جنگ سایبر علیه فیلترینگ در ایران و چین

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب- سرویس بین‌الملل: دولت ایران بیش از هر دولت دیگری با به کارگیری فن‌آوری پیشرفته محتوای آنلاین، از قبیل اخبار، تفسیر خبر، ویدئو، موسیقی و حتی تازگی‌ها سایت‌هایی نظیر فیس‌بوک و یوتیوب را سانسور می‌کند. اگر واژه «زن» را جستجو کنید با صفحه‌ای مواجه خواهید شد که به شما می‌گوید: «مشترک گرامی، دسترسی به این سایت امکان‌پذیر نمی‌باشد». [البته این موضوع صحت ندارد. مترجم]

اواخر جولای بود که در سایت‌های پربازدید دانلود رایگان، روزنه‌ فراری نمایان شد. برنامه‌ای کامپیوتری که به کاربران ایرانی اجازه می‌داد از فیلترینگ دولتی بگریزند.

دانشجویان نخستین افرادی بودند که موضوع را کشف کردند و به سرعت آن را از طریق ایمیل و برنامه‌های اشتراک فایل به طور گسترده‌ای منتشر کردند. در اواخر پاییز بیش از 400 هزار ایرانی بدون سانسور وب‌گردی می‌کردند.

این نرم‌افزار را ایرانی‌ها نساخته بودند؛ بلکه توسط متخصصان رایانه‌ای چینی که به طور داوطلبانه برای بنیاد «فالون گونگ» کار می‌کردند طراحی شده بود. فالون گونگ یک جنبش روحی و معنوی است که دولت چین آن را از سال 1999 ممنوع کرده است. سازندگان نرم‌افزار مجموعه‌ای از کامپیوترها را در دیتا‌سنترهای سراسر دنیا نگه‌داری می‌کنند تا درخواست‌های کاربران وب را از پشت فایروال‌های سانسور هدایت کند.

اینترنت دیگر تنها یک شبکه ضروری برای تبلیغات، سرگرمی و اطلاع‌رسانی نیست بلکه به صحنه‌ای برای نظارت دولتی و اقدام علیه این نظارت بدل شده است. کامپیوترها در معادلات جهانی تاثیرگذارتر می‌شوند. نه فقط برای جاسوسی و اقدامات نظامی بلکه برای تصمیم‌گیری در مورد اینکه چه اطلاعاتی باید در اختیار مردم سراسر دنیا قرار گیرد.

بنابه اظهار گزارشگران بدون مرز (گروهی مستقر در پاریس که از آزادی رسانه‌ها حمایت می‌کند) در حال حاضر بیش از 20 کشور دنیا از سامانه‌های مسدودسازی و فیلترینگ پیشرفته‌‌ برای محتوای اینترنتی استفاده می‌کنند.

اگرچه اغلب سامانه‌های فیلترینگ شدید را دولت‌هایی نظیر ایران، چین، پاکستان، عربستان سعودی و سوریه به خدمت گرفته‌اند، اما برخی دولت‌های دموکرات غربی نیز در حال شروع فیلترینگ در زمینه‌هایی نظیر پورنوگرافی کودکان و سایر محتواهای جنسی هستند.

بر همین اساس، اکنون بسیاری از فعالان سیاسی و مذهبی که اشتراکی نیز با یکدیگر ندارند، طرفداران آزادی‌های مدنی، کارآفرینان اینترنتی، دیپلمات‌ها و حتی افسران نظامی و سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی با چالش سانسور در اینترنت دست به گریبان هستند.

سازندگان نرم‌افزاری که مورد توجه جدی ایرانی‌ها واقع شده اعضای «کنسرسیوم جهانی اینترنت آزاد» هستند که عمدتاً در ایالات متحده مستقرند و رابطه‌ نزدیکی با فالون گونگ دارند. این کنسرسیوم یکی از چندین گروه کوچکی است که به توسعه سیستم‌هایی برای دسترسی همه مردم به اینترنت آزاد مبادرت می‌ورزند. این تلاش‌ها نسخه‌ مدرن‌تر تلاش‌های سازمان‌هایی نظیر VOA برای دسترسی به شهروندان چنین کشورهایی است.

