سازوکار بررسی لایحه بودجه تغییر کرد

نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی امروز (چهارشنبه)، گزارش کمیسیون آیین نامه داخلی درمورد طرح الحاق یک تبصره به ماده (۱۸۲) قانون آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی را که به تغییر در نحوه بررسی لایحه بودجه سنواتی در مجلس باز می‌گشت، بررسی کرده و در نهایت آن را به تصویب رساندند.

در جریان بررسی این طرح، نمایندگان با پیشنهاد اصلاح کل محمد مهدی مفتح موافقت کردند.

بر اساس این پیشنهاد ماده واحده این طرح به شرح زیر به تصویب نمایندگان رسید:

‌ماده واحده: ماده (۱۸۲) قانون آیین نامه داخلی به شرح زیر اصلاح می‌شود و سه تبصره به عنوان تبصره‌های (۱) و (۲) و (۳) به آن الحاق و مابقی تبصره‌ها ابقاء و ترتیب آن اصلاح می‌شود:

ماده ۱۸۲- دولت موظف است لایحه بودجه سالانه کشور را در دو بخش به ترتیب زیر به مجلس شورای اسلامی تقدیم کند:

الف: بخش اول لایحه بودجه عبارت است از ماده واحده مشتمل بر:

احکام موردنیاز برای اجرای بودجه کل کشور

سقف منابع بودجه عمومی دولت به تفکیک درآمدهاو واگذاری‌های دارایی‌ها سرمایه‌ای و اجزای اصلی آن شامل: منابع حاصل از فروش نفت، گاز، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی و گازی؛ منابع حاصل از واگذاری سهام و سهم‌الشرکه و اموال دولت، مالیات و حقوق و عوارض گمرکی، درآمد ناشی از فروش کالا و خدمات و حقوق مالکانه و واگذاری اوراق مالی اسلامی، تراز‌های عملیاتی، سرمایه‌ای و مالی بودجه عمومی دولت.

فروض برآورد منابع و مصارف بودجه

دولت موظف است بخش اول لایحه بودجه را حداکثر تا پانزدهم آبان ماه هر سال به مجلس تقدیم کند. فقط احکامی قابل درج در ماده واحده است، که اثر مستقیم بر منابع یا مصارف بودجه دارد، یا برای تأمین مالی بخشی از وظایف قانونی دولت از جمله گسترش سرمایه‌گذاری، اشتغال، ازدواج و فرزندآوری و تأمین مسکن نیازمندان، از محل‌هایی غیر از بودجه عمومی دولت، در نظر گرفته شده باشد.

هیئت رئیسه مجلس موظف است پس از وصول ماده واحده، بلافاصله آن را برای اطلاع نمایندگان در سامانه بارگذاری و به کمیسیون تلفیق و سایر کمیسیون ارجاع نماید. کمیسیون تلفیق موظف است ظرف مدت ۵ روز گزارش خود را در مورد رد یا تأیید کلیات ماده واحده به هیأت رئیسه مجلس ارسال کند.

رسیدگی به کلیات ماده واحده در صحن مجلس مطابق بند (ج) ماده (۱۰۸) قانون آیین نامه داخلی انجام می‌شود. در جلسه رسیدگی به کلیات بعد از گزارش کمیسیون تلفیق، گزارش کمیسیون برنامه و بودجه در خصوص کلیات به مدت ۱۰ دقیقه استماع می‌شود. چنانچه در این مرحله، کلیات ماده واحده به تصویب مجلس نرسد، دولت موظف است ظرف مدت ۷ روز ماده واحده را با اصلاحات، مجدداً به مجلس تقدیم کند، در این صورت کمیسیون تلفیق ۲ روز فرصت دارد تا گزارش جدید رسیدگی به کلیات را به مجلس گزارش نماید. در صورتی که کلیات ماده واحده به تصویب مجلس برسد، به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود. نمایندگان از زمان تصویب کلیات، ۵ روز فرصت دارند پیشنهاد‌های خود را در سامانه ثبت نمایند.

پس از آن هر کمیسیون موظف است ضمن اطلاع رسانی به نمایندگان پیشنهاد دهنده حداکثر ظرف مدت ۵ روز (بدون احتساب تعطیلات رسمی) به پیشنهاد‌های نمایندگان رسیدگی کند و گزارش کمیسیون مربوط را به کمیسیون تلفیق ارسال کند. کمیسیون تلفیق موظف است حداکثر ظرف مدت ۱۰ روز (بدون احتساب تعطیلات رسمی) به پیشنهاد‌های واصله از کمیسیون‌ها رسیدگی و گزارش آن را در سامانه بارگذاری نماید. این مهلت در صورت موافقت هیئت رئیسه مجلس حداکثر تا ۵ روز دیگر قابل تمدید است.

