بررسی ابعاد رسانه ای رفتار نماینده مجلس با یک سرباز
محمد امامی کورنده ـ کارشناس حوزه ی فرهنگ و رسانه ـ در واکنش به ماجرای سیلی زدن نماینده مجلس به یک سرباز در حین انجام وظیفه عنوان کرد: این اتفاق جدید و غیر قابل پیش بینی نیست؛ تاکنون چندین و چند مرتبه شاهد اتفاقاتی از این دست بوده‌ایم. ویژگی اتفاق روز گذشته این است که در تیررس مردم به عنوان اطلاع رسانهای خیابانی یا شهروندان خبرنگار قرار گرفته است. مردم با دیدن چنین صحنه‌های دلخراشی حداقل کاری که می‌توانند انجام دهند این است که از دوربینشان استفاده کنند؛ چه برای جذب فالوور و چه برای جلب توجه. در نهایت انتقال یک حادثه از منشاء و منبع خبر به مخاطب رخ داده است و می‌توان به این افراد، خبرنگار گفت.
امامی با یادآوری اینکه نماینده مجلس علاوه بر شخصیت حقوقی که دارد، دارای یک هویت اجتماعی نیز است، با عنوان اینکه مسوولان ما هنوز خودشان را تافته جدا بافته از مردم می‌دانند، گفت: خط ویژه اتوبوسرانی برای حفظ حقوق شهروندی و رعایت نظم ایجاد شده است تا حمل و نقل عمومی دچار ترافیک نشود. نمی‌شود مسئولان و حتی یک نماینده با رفتار تحکم آمیز بخواهند از این خطوط عبور کنند. مسوولی که در ترافیک نماند و طعم اتلاف وقت در ترافیک را نچشد، چطور می‌خواهد برای معضل ترافیک به فکر راه حل باشد و قانون وضع کند؟!
او خاطرنشان کرد: البته همه این‌ها منوط به این است که این اتفاق افتاده باشد؛ چرا که نماینده یاد شده بلافاصله پس از انتشار خبر، سیلی زدن به سرباز را تکذیب و حتی اعلام کرد که در ماشین نشسته بوده است. اما اگر در ماشین بودند، پس چرا این سرباز باید این ادبیات را به کار ببرد؟ تمام ابعاد ماجرا باید بررسی شود.
امامی سه واکنش اجتماعی را نسبت به این موضوع شرح داد و گفت: اولین واکنش اجتماعی در برابر این حادثه ارسال و انتقال سریع این تصاویر در فضای مجازی بوده است. زودتر از رسانه‌های داخلی بی بی سی و من و تو و دیگر رسانه‌های خارجی به این موضوع پرداختند و این یک ضعف رسانهای برای ما در مواجهه با حوادث است. واکنش ابتدایی در برابر این موضوعات هیجان، عواطف و احساست مردم نسبت به این اتفاقات است. خیلی ها هم بازنشر این فیلم را با اهداف متفاوتی رقم می‌زنند؛ از جمله سبلریتی ها و افرادی که فالوور های زیادی دارند و دوست دارند با موج سواری و گره زدن مشکلات جامعه با خودشان و هویت اجتماعی خودشان، بتوانند روی خطوط توجه مردم قرار بگیرند. البته این کار اگر در جهت رسیدگی به مشکلات مردم باشد خیلی هم خوب است زیرا سلبریتی ها هم مثل همان نماینده مجلس دارای هویت اجتماعی هستند و می‌توانند فرهنگ را بسط و گسترش دهند.
او افزود: واکنش دوم واکنش مسوولان حوزه اجرایی در ارتباط با این دو فرد درگیر شده است. افرادی باید درباره این موضوع صحبت کنند که حداقل سخنگوی این سازمان ها هستند. ناجا به بهترین نحو ممکن نسبت به این موضوع واکنش نشان داد و سردار حاجیان، سخنگوی ناجا به صورت مستقیم صحبت کردند و تا جایی که من پیگیری کردم تقریبا هیچ کدام از مسوولان ناجا نسبت به این موضوع واکنش مستقیم نشان ندادند و اصولی ترین کار ممکن هم همین است که فقط سخنگوی سازمان در ارتباط با هر موضوع واکنش اصولی و توأم با احترام را نشان دهد. در مقابل از سمت مجلس شورای اسلامی که مسوول قانونگذاری در کشور هستند و ما انتظار نظم و ترتیب را از آن‌ها داریم متاسفانه این اتفاق نیفتاد و رییس مجلس، نایب رییس مجلس و همکاران یا رقبای استانی این نماینده هر کدام واکنشی نشان دادند و حرف های متفاوتی زدند. حتی قبل از بررسی درست موضوع، نسبت به آن واکنش نشان دادند. اگر روابط عمومی مجلس و یک مسوول صحبت می‌کرد خیلی بهتر بود. شاید نماینده‌هایی که صحبت کردند به عنوان نماینده های ناظر بر رفتار سایر نمایندگان صحبت کردند که باز هم باید صبر می‌کردند و بعد از مشخص شدن اصل موضوع نظرشان را می گفتند.
