مذاکرات احیای برجام؛ اوضاع قمر در عقرب شده؟
یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل در واکنش به گزارش نشریه پولیتیکو مبنی بر تصمیم بایدن برای حفظ سپاه در لیست FTO گفت: «اگر چه این خبری رسمی و قطعی نیست، ولی خبر غیر منتظره‌ای هم نبود. چرا که روشن شده که توجیه چنین اقدامی در سیاست داخلی امریکا برای دولت بایدن بسیار دشوار شده است و با مشکل می‌تواند موافقت کنگره را با چنین تصمیمی جلب کند.»
نشریه پولیتیکو در گزارشی عنوان کرده است که جو بایدن تصمیم خود را برای نگه داشتن سپاه پاسداران در لیست تروریستی نهایی کرده است. همچنین این نشریه از قول یک فرد مطلع نقل کرده است که بایدن تصمیم خود را در ۲۴ آوریل طی تماس تلفنی با نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل، اعلام کرد و افزود که این تصمیم کاملاً نهایی شده است.
کوروش احمدی دیپلمات سابق ایران در سازمان ملل درباره این گزارش اظهار داشت: «اگرچه این خبر رسمی و قطعی نیست، ولی خبر غیر منتظره‌ای هم نبود. چرا که روشن شده که توجیه چنین اقدامی در عرصه سیاست داخلی امریکا برای دولت بایدن بسیار دشوار شده است و دولت بایدن با مشکل می‌تواند موافقت کنگره را با چنین تصمیمی جلب کند.»
این کارشناس مسائل بین الملل افزود: «همچنین، سنای آمریکا حدود سه هفته پیش مصوبه غیر الزام‌آوری داشت، مبنی بر این که سپاه نباید از لیست تروریسم حذف شود. در بین ۶۲ سناتور که به این مصوبه رای موافق دادند، نام ۱۶ سناتور دموکرات هم دیده می‌شد. این امر شرایطی را در داخل امریکا فراهم کرده که بایدن برای برداشتن سپاه از این لیست باید هزینه زیادی پرداخت کند. در واقع به نظر می‌آید که از یکی دو ماه پیش دولت امریکا تصمیم خود را گرفته بوده است. کما اینکه در گزارش پولیتیکو هم عنوان شده که در ۲۴ آوریل یعنی یک ماه پیش، بایدن به بنت خبر داده بود که قصد خارج کردن سپاه از لیست FTO را ندارد و بنت هم طی توئیتی به محتوای گفتگوی تلفنی خود با بایدن در این مورد اشاره و از او تشکر کرده بود که ملاحظات امنیتی اسرائیل را در نظر می‌گیرد.»
احمدی با بیان اینکه اگر همانطور که پولیتیکو عنوان کرده تصمیم نهایی گرفته شده باشد، زمینه و احتمالش وجود داشته است، گفت: «طبعا اسرائیل هم در اعمال فشار در این رابطه به عنوان عامل خارجی، نقش مهمی داشته است. چراکه فشار‌ها به دولت بایدن علاوه بر بعد داخلی که به کنگره و جامعه سیاسی امریکا مربوط می‌شد، یک بعد خارجی هم داشت که به فعالیت عوامل منطقه‌ای مربوط می‌شود. نه تنها اسرائیل بلکه احتمالا برخی کشور‌های عربی هم مخالف برداشته شدن سپاه از این لیست بوده و هم به صورت مستقیم و هم از طریق تاثیر روی دموکرات‌های کنگره، در این قضیه قطعا نقش داشته‌اند.»
وی ادامه داد: «در مجموع می‌توان احتمال داد که در حال حاضر بحث مربوط به سپاه و لیست FTO را باید تمام شده تلقی کنیم و امیدوار باشیم که طرفین بتوانند یک راه دیگری پیدا کنند تا به نحوی برجام، منتفی شده تلقی نشود و از راه‌ها و ابتکارات دیگری بتوان برجام را احیا کرد. در گذشته این کار شد به این شکل که تحریم‌هایی که سال ۹۴ درمورد نیروی قدس و سپاه برقرار بود، مانع از نهایی شدن برجام نشد. البته در آن زمان سپاه در لیست FTO نبود، بلکه نیروی قدس از ۲۰۰۷ در لیست گروه‌های تروریستی وزارت خزانه داری آمریکا قرار داشت. سپاه نیز به نحوی گسترده و به صورت کامل تحت تحریم بود.»