جدای از آن، پروژه Tor نیز که توسط یک گروه غیرانتفاعی متشکل از فعالان ضدسانسور راه افتاده، نرم‌افزارهای رایگانی منتشر کرده که از طریق آن‌ها می‌توان به صورت مخفیانه پیام فرستاد یا به وب‌سایت‌های مسدودشده دسترسی پیدا کرد. نرم‌افزار این پروژه که ابتدا در آزمایشگاه تحقیقات نیروی دریایی ایالات متحده توسعه یافته بود، هم‌اکنون مورد استفاده 300 هزار نفر در سراسر دنیا قرار می‌گیرد. از پلیس گرفته تا جنایتکاران و همین‌طور دیپلمات‌ها و جاسوس‌ها از جمله کاربران آن هستند.

فعالان سیاسی دانشگاه تورنتو سیستم دیگری به نام Psiphon طراحی کرده‌اند که به کاربران اجازه می‌دهد با هر مرورگر وبی سانسور اینترنت را دور بزنند. اما وقتی بوی پول به مشامشان خورد شرکتی ثبت کردند تا با توانمندسازی رسانه‌ها برای ارسال محتوای دیجیتال به کاربرانشان در پشت دیوارهای آتش اینترنتی، به سود‌آوری برسند.

خطرات این جنگ الکترونیک خاموش با ارسال هشدار سفت و سختی به وب‌سایت گروه خود را نشان داد: «عبور از سانسور خلاف قانون است. در خطرات این کار و نتایج بالقوه آن به طور جدی بیندیشید».

در این بازی موش و گربه، گربه به حملات پاسخ می‌دهد. بخش‌هایی از سامانه فیلترینگ چین که مخالفان به آن نام «دیوار آتش بزرگ چین» داده‌اند توسط فن‌آوری غربی بنا نهاده شده است. تحقیقی که در ماه فوریه توسط «ربکا مک‌کینون» استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه هنگ‌کنگ منتشر شد، نشان می‌دهد که بخش اعظم سانسور وبلاگ‌ها توسط ISP های خصوصی که شرکت‌هایی نظیر یاهو چین، مایکروسافت و مای‌اسپیس در آن‌ها حضور دارند صورت می‌پذیرد نه توسط دولت چین. در این گزارش آمده یک سوم تا بیش از نیمی از پست‌هایی که به 3 سرویس‌دهنده بزرگ ایننترنت در چین ارسال شده بود منتشر نشده و یا سانسور شده است.

به گفته اعضای فالون گونگ وقتی این نهاد چند سال پیش تصمیم گرفت خدماتش را تبلیغ کند، شرکت‌های آمریکایی تحت فشار دولت چین عقب‌نشینی کردند.

علاوه بر این، هم‌اکنون دولت چین بیش از 40 هزار سانسورچی در ده‌ها مرکز منطقه‌ای استخدام کرده است و به صدها هزار دانشجو پول می‌دهد تا فضای اینترنت را با پیام‌های دولتی پر کرده و بر مخالفان غلبه کنند.

این به معنای این نیست که چین دسترسی به بیشتر سایت‌های اینترنتی را مسدود کرده است. بیشتر محتوای موجود در اینترنت بدون سانسور در اختیار کاربران چینی قرار دارد. سانسورچی‌های دولت غالباً گروه‌هایی نظیر فالون گونگ را که دشمن کشور می‌دانند سانسور می‌کنند تا عضوپذیری برای آن‌ها دشوارتر شود.

با پیشرفت فن‌آوری فیلترینگ اینترنتی، مسدودسازی این گروه‌ها ابعاد مخفیانه‌تری به خود گرفته است. همچون «زبان نوین» که «جورج اورول» در رمان «1984» وصف آن را می‌کند و دایره واژگانش هر سال نسبت به سال پیش کاهش می‌یابد، مقامات دولت چین نیز قادرند کلمات یا عبارات خاصی را مسدود کنند بدون اینکه کاربران حتی متوجه شوند نتایج جستجوی اینترنتی آن‌ها سانسور شده است.

مخالفان سانسور به انتقاد از سیستم‌های فیلتریگ دولت پرداخته و آن‌ها را به نسخه دیجیتال «دیوار برلین» تشبیه می‌کنند.

