مهم‌ترین علل تحریم نکردن ولیعهد عربستان از سوی آمریکا
جمال خاشقچی خبرنگار منتقد رژیم عربستان در روز ۱۰ مهر ۱۳۹۷ هنگام رفتن به کنسولگری سعودی در ترکیه ناپدید شد. با گذشت ۱۸ روز از این اتفاق، عربستان سعودی در اولین واکنش خود به این ماجرا مدعی شد خاشقچی از کنسولگری عربستان خارج شده که ابعاد این دروغ بر اساس شواهد به دست آمده از دوربین های مدار بسته کنسولگری و تحقیقات پلیس ترکیه مبنی بر خارج نشدن خاشقچی از محوطه کنسولگری آشکار شد.
با افزایش فشارها، عربستان مجبور شد که این بار خبر از کشته شدن خاشقچی اما با روایتی کاملاً جعلی بدهد. بر این اساس که او در جریان یک بازجویی و به طور کاملاً تصادفی به قتل رسیده است و بعد از مدتی این رژیم در ساعت یک بامداد ۲۸ مهرماه همان سال با یک بیانیه رسمی اعلام کرد که خاشقچی در کنسولگری عربستان در ترکیه در پی یک نزاع کشته شده است. چندی بعد اما با افشای اسناد فوق محرمانه مشخص شد که عوامل محمد بن سلمان- ولیعهد عربستان خاشقچی را به قتل رساندند.
دولت آمریکا چند روز پیش اسنادی منتشر کرد که نشان می‌دهد این ترور با دستور مستقیم «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان سعودی انجام شده است.
این گزارش که دفتر اطلاعات ملی آمریکا آن را منتشر کرده می‌گوید «محمد بن سلمان» مجوز عملیاتی برای «دستگیری» یا «قتل» جمال خاشقچی را صادر کرده است.
در بخشی از این گزارش آمده است «ارزیابی ما این است که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی مجوز انجام عملیاتی در استانبول ترکیه برای دستگیری یا قتل روزنامه‌نگار سعودی، جمال خاشقچی را صادر کرد.»
در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که چرا آمریکا با وجود مشخص شدن نقش محمد بن سلمان در قتل خاشقچی او را به دلیل این اقدام ضد حقوق بشری تحریم نکرد و کماکان به روابط خود با عربستان ادامه می‌دهد؟ برای بررسی بیشتر این موضوع ایسنا با علی امیدی-استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید:
منافع استراتژیک، برای آمریکا مهم‌تر است تا حقوق بشر
امیدی گفت: این موضوع همواره ثابت شده است که منافع استراتژیک آمریکا بر دیگر معیارهای مدنظر این کشور مانند حقوق بشر برتری دارد. حفظ ارتباط با عربستان برای استمرار بخشیدن به منافع متعدد حاصل از آن برای آمریکا بسیار مهم است و اصلی‌ترین علت عدم تحریم "بن سلمان" با وجود مشخص شدن دست داشتن او در قتل جمال خاشقچی نیز همین موضوع تداوم روابط و منافع است.
وی افزود: آمریکا می‌داند که در حال حاضر قدرتمندترین فرد عربستان محمد بن سلمان است و پدرش تنها از لحاظ حقوقی در جایگاه پادشاه عربستان قرار دارد. البته آمریکا ملک سلمان را به عنوان پادشاه آینده عربستان بنا بر رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی و دور از عقلانیت او مطلوب خود نمی‌داند و ترجیح می‌دهد فرد محافظه کارتری مانند برادر کوچک‌تر محمد بن سلمان به پادشاهی عربستان برسد.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل ادامه داد: یکی از علت‌های اصلی تحریم نکردن ولیعهد عربستان از جانب آمریکا با وجود مشخص شدن دست داشتنش در قتل جمال خاشقچی این است که واکنش غیرقابل پیش بینی عربستان را برانگیخته نکند. این مسئله که محمد بن سلمان و گروه قدرت حاکم در عربستان از آمریکا روی‌گردان نشده و به سمت قدرت‌های دیگر متمایل نشوند به دلیل حفظ منافع بی‌شمار عربستان برای آمریکا از اهمیت بسیاری برخوردار است.
امیدی افزود: اتحاد تاریخی عربستان و آمریکا و منافع متعدد این اتحاد در حوزه‌های نظامی، انرژی، امنیتی و ژئوپلیتیکی برای آمریکا از مهم‌ترین راهبرد سیاسی این کشور در مواجهه با خاورمیانه است. در نتیجه آمریکا جانب احتیاط را در تمامی مسائل مربوط به برخورد با عربستان به طوری جدی رعایت می‌کند.
حمایت آمریکا از حقوق بشر گزینشی است
امیدی با بیان اینکه حمایت آمریکا از حقوق بشر گزینشی است، گفت: پیش‌بینی می‌شود آمریکا خصوصاً حزب دموکرات در عرصه سیاست خارجی اهداف حقوق بشری را تا زمانی که به زیان منافع این کشور نباشد دنبال می‌کند و می‌خواهند به مخاطبان داخلی و بین‌المللی خود بفهمانند که اهداف حقوق بشری تا زمانی برای آمریکا مهم است که در تقابل با منافع استراتژیک قرار نگیرد.
