مقام معظم رهبری: وضع فعلی عدالت در کشور راضی‌کننده نیست

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: دومین نشست اندیشه‌های راهبردی در جمهوری اسلامی، صبح امروز با «موضوع عدالت» و با هم اندیشی و تبادل‌نظر مقام معظم رهبری و ده‌ها نفر از اندیشمندان، متفکران، استادان و محققان دانشگاهی و حوزوی برگزار شد. 

به گزاش آفتاب به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، در این نشست 4 ساعته، ابتدا 10 نفر از صاحب‌نظران و نخبگان در دو بخش نظری و کاربردی دیدگاه‌های خود را درباره «مبانی، مفاهیم، ابعاد، کارکردها و ضرورت‌های عدالت» بیان کردند. 

اولین نشست اندیشه های راهبردی در جمهوری اسلامی، آذر ماه سال گذشته با موضوع الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت برگزار شده بود. 

مقام معظم رهبری در این هم‌‌اندیشی راهبردی، با تأکید بر ضرورت تلاش جدی و تضارب آرای اندیشمندان و متفکران برای دستیابی به نظریه اسلامی ناب در باب عدالت، کارهای انجام شده برای تحقق عدالت اجتماعی را در سه دهه اخیر خوب ارزیابی کردند اما افزودند: وضع فعلی، مطلقاً راضی کننده نیست چرا که نظام اسلامی به دنبال اجرای حداکثر عدالت و تحقق کامل عدالت به مفهوم یک ارزش مطلق و همگانی است. 

ایشان، مطالب مطرح شده در این هم‌اندیشی را پرمغز و مفید دانستند و خاطرنشان کردند: نشست امروز، تنها یک آغاز بود و امیدواریم مبحث عدالت با استفاده از ظرفیت گسترده صاحب‌نظران سراسر کشور، به گفتمانی نخبگانی تبدیل شود و با استمرار و پیگیری شایسته، به سرانجامی مبارک برسد. 

ایشان، عدالت را دغدغه همیشگی بشر دانستند و با اشاره به ورود متفکران و اندیشمندان تاریخ بشر به این مقوله خاطرنشان کردند بررسی دقیق نشان می‌دهد که با وجود نظریه‌پردازی‌های مختلف اندیشمندان در مبحث عدالت، نقش ادیان الهی در این مقوله، بی‌نظیر و استثنایی بوده است. 

مقام معظم رهبری با استناد به قرآن مجید، عدالت را هدف اصلی ادیان برشمردند و افزودند: عدالت، هدف نظام‌سازی اجتماعی ادیان و حرکت بشر در چارچوب دین بوده است و این اهتمام جدی به عدالت، در هیچ مکتب بشری یافت نمی‌شود. 

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تبیین بیشتر تفاوت عدالت در «نگاه ادیان و مکاتب بشری» خاطرنشان کردند: انبیاء علاوه بر تبیین عدالت، برای تحقق آن، عملاً با طاغوت‌ها و ستمگران وارد پیکار می‌شدند و در معارضه ظالم و مظلوم، همیشه در جبهه مظلومان بوده‌اند اما نظریه‌پردازان فقط در حد حرف و کلام به «عدالت» پرداخته‌اند. 

ایشان، اعتقاد همه ادیان الهی به منتهی شدن تاریخ بشر به دوران مبتنی بر عدل را سومین «تفاوت «عدالت» در ادیان الهی و مکاتب بشری» دانستند و افزودند: ادیان الهی در نگاه به مبدأ خلقت هستی و بشر – در مسیر حرکت تاریخی ملت‌ها و در تبیین پایان این مسیر یعنی معاد، همواره بر عنصر عدالت تأکید کرده‌اند که این مسأله‌ای استثنایی و بی‌نظیر است. 

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: براساس همین نگاه دینی بود که «عدالت» در انقلاب اسلامی نیز از همان آغاز، جایگاهی بی‌نظیر یافت و در شعارهای ملت – قانون اساسی – سخنان و دیدگاه‌های امام خمینی‌(رض) و دوران‌های مختلف حیات سی و دو ساله جمهوری اسلامی، به عنوان یک ارزش مطلق مورد تأکید قرار گرفت. 

