت فیزیکی و از بین بردن اموال و دارایی‌های آنها و چه در قالب اظهارنظرهای کلی، کارشناسی‌نشده و عوام‌گرایانه مذموم است و البته ضرورت ایجاب می‌کند به جای دامن‌زدن به تخریب‌ها و تضعیف شبکه بانکی، یک‌بار برای همیشه ساختار بانکی کشور متناسب با نیازها و محدودیت‌ها و تنگناهای منابع آنها اصلاح شود. سطح دسترسی مردم به خدمات بانکی ازجمله خدمات تسهیلات‌دهی بانک‌ها تسهیل و شفاف شده و راه برای رانت‌خواری پولی بسته شود.

البته نمی‌توان تلاش شبکه گسترده بانکی در ارائه خدمات به مردم آن‌هم در روزهای پرتنش گذشته را نادیده گرفت، اما به‌نظر می‌رسد میزان تخریب صورت‌گرفته می‌تواند هم برای مدیران بانک‌ها و هم مقامات و مسئولان در قوای سه‌گانه یادآور این نکته مهم باشد که اگرچه اعتراض‌های قانونی به افزایش قیمت بنزین باید محترم شمرده شود و آشوب‌طلبی و خشونت نامطلوب و غیرقابل دفاع است، اما ترمیم اعتماد مخدوش‌شده طی سال‌های متمادی بین مردم و شبکه بانکی، یک امر حیاتی است. این درست است که بانک‌ها یک بنگاه اقتصادی هستند، اما راز ماندگاری و سرمایه واقعی بانک‌ها، اعتماد مردم است و این اعتماد را باید گسترش داد و تقویت کرد. دست‌کم اینکه یورش اخیر به بانک‌ها ریشه در خطاهایی دارد که به سطح و عمق اعتماد مردم نسبت به سلامت شبکه بانکی آسیب زده است. در گام نخست، بهتر است مدیران بانکی پیشگام شده و به جای تزیین شعب، سطح خدمات خود را بهبود و رضایت مردم را افزایش دهند؛ گامی کوچک و البته تأثیرگذار برای ترمیم چهره آسیب‌دیده بانک‌ها که با اصلاح ساختار نظام بانکی اثر آن دوچندان خواهد شد.