شورای امنیت و بازی ضدایرانی ترامپ
در چند هفته اخیر بر حجم تحرکات ضدایرانی دولت آمریکا به شدت افزوده شده است. موضوع اقدام متقابل هسته‌ای ایران که در واکنش به خروج ایالات متحده از برجام صورت گرفت در دستور کار شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار گرفت. همچنین دبیرخانه سازمان ملل متحد نیز گزارشی را در مورد حملات هوایی به تاسیسات نفتی عربستان منتشر و اتهاماتی را علیه کشورمان مطرح کرد. پس از این تحولات، اکنون گفته می‌شود کاخ سفید به اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد متن قطعنامه‌ای را پیشنهاد داده‌است که تحریم‌های تسلیحاتی ایران را به صورت نامحدود تمدید می‌کند. این در حالی است که براساس پیوست‌های توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ تا اکتبر آینده (مهر ماه ۱۳۹۹) تحریم‌های مربوط به خرید و فروش تسلیحات ایران به پایان می‌رسد. در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت هم تصریح شده بود که تحریم تسلیحاتی ایران حداکثر پنج سال پس از پذیرش توافق برجام به پایان می‌رسد.
به نظر می‌رسد واشنگتن تاکنون مذاکراتی را با کشورهای اروپایی عضو برجام یعنی آلمان، فرانسه و انگلستان، انجام داده و موافقت اولیه آن‌ها در شورای امنیت را جلب کرده‌است. در مقابل اما روسیه و چین با این موضوع مخالفت آشکاری را بروز داده‌اند. باتوجه به همین تحولات، تارنمای تحلیلی «لوبلاگ» (Lobelog) سه کشور اروپایی عضو برجام را مجریان بالفعل سیاست تحریمی ایالت متحده علیه ایران توصیف کرد.
به نوشته تارنمای «المانیتور»، در مقابلِ غربی‌ها مسکو و پکن برنامه‌ریزی کرده‌اند در دوره پس از رفع تحریم‌های ایران، توافقات تسلیحاتی را با تهران اجرایی کنند اما این خواسته با موانعی روبرو خواهد بود. مقام‌های ایالات متحده تاکید دارند از همه ابزارهای خود برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران استفاده خواهند کرد. برخی کارشناسان و تحلیلگران اعتقاد دارند اکنون تنش میان پکن و واشنگتن در حوزه‌های مختلف اقتصادی، تجاری، سیاسی به ویژه کرونایی وجود دارد. از این رو ممکن است این دو طرف پس از گفت وگو و چانه‌زنی با یکدیگر، بده و بستان دو طرفه‌ای را انجام دهند که در نهایت به جلب نظر پکن در همراهی با ترامپ منجر شود. در کنار این امر اما موضع مسکو فعلا نامشخص است. بحث افزایش نفوذ در خاورمیانه، تشدید تحریم های غرب علیه روسیه و تحولات سوریه در کنار برخی مبادلات و روابط اقتصادی و تسلیحاتی که از گذشته میان تهران-مسکو مطرح بود موجب می‌شود تا همراهی روسیه با خواسته‌های ترامپ سخت باشد.
گذشته از دیدگاه اعضای برجام نسبت به تلاش‌های آمریکا، تحلیلگران تمرکز ترامپ بر این رویکرد سختگیرانه را آفتی برای روابط بین الملل و نظم جهانی ارزیابی می‌کنند. تارنمای مرکز پژوهشی «نشنال اینترست» (National Interest) در تحلیل خود به تشدید تقابل اخیر ترامپ با ایران پرداخت و عنوان داشت اقداماتی که ترامپ می‌خواهد در سازمان ملل متحد انجام دهد، خطرناک است و جهان باید نگران آن باشد. اعمال فشار برای برقراری دوباره تحریم‌ها علیه ایران می تواند نشانه بارزی از شکست قریب الوقوع شورای امنیت سازمان ملل است زیرا لجاجت و ستیزه‌جوئی دولت وی می‌تواند مخاطرات گسترده‌ای داشته باشد که حتی به خودنابودی قدرت آمریکا بیانجامد.
براساس این تحلیل، دونالد ترامپ به شدت به این باور دارد که در عرصه روابط بین الملل، قدرت حق را با خود به همراه می‌آورد. دولت وی به طور کامل رویکرد چندجانبه‌گرایی را کنار گذاشته و واشنگتن را از یونسکو، سازمان جهانی بهداشت، دیوان بین المللی کیفری و توافق‌های آب و هوایی پاریس، برجام و ترانس‌پاسیفیک خارج ساخته‌است. حال کاخ سفید در چارچوب همین رویکرد بی‌امان تلاش می‌کند تا فشار بر ایران را افزایش دهد. از جمله پیامدهای پافشاری بر این خط مشی بر هم زدن ساختار و نظم شورای امنیت پیش‌بینی می‌شود.