مقام معظم رهبری، عدالت را سرلوحه دغدغه‌های همیشگی نظام اسلامی دانستند و با اشاره به کارهای فراوان و گسترده‌ای که پس از انقلاب برای تحقق عدالت اجتماعی انجام شده، افزودند: این کارهای خوب، راضی کننده نیست چرا که ما براساس نگاه اسلامی، تحقق کامل عدالت و محو هرگونه ظلم را هدف قرار داده‌ایم که برای پر کردن فاصله وسیع وضع موجود و تحقق عدالت اجتماعی، باید تلاش مستمر، جدی و همه‌جانبه انجام داد. 

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به توجه امروز نظام اسلامی برای دستیابی به نظریه اسلامی ناب در مقوله عدالت افزودند: تا امروز نیز شناخت و تعاریف اجمالی از عدالت وجود داشته است اما باید تلاش کنیم عدالت به گفتمانی زنده و همیشه حاضر در صحنه‌های مختلف کشور تبدیل شود و در میان نخبگان – مسئولان – مردم و بخصوص نسل جوان همواره به عنوان یک مسأله اصلی مطرح باشد. 

ایشان در تبیین بیشتر اهداف برگزاری نشست اندیشه‌های راهبردی درباره عدالت افزودند: برای کاهش فاصله کنونی تا تحقق حداکثری عدالت، باید به روشها و راهکارهای جدید و مؤثر دست پیدا کنیم که این مسأله نیز به هم اندیشی متفکران نیاز دارد. 

مقام معظم رهبری دوران آزمون و خطا را در مقوله عدالت، دورانی سپری شده دانستند و تأکید کردند: در سه دهه اخیر در موارد زیادی، در باب عدالت بصورت آزمون و خطا عمل کرده‌ایم اما از این پس باید، براساس تعاریف و روش‌های متقن حرکت کنیم. 

مقام معظم رهبری، حرکت کشور در مسیر پیشرفت‌های سریع و جهشی را یکی دیگر از عوامل ضرورت توجه بیشتر به مقوله عدالت برشمردند و افزودند: ادامه این حرکت پرشتاب، نیازمند تصمیم‌گیری‌های بزرگ است و اگر در این تصمیم‌گیری‌ها از عنصر عدالت و «ارتباط عدالت و پیشرفت» غفلت شود، خسارات فراوانی به بار خواهد آمد. 

ایشان در ادامه سخنان‌شان با تمرکز بر مبحث نظری عدالت، افزودند: هدف ما رسیدن به نظریه اسلامی ناب و خالص در باب عدالت است که برای دستیابی به این هدف بسیار مهم، باید با نگاه متجددانه و نوآورانه، به منابع اسلامی رجوع کنیم و با استفاده از متدها و فنون خاص این کار، نظریه اسلامی خالص را در مقوله عدالت استخراج کنیم. 

ایشان در همین زمینه تأکید کردند: در دستیابی به نظریه اسلامی عدالت باید از التقاط و هرگونه مونتاژ نظریه‌های دیگر بشدت پرهیز کرد و با مراجعه به منابع اصیل اسلامی، این نظریه را استخراج نمود. 

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تعریف عدالت را در هر مکتب مبتنی بر پایه‌های هستی شناسی آن مکتب دانستند و افزودند: به همین علت نباید در شناخت نظریه اسلامی عدالت، از مکاتب دیگر، استفاده کرد. 

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به تفاوت عمیق نگاه اسلام و مکاتب بشری به عدالت افزودند: عدالت در اسلام، ناشی از حق است و عدالت‌ورزی یک وظیفه الهی محسوب می‌شود در حالیکه در مکاتب بشری، این نگاه وجود ندارد. 

مقام معظم رهبری، تعدد و تضارب آرا را نیازی واقعی در روند دستیابی به نظریه اسلامی ناب در باب عدالت دانستند و افزودند: نباید کسی تصور کند که در این مقوله، با نوعی پیش‌داوری می‌خواهیم به برداشتی که در ذهن‌مان است برسیم بلکه باید تلاش کنیم در پرتو تضارب آرا و نشاط علمی، به آنچه حق و صحیح است دست یابیم. 

