نقطه سر خط؟
آفتاب‌‌نیوز : 
چندى پيش وقتى هاشمى رفسنجانى رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام در سفرى در عربستان سعودى به سر مى برد، شاهزاده سعود الفيصل وزير خارجه اين كشور با اظهارات تندى در مورد عراق اين طور وانمود كرد كه آمريكايى ها در عراق زمينه را براى حضور ايران فراهم ساخته اند و در واقع راه را براى دخالت ايران هموار كرده اند.
گرچه اين سخنان در آن زمان و با توجه به روابط حسنه دو كشور ايران و عربستان سعودى و به ويژه هنگام حضور رفسنجانى كه روابط سنجيده اى با مقامات سعودى داشته است، بسيار عجيب مى نمود اما خبر مربوط به تعويق سفر منوچهر متكى نشان مى دهد كه آن حرف ها تازه ابتداى كار بوده و سعودى ها نقشه هاى ديگرى در سر دارند.
طى دو دهه گذشته روابط دو كشور ايران و سعودى نوسانات زيادى داشت، اما در دوره رياست جمهورى دو رئيس گذشته اين روابط روز به روز بهتر شد. اما اينك چه اتفاقى افتاده است كه دوباره سعودى ها به سر خانه اول بازگشته اند؟ براى درك بهتر اين شرايط بايد به چند نكته زير توجه كرد:
۱- مشاجرات لفظى اخير بين وزير خارجه عربستان سعودى و وزير كشور عراق كه به عذرخواهى وزير خارجه عراق منتهى شد، نشان مى دهد كه سعودى ها نسبت به عراق احساس خطر مهمى كرده و از اين بابت دست به تحركات تازه اى زده اند. چندى پيش سعود الفيصل گفت: آمريكا در عراق اشتباه كرد و راه را براى دخالت جمهورى اسلامى ايران باز نمود. اين سخنان علاوه بر واكنش منفى مقامات ايرانى واكنش تند مقامات عراقى را هم در پى داشت. تا آنجا كه «بيان جبرسولاغ» وزير كشور عراق كه در اردن به سر مى برد، با اظهارات تندى گفت: مردم عراق هرگز اجازه نخواهند داد كه يك باديه نشين شترسوار به آنها درس دموكراسى بدهد. وى همچنين از وضعيت زنان و تحقير شيعيان در عربستان سعودى انتقاد كرد و در نهايت هشدار داد كه اعراب كارى نكنند ۱۸ ميليون شيعه عراق به سمتى سوق داده شوند كه براى كل منطقه عواقب ناشناخته اى را در پى داشته باشد.
هوشيار زيبارى نسبت به اين اظهارات عذرخواهى كرد و كوشيد تا روابط دو كشور را ترميم كند. اين در حالى است كه تاكنون اتباع دستگير شده سعودى در عراق به بيش از صدها تن مى رسد و همين چند روز پيش يكى از اتباع سعودى در عراق به اتهام اقدامات تروريستى محكوم به حبس ابد شد.
سعودى ها از منافع اهل سنت عراق دفاع مى كنند و بر هويت عربى عراق تاكيد مى ورزند. حضور يك دولت شيعى و طرفدار ايران و نيز پارلمانى كه اكثريت آن را شيعيان دارند، نمى تواند براى سعودى ها مطلوب باشد. تصويب قانون اساسى عراق اگر در نهايت موجب به حاشيه راندن اهل سنت از كانون هاى قدرت شود بايد كشورهاى عرب منطقه و بالاخص سعودى ها براى يك توازن قواى جديد در منطقه آماده كند.
۲- وقتى دو سال پيش طرح جنجالى «خاورميانه بزرگ»مطرح شد دو كشور مهم عرب يعنى مصر و عربستان سعودى از اولين كشورهايى بودند كه به اين طرح واكنش منفى نشان دادند. زيرا رژيم هاى حاكم بر اين دو كشور خود را مخاطبان اصلى و مستقيم آن طرح مى دانستند و متهم بودند كه با سيستم هاى بسته خود و گسترش فقر و نارضايتى زمينه را براى رشد ويروسى به نام تروريسم فراهم ساخته اند.
طى دو سال گذشته حوادث بسيارى رخ داد و رژيم هاى حاكم بر مصر و سعودى بسيار تلاش كردند تا چهره خود را بازسازى كنند. اين ترميم رابطه با غرب و رفع تهديدهاى موجود به جايى رسيد كه آمريكايى ها تداوم حاكميت رژيم حسنى مبارك را براى ثبات منطقه بهتر و ادامه حكومت سعودى و اصلاحات اميرعبدالله را شايسته تر يافتند و به همين دليل روابط غرب با اين دو رژيم به نحوى دوباره ترميم شد كه اخيراً انگليسى ها حاضر به فروش جنگنده بمب افكن هاى «تايفون» خود به ارزش ۷۲ ميليارد دلار به عربستان سعودى بدون هيچ پيش شرطى شدند.