وی افزود: این موضوع در موارد مختلفی ثابت شده که واضح‌ترین آن موضوع رژیم غاصب اسرائیل است. امروز اکثر نهادهای حقوق بشری ثابت کردند که اسرائیل مرتکب جنایت علیه بشریت در سرزمین فلسطین شده، اما با این وجود آمریکا با جدیت به حمایت‌های خود از اسرائیل ادامه می‌دهد.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، خاطرنشان کرد: در مورد عربستان نیز جریان به همین‌گونه است و فاکتورهای حقوق بشر آمریکایی در مواجهه با منافع استراتژیکی که عربستان برای آمریکا فراهم می‌کند کنار زده می‌شود و این کشور از هرگونه امکان به چالش کشیده شدن منافع خود به شدت پرهیز می‌کند.
پروژه ایران هراسی در برخورد نرم آمریکا با عربستان مؤثر است
امیدی گفت: طبق محاسبات آمریکا و متحدانش در منطقه، ایران به منزله تهدید بقا برای این کشورها محسوب می‌شود، اما از سوی دیگر عربستان در جایگاه یک ستون استراتژیک منطقه‌ای برای آمریکاست و در صورت فروپاشی یا عوض شدن جهت‌گیری سیاسی این کشور با تشکیل یک دولت مستقل اسلام‌گرا، قدرت ایران در منطقه به طور چشمگیری افزایش می‌یابد و این اتفاق، آمریکا را از منطقه بیرون خواهد کرد.
وی افزود: پروژه ایران هراسی مستمسکی برای حضور آمریکا در منطقه شده است و این کشور با ترویج ایران هراسی به کشورهایی مانند عربستان سلاح می‌فروشد و منافع استراتژیک خود را تحت تأثیر این امر دوام می‌بخشند.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، تصریح کرد: امنیت اسرائیل نیز دیگر مؤلفه تعیین کننده در روابط آمریکا با عربستان است زیرا در صورت بروز تنش میان دو کشور، آمریکا نقطه اتکای خود در منطقه را از دست می‌دهد و سایر کشورها مانند کویت، قطر و امارات توانایی این را ندارند که به عنوان بازیگر اصلی از منافع آمریکا و به تبع آن اسرائیل دفاع کنند.
وجود سه سناریو برای تحلیل آینده روابط آمریکا و عربستان
امیدی گفت: اولین و محتمل‌ترین سناریو برای بررسی چشم‌انداز روابط آمریکا و عربستان این است که این اتحاد تاریخی بنابر دلایلی که به آن اشاره شد حفظ شود و کماکان عربستان به عنوان متحد اصلی آمریکا در منطقه باقی بماند.
وی افزود: در خصوص این سناریو اما باید توجه داشت که نظام سیاسی عربستان پادشاهی است و این نظام با سایر نظام‌های پادشاهی مانند انگلستان که صرفاً نمادی برای وحدت ملی است متفاوت خواهد بود. خاندان پادشاهی عربستان تمام قدرت را به طور انحصاری در دستان خود گرفته‌اند و این موضوعی است که امروز در قرن بیست و یکم قابل پذیرش نیست و مخالفت‌هایی را به وجود می‌آورد.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان گفت: متأثر از این شرایط و به این دلیل که عربستان مخالفان نظام سیاسی خود را چه در داخل و چه در سطح منطقه مهار کند نیازمند به یک قدرت حامی خارجی مانند آمریکاست و به قول آقای ظریف امنیت خود را از خارجیان طلب می‌کند.
امیدی خاطرنشان کرد: دومین سناریو برای چشم‌انداز روابط آمریکا و عربستان به این شکل است که در نتیجه رفتارهای غیر عقلایی عربستان، آمریکا از این کشور روی‌گردان شود و به دنبال متحدان دیگری در منطقه برود.
وی افزود: در مقابل، سیگنال‌هایی هم از جانب عربستان مشاهده شده که نمایانگر گرایش‌های این کشور به سمت روسیه، چین و هند است. دلیل اصلی این گرایش‌های از این قرار است که عربستان وابستگی‌های نظامی و اقتصادی خود به آمریکا را کاهش دهد و برای ادامه مسیر به سمت دیگر قدرت‌های اقتصادی نوظهور متمایل شود و از این طریق خود را برای برداشته شدن حمایت‌های آمریکا آماده کند.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان در خصوص سومین سناریو روابط آمریکا و عربستان تصریح کرد: آخرین دریچه‌ای که از آن می‌توان به چشم‌انداز روابط آمریکا و عربستان نگریست این است که بن سلمان-ولیعهد سعودی بدون حفظ ترتیبات و بدون اینکه جایگاهی برای آمریکا قائل شود به یاغی‌گری و رفتارهای غیر عقلایی خود ادامه دهد که عملی شدن این سناریو با توجه به منافع دو جانبه روابط آمریکا و عربستان از احتمال کمی برخوردار است.