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تأکید کردند: حتی پس از دستیابی به نظریه اسلامی خالص درباب عدالت، تضارب آرا در این زمینه باید همواره ادامه داشته باشد. 

ایشان افزودند: در این مقطع در واقع باید تلاش کرد به یک جمع‌بندی قوی – متقن، مستدل و منسجم در باب عدالت دست یافت تا برنامه‌های درازمدت با اتکاء به آنها تدوین شود. 

مقام معظم رهبری افزودند: پس از این جمع‌بندی نیز باید پژوهش‌های جدیدی بویژه در مباحث کاربردی و روش‌های اجرای نظریه صورت گیرد که در این زمینه می‌توانیم از تجربیات مفید دیگران نیز استفاده کنیم. 

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، ایجاد رشته عدالت‌پژوهی در حوزه و دانشگاه را، نوعی سرمایه‌گذاری مفید برای ایجاد و تقویت گفتمان عدالت و تربیت نیروهای توانمند دانستند و افزودند: یکی دیگر از کارهای مهم نظری، یافتن شاخص برای اندازه‌گیری میزان تحقق عدالت اجتماعی است. 

ایشان خاطرنشان کردند: برخی شاخص‌های مطرح در نظریه‌های غربی در شرایط خاص قابل استفاده است اما بسیاری از آنها ناقص و یا کلاً غلط است بنابراین باید شاخص‌هایی مستقل برای تحقق عدالت از دیدگاه اسلام تعریف شود. 

مقام معظم رهبری، توجه مجلس و شورای نگهبان را به مقوله عدالت در هر نوع قانون‌گذاری، از کارهای ضروری برشمردند و افزودند: در عرصه عمل باید برای اجرای عدالت اجتماعی کارهای فراوان انجام شود. 

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پایان سخنان‌شان، اعتقاد به مبدأ و معاد را در مسأله عدالت، دارای نقشی اساسی خواندند و افزودند: اعتقاد به معاد، و باور داشتن تجسم اعمال در قیامت، موجب نیرو و نشاط عدالت خواهانه می‌شود و در واقع نمی‌توان در جامعه ای که اعتقاد به مبدأ و معاد وجود ندارد، عدالت حقیقی را مستقر کرد. 

ایشان، تلاش هر فرد برای اجرای عدالت درباره خود را نکته مهم دیگری در مقوله عدالت خواندند و افزودند: نگاه عادلانه هر فرد به خود، موجب دوری از گناه و ایجاد حالت خضوع و خشوع در مقابل پروردگار می‌شود و این مسأله به ایجاد عدالت اجتماعی نیز کمک می‌کند. 

اولین سخنران این نشست راهبردی در بخش دیدگاه‌های نظری، دکتر حسین عیوض‌لو، استادیار دانشگاه امام صادق‌(ع) بود. دکتر عیوض‌لو با ارائه دیدگاه‌های خود درباره «مفاهیم و معیارهای عدالت اجتماعی و اقتصادی در چارچوب الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت» گفت: عدالت اجتماعی به معنای آن است که هرکس در جامعه بتواند پاداش متناسب با شایستگی‌ها و تلاش خود را دریافت کند. 

این استاد دانشگاه حق برخورداری برابر از منابع و ثروت‌های عمومی – سهم بری براساس میزان مشارکت در تولید و قرار گرفتن اموال در موضع صحیح را معیارها و قواعد عدالت از دیدگاه اسلام خواند. 

حجت الاسلام ابوالقاسم علیدوست عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، اندیشمند دیگری بود که در دومین نشست اندیشه‌های راهبردی به تشریح ابعاد عدالت به عنوان «یک سند، قاعده، رویکرد و گفتمان عام در کشف و اجرای احکام اسلام» پرداخت. 

این استاد حوزه و دانشگاه گفت: با عدالت نمی‌توان کژدار و مریز برخورد کرد بلکه باید با این مفهوم بنیادی، برخوردی روشمند انجام داد تا به یک گفتمان عام تبدیل شود. 