آن‌ها همچنین تلاش‌های ضدسانسور را به عنوان اهرم‌های سیاسی قدرتمند ارزیابی می‌کنند. «مایکل هارویتز» از اعضای انستیتوی «هسدون» که به کنسرسیوم جهانی اینترنت آزاد مشورت می‌دهد، اظهار می‌دارد: «قدرت نفوذ ما در قبال کشوری همچون ایران چقدر است؟ خیلی اندک. حالا تصور کنید توانایی این را داشته باشیم که رئیس‌جمهور آمریکا هر وقت که خواست با صدها هزار ایرانی بدون مشکل یا با مشکلات اندکی گفتگو کند. این موضوع جهان را تغییر خواهد داد»!

دولت ایالات متحده و صدای آمریکا بودجه لازم را برای چند تلاش‌ تکنولوژیک علیه فیلترینگ تامین کرده‌اند. اما به اعتقاد کارشناسان هنوز هم این سیستم راه‌اندازی شده توسط فالون گونگ است که بیشترین سهم را در دسترسی کاربران به اینترنت آزاد و بدون سانسور در اختیار دارد.

کاربران چینی در هر هفته 10 میلیون ایمیل و 70 میلیون پیام فوری از این کنسرسیوم دریافت می‌کنند. اما بر خلاف هرزنامه‌هایی که شما را به سمت کلاهبرداری بانکی در نیجریه می‌کشاند و یا داروهایی نظیر ویاگرا را تبلیغ می‌کند، این پیام‌ها حاوی نرم‌افزارهایی برای عبور از فیلترینگ پیچیده دولت است که دسترسی به وب‌سایت‌های گروه‌های مخالف نظیر فالون گونگ را مسدود کرده‌اند.

«شیو ژو» یک کارشناس رایانه‌ای و از بنیادگذاران کنسرسیوم است. جنگ سایبر او با دولت چین از میدان «تیان آن من» در سال 1989 شروع شده است. او که فرزند یکی از ژنرال‌های دایره اطلاعات ارتش آزادی‌بخش خلق است، در آن زمان دانشجو بود. ژو می‌گوید نخستین بار زمانی به قدرت رسانه‌های تحت کنترل دولت پی برد که دانشجویان معترض یک شبه از قهرمان به قاتل تنزل یافتند.

وی عنوان می‌کند: «کاملاً ناامید شده بودم. مردم حرف دولت را باور می‌کردند نه حرف ما را».
او تصمیم گرفت چین را ترک کند و تحصیلات تکمیلی خود را در آمریکا پی بگیرد. اواخر دهه 1990 به مطالعه فالون گونگ مشغول شد و سپس به یک گروه فنی خبره متشکل از اعضای فالون گونگ پیوست تا میلیون‌ها ایمیل را برای چینی‌ها ارسال کند.

«پیتر یوآن لی» نیز از دیگر داوطلبان اولیه کنسرسیوم است. او و شیو ژو هر دو در دانشگاه «تسینگوآ» درس خوانده‌اند که به MIT چین معرف است. آقای لی که والدینی کشاورز دارد همچون ژو برای ادامه تحصیلات در علوم کامپیوتری به آمریکا آمد و پیش از اینکه به صورت داوطلب تمام‌وقت در کنسرسیوم مشغول باشد در «آزمایشگاه بل» کار می‌کرد.

خطرات ساخت ابزارهای مقابله با فیلترینگ در آوریل 2006 آشکار شد. آقای لی به مقامات قانونی گفت که چهار مرد به خانه او در حومه آتلانتا وارد شده، سرش را پوشانده و او را کتک زده‌اند. سپس پرونده‌هایش را زیر و رو کرده و دو کامپیوتر لپ‌تاپ او را به سرقت برده‌اند. FBI هیچ مظنونی را بازداشت نکرد و از هرگونه اظهارنظر نیز خودداری ورزید. اما آقای لی معتقد است که دولت چین مهاجمین را اجیر کرده بود.

علی‌رغم اینکه در اینجا گروه‌های مخالف دولت چین برای ارسال پیام از طریق ایمیل از دفتر رادیویی و تلوزیونی بین‌المللی صدای آمریکا کمک‌های مالی دریافت می کنند، اما گروه اینترنت آزاد اصرار می‌ورزد که بیشتر اقدامات آن بر پایه کار داوطلبانه و اعانه‌های مردمی انجام می‌شود.