پس از بارگذاری گزارش کمیسیون تلفیق، کمیسیون‌ها و نمایندگان می‌توانند ظرف مدت ۳ روز پیشنهاد‌های خود را در مورد گزارش کمیسیون تلفیق ثبت کنند. در زمان مطرح شدن گزارش کمیسیون تلفیق در صحن علنی، ابتدا پیشنهاد‌های کمیسیون‌ها و سپس پیشنهاد‌های نمایندگان مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و در مورد آن رأی‌گیری می‌شود. پس از اتمام رسیدگی به بخش اول لایحه بودجه، مصوبه مجلس به دولت اعلام می‌شود. مهلت مجلس برای رسیدگی به بخش اول بودجه، از زمان وصول حداکثر ۲ ماه است.

در کمیسیون تلفیق و در صحن، ابتدا به پیشنهاد‌های درآمدی و سپس به پیشنهاد‌های غیردرآمدی رسیدگی می‌شود.

ب: دولت موظف است حداکثر ۱۰ روز پس از تصویب بخش اول بودجه، با رعایت احکام و سقف‌های مصوب موضوع بند (الف) این ماده، جداول تفصیلی بودجه را به همراه نسخه الکترونیکی دارای قابلیت خوانش رایانه‌ای به گونه‌ای که ارقام تشکیل دهنده و محاسبات هر ردیف قابل مشاهده و پیگیری باشد به مجلس ارسال کند. سنجه‌های ارزیابی برنامه‌های وزارتخانه‌ها و سایر دستگاه‌های سیاستگذار باید ضمیمه جداول تفصیلی باشد. هیأت رئیسه مجلس موظف است بلافاصله پس از وصول جداول تفصیلی بودجه، آن را برای اطلاع نمایندگان در سامانه بارگذاری کند و بخش‌های مربوط به هر کمیسیون را ارجاع نماید. نمایندگان ۵ روز فرصت دارند تا پیشنهاد‌های خود را در رابطه با جداول در سامانه ثبت کنند. پیشنهاد‌های نمایندگان در کمیسیون‌ها، کمیسیون تلفیق و صحن مجلس با اولویت رسیدگی به جداول مربوط به منابع بودجه عمومی دولت و منابع و مصارف وزارتخانه‌ها و سایر دستگاه‌های سیاستگذار، به‌تفکیک برنامه‌های عملیاتی آن‌ها مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
مرحله دوم بررسی بودجه منحصرا مشتمل بر اعداد و ارقام جداول است و هیچ حکمی در این مرحله قابل بررسی و تصویب نیست. پیشنهاد‌ها نیز نباید مغایر قوانین جاری و مصوبه بخش اول لایحه باشد.
ترتیب و زمان‌بندی رسیدگی به پیشنهاد‌های نمایندگان در کمیسیون‌ها، کمیسیون تلفیق و صحن مجلس، مشابه ترتیب و زمان‌بندی مذکور در بند (الف) است.

چنانچه در هنگام رسیدگی به گزارش کمیسیون تلفیق درباره جزئیات ماده واحده یا جداول تفصیلی بودجه، مصوبه کمیسیون تلفیق در صحن مجلس به تصویب نرسد، کمیسیون تلفیق موظف است حداکثر ظرف مدت سه روز (بدون احتساب تعطیلات رسمی) گزارش جدید را به مجلس ارائه کند. در این مرحله نمایندگان یک روز فرصت دارند تا پیشنهاد‌های خود را در مورد تغییرات کمیسیون تلفیق ثبت نمایند.

تبصره ۱- اعضای کمیسیون تلفیق نمی‌توانند در جریان رسیدگی، پیشنهاد جدید مطرح کنند. در صورت ضرورت، هیئت رئیسه کمیسیون تلفیق می‌تواند کمیته‌هایی را برای بررسی موضوعات معین تشکیل دهد. پیشنهاد آن کمیته‌ها برای بررسی به کمیسیون تلفیق ارائه می‌شود.

تبصره ۲- جلسات کمیسیون تلفیق در محل صحن علنی مجلس تشکیل می‌شود. صوت جلسات علنی نیز انتشار می‌یابد. نمایندگانی که عضو کمیسیون تلفیق نیستند می‌توانند بدون حق رأی در مذاکرات کمیسیون تلفیق شرکت کنند و به عنوان موافق یا مخالف پیشنهاد‌هایی که مطرح می‌شود، اظهارنظر نمایند.

تبصره۳- در هر مرحله رسیدگی به بودجه چنانچه احکام یا ارقام مصوب، خارج از فرایند قانونی تغییر یابد، نمایندگان معترض می‌توانند اعتراض خود را با ارائه مستندات مربوط، به دبیرخانه هیأت نظارت بر رفتار نمایندگان ارائه کنند. نتیجه رسیدگی به اعتراض، توسط رئیس جلسه در صحن مجلس اعلام می‌شود.