انصراف برخی هنرمندان از جشنواره فجر در اعتراض به ماجرای سقوط هواپیمای اوکراینی

از دو سه روز گذشته و در پی سقوط هواپیمای اوکراینی و کشته شدن ۱۴۰ نفر از هموطنان، افراد و گروه‌های زیادی از حضور در بخش‌های مختلف جشنواره فجر انصراف داده‌اند. این انصراف‌ها به نوعی اعتراض به نحوه اطلاع‌رسانی درباره دلیل سقوط هواپیماست؛ اما چندان هم مشخص نیست تاثیر عملی این نوع اعتراض چقدر و تا چه اندازه باشد.

فارغ از اینکه ممکن است برخی از انصراف دهندگان انگیزه‌های پنهان دیگری برای این کار خود داشته باشند، اما باید به این اقدام و تصمیم احترام گذاشت و حق انتخاب را برای هنرمند ایرانی لحاظ کرد.

سهراب سلیمی، کارگردان نمایشنامه «آقای اشمیت کیه؟» با انتشار بیانیه‌ای از انصراف این گروه نمایشی خبر داده و در این بیانیه نوشته است: «امروز ما اهالی جامعه هنر، هم‌پای دیگر اقشار جامعه و هم‌صدا با هموطنانمان خواستار صداقت دولتمردان و تبعیت آنها از اراده مردم کشورمان هستیم. من، سهراب سلیمی، کارگردان نمایشنامه «اقای اشمیت کیه؟» به نمایندگی از این گروه نمایشی انصراف خود را از شرکت در سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در بخش مهمان، اعلام می‌کنم، تا با نبود اجرا در یک رویداد دولتی، لزوم صداقت و همراهی دولت و نظام را با مردم کشور به ایشان یادآور شویم.»

انسان مقدم بر فرهنگ است

سلیمی در توضیح چرایی کناره‌گیری از شرکت در سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر گفت: دراین بیانیه، علت و معلول این کناره‌گیری را به‌صورت سربسته و موجز اعلام کردم، واقعیت این است که مگر می‌شود نسبت به مسائل روز جدای از تمام شعارها بی‌تفاوت بگذریم؟ همه مسائل روی هم جمع می‌شوند و جمع می‌شوند و تبدیل به حسِ درونی و شکل‌گیری تفکری نسبت به موقعیت و شرایط موجود می‌شود.

به گفته سلیمی مردم مانند افرادی که در بیابان برهوت گیر افتاده‌اند، در سالن تئاتر حضور پیدا می‌کنند و روند نمایش را تماشا می‌کنند. او ادامه داد: فقط براساس تعهداتمان برای ادامه فعالیت دست‌وپا می‌زنیم؛ اما جایی که مسئله انسان مطرح می‌شود، دغدغه‌های فرهنگ تحت‌الشعاع انسان قرار می‌گیرد. انسان است که باید به‌عنوان مخاطب در سالن حضور پیدا کند، وقتی که او دغدغه‌مند است و نمی‌تواند خاستگاه‌های خود را نه به لحاظ سلیقه – که آن هم حق طبیعی اوست- و نه به لحاظ امکانات، در وضعیت موجود اعلام کند، نتیجه این روند می‌شود چیزی که شاهدش هستید و این جدای از مسائل «اشمیت» نیست. این نمایشنامه را به عنوان کارگردان انتخاب کردم، به آن پایبند و مدافع آن هستم. شخصیت این نمایشنامه می‌خواهد زندگی کند اما به او اجازه نمی‌دهند، بی‌هویتش می‌کنند و قدرت، مسائل را آنگونه که می‌خواهد به او تحمیل می‌کند.

حاضر نیستم تئاتر را فدای رقابت کنم

سلیمی در جمع‌بندی شرایط اجتماعی و بازخوردی که می‌تواند اجرا شدن یا نشدن نمایش در تئاتر داشته باشد، تصمیم بر کناره‌گیری از شرکت در در سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر گرفته است. او دراین‌باره توضیح داد: این تصمیم احساسی نیست و کاملا عقلانی است. به این دلیل انصراف می‌دهم، زیرا تئاتر را به‌عنوان اصول و ریشه می‌شناسم و حاضر نیستم آن را برای رقابت فدا کنم. من در ارتباط با دیگر همکاران که در شهرهای مختلف فعالیت می‌کنند، متوجه شدم آنها هم تمایل به شرکت در این جشنواره ندارند.

علاوه بر گروه تئاتر «آقای اشمیت کیه؟»، داوران حوزه تصویرگری، خوش‌نویسی، گرافیک و نیز هنرمندانی مانند مسعود کیمیایی، هایده صفی یاری، میترا ابراهیمی و ... از شرکت در جشنواره انصراف داده‌اند. اما آیا این رویکرد می‌تواند تاثیر قابل توجهی داشته باشد؟ سلیمی دراین‌باره توضیح داد: اطمینان داشته باشید در هر حرکت نهاد اجتماعی با اینکه ممکن است فعالیتی بطئی باشد، اما در حرکت روبه جلو، این روند نهادینه و کم‌کم به جریانی تبدیل می‌شود.

تئاتر فعالیتی اجتماعی است و با جامعه پیوند برقرار می‌کند. سلیمی با اشاره به اینکه خلوتی سالن‌های تئاتر نشان‌دهنده دوست‌داشته نشدن نمایش نیست، بیان کرد: باید شرایط را مورد بررسی قراردهیم زیرا مخاطب‌های ما و افرادی که باید از اثر دیدن کنند، انگیزه خود را از دست داده‌اند. خیلی مسائل عمده‌تری در اجتماع باید به وقوع بپیوندد تا فرد بخواهد بیاید و تئاتر مرا تماشا کند باید بتواند خیلی از مسائل را پشت‌سر بگذارد، اینجا است که من هم با مخاطب همسو می‌شوم.

از جمله کارگردان‌ها و گروه‌های تئاتر دیگری که از شرکت در سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر انصراف دادند می‌توان به این افراد اشاره کرد: حسن معجونی و گروه تئاتر «لیو»، مهدی کوشکی کارگردان نمایش «شک»، سمانه زندی‌نژاد کارگردان «آن دیگری»، آتیلا پسیانی کارگردان «قصر موروثی خاندان فراکنشتاین»، صابر ابر طراح و کارگردان «همان چهار دقیقه»، آرش دادگر کارگردان نمایش «مکبث»، علیرضا کوشک‌جلالی، افسانه ماهیان و گروه اجرایی نمایش «بچه»، سپیده فلاح‌فر به نمایندگی از گروه اجرایی نمایش «وقتی بزرگتر بودم»، گروه اجرایی نمایش «آواز قو» به کارگردانی پریزاد سیف، گروه اجرایی نمایش «من» به کارگردانی سیاوش پاکراه، امیراحمد قزوینی بازیگر نمایش «پروانه الجزایری»، علی صفری کارگردان نمایش «کرونوس»، مژگان خالقی نویسنده و بازیگر نمایش «بیوه سیاه، بیوه سفید»، امیر نجفی کارگردان و تمامی اعضای گروه نمایش «مشق شب»، سجاد تابش کارگردان نمایش «در اتاق باد می‌وزد»، مهدی شفیعی زرگر نویسنده‌ «همه‌ فرزندان مکبث»، پرستو گلستانی، سه گروه نمایشی «آدیداس»، «جانی سکیکی» و «خدای جنگ» از مشهد.