سامانه مقابله با فیلترینگ کنسرسیوم این‌گونه کار می‌کند: سامانه‌های دولتی سانسور نظیر «دیوار آتش بزرگ» قادرند دسترسی به IP خاصی را روی اینترنت مسدود کنند. این IP معادل شماره‌های تلفن هستند و از 4 دسته عدد تشکیل می‌شوند که معرف یک وب‌سایت است. به عنوان مثال IP سایت google.com به صورت 209.85.171.100 می‌باشد. شخصی در چین یا ایران که می‌خواهد به یک سایت مسدود شده دسترسی پیدا کند با کلیک روی لینکی که توسط ایمیل از سوی کنسرسیوم ارسال شده قادر خواهد بود نرم‌افزاری را دانلود نماید که به کامپیوتر دیگری در خارج از کشور متصل شده و سپس درخواست کاربر را به سمت آدرس ممنوعه تغییر مسیر می‌دهد.

این تکنیک شبیه تخته بسکتبال عمل می‌کند (کامپیوتر راه دور به عنوان تخته و وب‌سایت مور نظر به عنوان سبد). اما سامانه‌های دولتی با بهره‌گیری از تکنیک‌های روزآمد و پیشرفته چنین مسیرهای جایگزینی را شکار کرده و از کار می‌اندازند. بنابراین نرم‌افزار به طور مدارم آدرس اینترنتی کامپیوتر راه دور را تغییر می‌دهد (بیش از ثانیه‌ای یک بار). بنابراین زمانی که سانسورچی‌ها آدرسی را پیدا کنند، سیستم قبلاً آن را تغییر داده است.

چین اعتراف کرده است که بر محتوای اینترنت نظارت می‌کند اما مدعی است که از سیاستی شبیه سایر کشورها تبعیت می‌کند: مقابله با محتوای مضر، پورنوگرافی، تبلیغات خائنانه، فعالیت‌های جنایی و کلاهبرداری. دولت می‌گوید فالون گونگ آیین خطرناکی است که زندگی هزاران نفر را نابود کرده است.

فالون گونگ سال گذشته با هدف افزایش تلاش‌هایش برای مقابله با فیلترینگ، لابی گسترده‌ای در کنگره آمریکا راه انداخت تا بتواند 15 میلیون دلار بودجه برای تامین خدماتش کسب کند.

اما این پول به کنسرسیوم فالون گونگ نرسید بلکه به «اینترنیوز» تعلق گرفت که سازمانی بین‌المللی است که از رسانه‌های محلی حمایت می‌کند.

امسال ائتلاف گسترده‌تری در حال شکل‌گیری است تا جهت کسب بودجه کنگره برای تلاش‌های ضدفیلترینگ اعمال فشار کند. مذاکره‌کنندگان قصد دارند مخالفان دولت‌های ویتنام، ایران، اقلیت ایغور چین، تبت، میانمار، کوبا، کامبوج، لائوس و همچنین بنیاد فالون گونگ را زیر یک چتر جمع کنند تا در کنگره برای کسب بودجه به لابی بپردازند.

آقای هارویتز معتقد است با 25 میلیون دلار می‌توان خدمات لازم را برای 45 میلیون کاربر روزانه اینترنت فراهم آورد که این موضوع سیستم را قادر می‌سازد به 10 درصد کاربران در هر دو کشور چین و ایران سرویس بدهد.

به اعتقاد آقای ژو این سرمایه‌گذاری هزینه‌اش را برمی‌گرداند. وی می‌گوید: «کل نبرد در اینترنت به نبرد بر سر منابع خلاصه می‌شود. هر دلاری که ما خرج کنیم، دولت چین باید صد یا شاید صدها دلار هزینه کند».

نرم‌افزار بنیاد فالون گونگ کمی بیش از حد در ایران محبوب شده است. در پایان سال گذشته کامپیوترهای کنسرسیوم کاملاً اشباع شده بودند. در اول ژانویه کنسرسیوم ناچار شد خودش دست به مسدودسازی بزند: سرویس‌دهی به کامپیوترهای خارج از چین قطع شد.