حجت الاسلام علیدوست، عدالت را یک قاعده در فقه دانست و افزود: در فهم دلایل و استنباط احکام، باید عدالت را به عنوان یک رویکرد مورد توجه قرار داد و در اجرای احکام نیز، عدالت را، گفتمان حاکم بر رفتار و گفتار مسئولان و کارگزاران قرار داد. 

سومین سخنران دومین نشست اندیشه های راهبردی، دکتر فهیمه فرهمندپور استادیار دانشگاه تهران بود. دکتر فرهمندپور تحت عنوان «اقتضائات و ملاحظات عدالت جنسیتی با رویکرد دینی» گفت: عدالت را نباید تقسیم کمّی فرصت‌ها و مشاغل در نظر گرفت بلکه در برداشت صحیح از عدالت، تفاوت‌های طبیعی زن و مرد پذیرفته می‌شود. 

وی افزود: برای ایجاد عدالت بویژه در مشاغل تخصصی باید شایسته‌سالاری مورد توجه کامل قرار گیرد و در الگوی اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تجدید نظر شود. 

ایجاد عرصه‌هایی غیر از ورود به دانشگاه برای تأمین نیازهای روانی، علمی و شخصیتی زنان و دختران از دیگر پیشنهادهای خانم فرهمندپور بود. 

حجت الاسلام سیدعباس نبوی، مدرس حوزه و دانشگاه به عنوان سخنران بعدی، با اشاره به فرمان و امر مکرر پروردگار در قرآن کریم برای اقامه عدل و قسط گفت: باید ضمن نظریه‌پردازی در مقوله عدالت، شاخص‌های قابل اندازه‌گیری نیز ارائه داد. 

حجت الاسلام نبوی، برابری در فرصت‌ها، رشد ظرفیت‌ها و بکارگیری توانمندی‌ها را سه شاخص مهم عدالت اجتماعی دانست و افزود: باید عدالت اجتماعی را به عنوان بنیان قواعد اجتماعی، راهبرد اصلی «برنامه های توسعه» - و مبنای رشد فرهنگ عمومی مورد توجه قرار داد که متأسفانه نهادهای متولی فرهنگ عمومی به این مسأله کم توجه اند و رهبری و جنبش دانشجویی پیگیر مقوله عدالت اجتماعی هستند. 

این مدرس حوزه و دانشگاه تأکید کرد: در الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت، عدالت اجتماعی، «کلان راهبردی» است که باید در همه عرصه‌ها مورد توجه کامل قرار گیرد. 

پنجمین سخنران هم اندیشی امروز نخبگان و مقام معظم رهبری در باب عدالت، دکتر سید محمد میر سِندُسی استادیار دانشگاه امام حسین بود. دکتر میر سندسی با اشاره به مبانی دو نظریه غالب در بحث عدالت یعنی شایستگی و نیاز گفت: در جمهوری اسلامی باید نظریه‌ای ترکیبی را پیگیری کنیم که در این نظریه تأمین نیازهای عامه مردم مورد توجه جدی است اما راه برای بهره‌مندی اشخاص براساس شایستگی و تلاش نیز باز است. 

وی با اشاره به نبود نظریه منسجم و روشن درباب مفهوم عدالت در کشور افزود: به همین علت هر مسئولی روی کار می‌آید، براساس برداشت خود از مفهوم عدالت، عمل می‌کند که این برداشت‌های فردی گاه با یکدیگر متفاوت و حتی در تعارضند. 

بخش دوم نشست اندیشه‌های راهبردی با موضوع عدالت، به مباحث کاربردی اختصاص داشت. در آغاز این بخش، حجت الاسلام سیدعباس موسویان مدرس حوزه و دانشگاه با بررسی «جایگاه عدالت اقتصادی در بانک داری اسلامی» گفت: توزیع منابع بانکی، زمانی عادلانه و در جهت فقرزدایی است که اشتغال‌زایی و رشد متوازن در تخصیص منابع بانکی مورد توجه قرار گیرد. 