وی تاکید کرد: «باید توجه داشته باشیم که با توجه به منقضی شدن تدریجی بسیاری از محدودیت‌های برجام علیه ایران تا سال ۲۰۲۵ و بسیار موارد دیگر احیای این توافق بیشتر به سود ایران خواهد بود.»
این تحلیلگر سیاست خارجی ضمن تاکید بر اینکه یکی از دلایلی که ترامپ و پمپئو سپاه را در لیست FTO گذاشتند ایجاد یک مانع سیاسی برای دولت بعدی بود، گفت: «متاسفانه باید بگوییم که اگر این خبر‌های جدید درست باشد، ترامپ و پمپئو در این کار موفق شدند و یک مانع جدی بر سر راه احیای برجام ایجاد کردند. ایران و امریکا هر دو با توجه به این ملاحظات، در اقدامات بعدی باید به تلاش برای یافتن راه حلی ادامه دهند.»
احمدی همچنین درباره آنچه رویترز به نقل از یک منبع دیپلماتیک اروپایی اعلام کرده است که پس از سفر مورا به تهران، ایران و امریکا متعهد به ازسرگیری مذاکرات نشده‌اند، اظهار کرد: «بعد از سفر مورا اتحادیه اروپا و آقای بورل از این جهت که مذاکرات از بن بست خارج شده است و به زودی از سر گرفته می‌شود، اظهار خوشحالی کردند. اما همان موقع هم مشخص بود و در گفتگوی پیشین با شما، مطرح کردم که نشانه‌ای حاکی از اینکه این ابراز خوشحالی اروپا پایه و اساسی داشته باشد را مشاهده نمی‌کنیم. همزمان با این تحولات، وزارت خارجه امریکا هم صحبت‌های مثبتی نمی‌کرد و با ابتکارات اروپا برخوردی منفی داشت. در صورتی که اگر قرار بود تحول مثبتی شکل گیرد، ایران و امریکا باید به صورت غیر مستقیم مذاکره می‌کردند و اقداماتی انجام می‌دادند. به بیانی دیگر صحبت‌های مقامات وازرت خارجه امریکا نشان داد که با اتحادیه اروپا هماهنگ نیستند.»
این دیپلمات پیشین افزود: «با توجه به شرایط بین‌المللی، به خصوص جنگ اوکراین و همچنین بازار نفت و انرژی، ظاهرا اروپا بسیار اشتیاق داشته و دارد تا بتواند نظرات ایران و امریکا را به یکدیگر نزدیک کند، بلکه با احیای برجام و با وارد شدن نفت ایران به بازار، تحول مثبتی در بازار شکل گیرد. اروپا علاقه خود را داشت و از طریق اقدام بورل و سفری که مورا به تهران داشت، تلاش کرد، ولی از نظر خروج یا عدم خروج سپاه از لیست FTO، ظاهرا نتیجه‌ای گرفته نشده است.»
وی در پاسخ به سوالی در مورد دورنمای تحولات مربوط به برجام گفت: «اولین گردنه‌ای که باید از آن عبور کنیم، نشست ۵ ژوئن شورای حکام است. باید دید با توجه به عدم پیشرفت در مذاکرات و ادعا‌های آژانس در مورد سه یا چهار سایت اعلام نشده، آژانس چگونه گزارشی خواهد داد و کشور‌های غربی چگونه واکنشی نشان خواهند داد. متاسفانه به رغم روابط تیره بین روسیه و غرب، به مسکو هم نمی‌توانیم زیاد متکی باشیم چرا که مسیر استفاده از مکانیسم ماشه در شورای امنیت همچنان برای غرب باز است.»