این دانش آموخته دکتری مدیریت رسانه واکنش سوم به این موضع را واکنش رسانه ها عنوان کرد و گفت: از نظر اصول خبری و سطح ارزش های خبری این، اتفاق کمی نیست؛ چرا که تیتر این خبر هم بسیار قابل توجه می‌شود «یک نماینده مجلس به صورت یک سرباز وطن سیلی زد» این تیتر خیلی تکان دهنده است و افراد را درگیر احساسات و هیجانات می‌کند. از خانواده آن سرباز گرفته تا تمام خانواده‌هایی که سرباز دارند و کسانی که روزی سرباز بوده‌اند و نمایندگان مجلس درگیر این موضوع می‌شوند؛ لذا دربرگیری و شهرت در این موضوع دو ارزش بزرگ خبری است.
او تصریح کرد: نگاه رسانه‌ها دو نوع است؛ یکی رسانه‌های رسمی کشور و دومی فضای مجازی. فضای مجازی به ویژه در پنج سال اخیر جلوتر از هر اتفاق حضور دارد و این به علت کنجکاوی و حضور مردم در اجتماع و رسانه‌هاست. این خاصیت فضای مجازی است که به سرعت منشا یک اتفاق را در برابر دیدگان عموم قرار می‌دهد. طبق معمول صدا و سیمای ما کند و آهسته و گاهی خاموش با این مسائل برخورد می‌کند و خبرگزاری ها و مطبوعات بعد از فضای مجازی سرعت بیشتری دارند.
او در عین حال گفت: البته نباید انتظار داشته باشیم که رسانه ملی بلافاصله خبرنگار صداوسیما را به مکان حادثه بفرستد اما بعد از روشن شدن صحت این اتفاق و روشن شدن تکلیف نهایی اگر صداوسیما واکنش نشان ندهد خلا در اطلاع رسانی صورت پذیرفته و به هویت رسانه خدشه وارد می‌شود. البته در خبر بیست و سی کوتاه به این موضوع پرداخته شد.
امامی کورنده درباره نقش افکار عمومی در موضوعاتی از این دست، عنوان کرد: در این حادثه افکار عمومی نقش پذیر هستند و از خواص تاثیر می‌پذیرند. اما با دیدن این تصاویر می‌توانند تاثیرگذار باشند.
این کارشناس فرهنگی در ادامه صحبت‌هایش درباره فضای مجازی و فرصت و تهدیدی که برای مردم و جامعه به وجود می‌آورد، توضیح داد: اینکه بخواهیم شبکه اجتماعی را یک تهدید محض در این راستا خطاب کنیم اشتباه است. شبکه‌های اجتماعی هم تهدید هستند و هم فرصت به شرط اینکه ما آموزش و فرهنگ لازم در راستای استفاده صحیح از آن را بتوانیم به دست بیاوریم. اما اگر مسوولان نگرانی نسبت به انتشار اتقاقاتی از این دست در فضای مجازی دارند باید بازنگری نسبت به اخلاق وعملکرد خودشان نسبت به دهه‌های گذشته بکنند. چون فضای مجازی نسبت به دهه های گذشته گسترده شده و باعث شده تا بخشی از رفتار و فعالیت مسوولان اجرایی در تیررس دیدگان عموم جامعه قرار بگیرد.
او داشتن سواد رسانهای را برای تشخیص اخبار جعلی و محتوای غرض ورزانه ضروری دانست و بیان کرد: سواد رسانه ای یعنی قدرت تشخیص و نگرش صحیح به خبری که منتشر می‌شود و در نظر گرفتن تمام ابعاد یک حادثه و نه برشی از آن. فیلمی که از این ماجرا منتشر شده به اندازه یک دقیقه و کمی بیشتر است شاید اصل ماجرا در ۱۰ دقیقه اتفاق افتاده باشد اما ما فقط برشی از آن را می‌بینیم. ما باید به عنوان مسوول، مردم یا رسانه کل ماجرا را در نظر بگیریم. سخنگو ناجا حرف خوبی زدند و گفتند ابعاد مختلف این موضوع باید مورد بررسی قرار بگیرد.
امامی در پایان درباره حوادثی نظیر اتفاقی که روزهای گذشته برای سرباز راهنمایی و رانندگی افتاد گفت: تجربه نشان داده ابعاد این اتفاقات هیچگاه به طور کامل برای افکار عمومی روشن نمی‌شود. برای مثال جریان سربازی که در یکی از شهرستان ها مورد ضرب و شتم یک بازجو و یک قاضی قرار گرفت یا کارمند رسمی دولت که توسط یک نماینده مجلس دور قبل مورد تهدید و خشونت قرار گرفت، در نهایت با یک عذرخواهی یا صحنه سازی عذرخواهی قضیه به اتمام می‌رسد و سپس همان نماینده به عضویت هیات علمی دانشگاه در می آید. این نشان می‌دهد ما هنوز با حکومت امام علی (ع)، آرمان های انقلاب اسلامی، منویات مقام معظم رهبری و آرمان‌های حضرت امام (ره) خیلی فاصله داریم.