طبق اظهاراتی که «برایان هوک» مشاور ویژه ترامپ در اندیشکده «هریتیج» اظهار داشت دولت آمریکا در هر صورت به دنبال بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران است. این امر نشان دهنده شکاف و شکست شورای امنیت است که به واسطه اقدامات تند و تهاجمی ترامپ رخ می‌دهد. هدفی که «مایک پومپئو» هم پیشتر به آن اشاره کرده بود فروپاشی یا تسلیم کامل حکومت ایران است و از آنجاکه در دو سال اخیر خروج از برجام و اعمال فشار حداکثری قادر به تحقق این امر برای کاخ سفید نشد، اکنون وزیر امور خارجه آمریکا تلاش دارد از موضوع انقضای تحریم تسلیحاتی ایران که چند سال قبل در شورای امنیت به تصویب رسیده بود، استفاده کند تا فشار نهایی را بر تهران وارد کند.
طبق تحلیل فوق، پومپئو تصمیم دارد تا در هر صورتی تحریم تسلیحاتی جدید را علیه ایران حتی به صورت یکجانبه به تصویب برساند تا اهداف واشنگتن برآورده شود. این اقدام در حقیقت مرگ توافق هسته‌ای را رقم می‌زند و در صورتی که ترامپ در انتخابات ریاست جمهوی آمریکا شکست بخورد وضعیت دولت بعدی آمریکا را به شدت پیچیده خواهد کرد.
به اعتقاد تحلیلگران، تلاش‌های دستگاه سیاست خارجی آمریکا نه تنها ممکن است به تشدید بحران منجر شود بلکه ضربه ویران کننده‌ای را بر پیکره سازمان ملل متحد و شورای امنیت وارد می‌آورد. به این نحو که ایالات متحده به نحو چشمگیری از روندهای شورای امنیت در راستای منافع و اهداف خود و علیه خواست و منافع دیگر اعضای دائم شورا بهره برداری می‌کند و نظام کنونی را که از زمان پایان جنگ جهانی دوم برقرار شده است، در معرض خطر قرار می‌دهد. دولت آمریکا تاکید دارد که از مکانیسم ماشه تعبیه شده در توافق هسته‌ای برای این کار استفاده کند اما نکته مهم آن است که چنین فرایندی تنها از طرف اعضای توافق قابل فعالسازی است و آن هم در صورتی که ایران مرتکب نقض توافق شود. حال پومپئو تلاش دارد تا مکانیسم ماشه را در چارچوبی خارج از توافق هسته‌ای و فراتر از توافقات با متحدان سنتی در اروپا، به اجرا در بیاورد.
همه این اقدامات در حالی صورت می‌گیرد که سه کشور اروپایی به دنبال حفظ برجام هستند. روسیه و اعضای اروپایی برجام تصریح کرده‌اند ایالات متحده را دیگر عضوی از توافق و دارای حق (براساس قطعنامه ۲۲۳۱) نمی‌بینند و به همین دلیل با فعالسازی مکانیسم ماشه مخالف هستند. همین امر شکاف میان آن‌ها با آمریکا را عمیق‌تر می‌کند و ممکن است پیامدهای آن به شورای امنیت منتقل شود. طبق تحلیل فوق، احتمال وقوع دو حالت وجود دارد: سوءاستفاده از فرایند حل اختلاف موجب شکست در مکانیسمی شود که در دوره اوباما تعبیه شد. در این صورت ضربه سنگینی به ترامپ و پومپئو وارد می‌شود و به ایران استدلال محکمی را در قبال دیگر بندهای مندرج در برجام خواهد داد و اهرم‌های قدرتمند ایالات متحده را نابود می‌سازد. درطرف مقابل موفقیت کاخ سفید در شورای امنیت باعث واکنش شدید و گسترده ایران به ویژه در بحث توانایی‌های هسته‌ای خواهد شد.
برخی تحلیلگران حتی بحث خروج ایران از توافق ان.پی.تی را به عنوان پاسخ تهران مطرح می‌کنند که همه محدودیت‌های ایران را رفع می‌کند و مسیرهای دیپلماتیک می‌بندد. به همین دلیل بازگشت تحریم‌های ایران در سازمان ملل، می‌تواند نتایج سخت‌تری را برای جهان داشته باشد.
به نوشته نشریه آمریکایی «منافع ملی» آشکار است که دولت ترامپ به دنبال تضعیف هنجارهای چندجانبه‌گرایانه است که سال‌های مدید رفتارها در عرصه بین الملل را کنترل می‌کرد. تضعیف شورای امنیت سازمان ملل به نحو خطرناکی نظم بین المللی کنونی را دگرگون خواهد کرد. اختلال در روندهای شورای امنیت، برخورد با بحران‌های اساسی جهان را سخت تر می‌سازد و مسائلی همچون همه‌گیری کرونا، تغییرات آب و هوایی، تنش با کره شمالی و بسیاری از موضوعات دیگر حل‌نشده باقی خواهند ماند. در دوره‌ای که رقابت میان آمریکا، روسیه و چین تشدید شده‌است، نباید اجازه داده شود جهان به تدریج از یک نهاد مهم و تاثیرگذار که به رفع اختلافات کمک می‌کرد، محروم شود.