دکتر موسویان، تخصیص منابع به طرح‌های دارای ارزش افزوده، توزیع متوازن منابع، و توزیع عادلانه سود را از اصول و معیارهای توزیع عادلانه منابع بانکی دانست و گفت: نظام بانکداری باید با کاهش حاشیه سود خود، در جهت سود حقیقی سپرده گذاران متحول شود. 

دومین سخنران بخش کاربردی نشست اندیشه‌های راهبردی، دکتر الیاس نادران دانشیار دانشگاه تهران بود. 

وی با ارائه مقاله ای تحت عنوان «عدالت توزیعی و اقتصاد رانتی»، به بررسی مشکلات اقتصادی – اجتماعی پدیده رانت پرداخت. دکتر نادران معتقد است جهت‌گیری‌های عدالت خواهانه پس از پیروزی انقلاب، با وجود فراز و نشیب‌های مختلف، در مجموع باعث بهبود توزیع شاخص‌های درآمدی شده است، اما به علت تداوم ساختارهای اقتصادی مبتنی بر رانت، مشکلات ناشی از این پدیده همچنان ادامه دارد. 

«عدالت بین نسلی در بهره برداری از منابع طبیعی» عنوان مقاله سومین سخنران بخش کاربردی نشست امروز یعنی حجت‌الاسلام سعید فراهانی‌فرد، استادیار دانشکده علوم اقتصادی بود. 

این استاد دانشگاه، تشریع عادلانه مالکیت دولتی و عمومی بر ثروت‌های طبیعی – ساز و کار صحیح توزیع اولیه منابع طبیعی و قوانین لازم برای حفاظت از منابع طبیعی را از اصول ایجاد عدالت بین نسلی در بهره‌برداری از منابع طبیعی دانست و گفت: از دیدگاه اسلام، دولت دارای جایگاهی است که می‌تواند با نظارت بر چگونگی استفاده از منابع طبیعی، عدالت را در این زمینه پیگیری و محقق کند. 

نشست هم‌اندیشی مقام معظم رهبری و اندیشمندان و صاحب‌نظران در باب عدالت با سخنرانی دکتر مجید یاسوری ادامه یافت. وی که دانشیار دانشگاه گیلان است عدالت محیطی را راهکاری برای تحقق توسعه پایدار ملی دانست و گفت: منابع باید میان مناطق مختلف جغرافیایی، متناسب با نیازها و بطور عادلانه توزیع شود تا شکاف اقتصادی – اجتماعی بخش‌های گوناگون کشور کاهش یابد و دورنمای زندگی حتی در محروم‌ترین مناطق بهبود یابد. 

دهمین و آخرین سخنران دومین نشست اندیشه‌های راهبردی، دکتر محمد جواد لاریجانی استاد دانشگاه بود. 

وی با عنوان «وضعیت عدالت و حقوق بشر در سطح بین‌المللی» به تشریح مبانی عدالت در لیبرالیزم غربی و دین مبین اسلام پرداخت. 

بخشی از دومین نشست اندیشه‌های راهبردی در جمهوری اسلامی به پرسش و پاسخ محققان و اندیشمندان و «نقد و بررسی» دیدگاه‌های مطرح شده اختصاص داشت. در این بخش استادان و محققانی که به ارائه مقاله پرداخته بودند به سؤالات و نقدهای حاضران پاسخ گفتند. 

در آغاز این هم‌اندیشی دکتر صادق واعظ‌زاده دبیر این نشست، با اشاره به پیگیری موضوعات نشست اول اندیشه‌های راهبردی گفت: مقدمات ایجاد مرکزی برای هماهنگی و راهبری تحقیقات مربوط به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت انجام شده است که این مرکز کلیه ظرفیت‌های نخبگانی کشور را برای تدوین این الگوی راهبردی فعال خواهد کرد. 

دکتر واعظ‌زاده همچنین با تشریح اهداف دومین نشست اندیشه‌های راهبردی گفت: تلاش خواهد شد با تکیه بر مطالب ارائه شده و استفاده از همه ظرفیت‌ها «نظریه عدالت» تدوین شود. 

در پایان این دیدار نماز جماعت ظهر و عصر به امامت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای اقامه شد.