آمريكايى ها نيز در قبال گرفتن تضمين هاى نفتى تحريم هاى سعودى را لغو كرده و حاضر شدند فروش اسلحه را به سعودى ها از سر بگيرند. عربستان سعودى در پنج ماه اول سال جارى ميلادى روزانه ۵/۱ ميليون بشكه نفت مورد نياز آمريكا را تامين كرده بود.
وزارت دفاع آمريكا (پنتاگون) نيز اعلام كرد قصد دارد حدود ۲ ميليارد و يكصد ميليون دلار تجهيزات و خدمات نظامى در اختيار عربستان سعودى قرار دهد. پنتاگون هدف از انعقاد اين قرارداد را كمك به كشور عربستان «به عنوان يك هم پيمان و شريك منطقه اى آمريكا در مبارزه جهانى با تروريسم» اعلام كرد.
۳ _ در كنار اين مسائل بايد به تحركات ديپلماتيك تازه سعودى ها اشاره كرد. روز يكشنبه گذشته وزراى خارجه كشورهاى عرب در جده تصميم گرفتند «هر چه زودتر» عمرو موسى رئيس اتحاديه عرب را عازم عراق كنند تا مقدمات برگزارى يك همايش آشتى را با شركت تمام جناح هاى عراقى فراهم سازد.
اتحاديه عرب قصد دارد براى همه پرسى آينده عراق پيرامون قانون اساسى اين كشور در كنار ناظران خارجى حضور داشته باشد. روز دوشنبه گذشته نيز حسنى مبارك رئيس جمهور مصر طى سفرى به عربستان سعودى با ملك عبدالله ديدار و گفت وگو كرد. به گفته منابع سعودى در اين ديدار سه موضوع «راهبرد مشترك در قبال عراق»، «ميانجيگرى بين ملك عبدالله و رهبر ليبى» و «نحوه حمايت از سوريه در قبال فشارهاى بين المللى» مورد بحث و بررسى قرار گرفت. در همين حال يك منبع نزديك به دولت سعودى به خبرگزارى ها گفت: قاهره و رياض درصدد هستند با ارسال پيام واضح و روشن به كشورهاى ذينفع از جمله آمريكا، اتحاديه اروپا، تركيه و عراق نسبت به احتمال برهم خوردن توازن راهبردى منطقه به نفع كشورهاى ديگر هشدار دهند.
در واقع رئيس جمهور مصر و پادشاه جديد عربستان سعودى يادآور مى شوند كه «موقعيت برادران بزرگ عرب» در عراق نبايد به خطر افتد. آنها ديگر نه تنها نگران اوضاع داخلى كشورهاى خود نيستند و از فشارهاى دو سال اخير غرب بر رژيم هاى خود رسته اند بلكه اكنون مى خواهند جايگاه گذشته خود را در منطقه احيا كنند و به ويژه در آينده عراق نقش تعيين كننده اى داشته باشند. در يك نگاه ديگر البته مى توان اين موضوع را به پاى موفقيت ديپلماسى مصرى ها و سعودى ها گذاشت. اكنون نه تنها توانسته اند غرب را راضى كنند تا رژيم هاى آنها را بهترين گزينه ممكن دانسته، به آنها بفهمانند كه همچنان ثبات منطقه در گرو حمايت از رژيم هاى كهنسال آنان است.
۴- اكنون اگر يك بار ديگر به سر خط روابط ايران و عربستان سعودى بازگرديم مى توان دريافت كه اين روابط در واقع تابع روابط و مناسبات عميق تر و گسترده ترى در سطح جهان بوده است. از ابتداى تاسيس نظام جمهورى اسلامى ايران و دشمنى غرب با آن و سپس جنگ تحميلى و يكپارچه شدن اعراب در پشت صدام حسين، روابط دو كشور ايران و عربستان به اوج تيرگى رسيد كه يك نمونه آن كشتار حجاج ايرانى در عربستان و بيانات شديداللحن رهبر فقيد انقلاب عليه خاندان آل سعود بود. پس از آن بسيار تلاش شد تا اين رابطه روندى عادى پيدا كرده و به يك دوستى و برادرى دينى و اسلامى ختم گردد.
اينك به نظر مى رسد تغيير شرايط بين المللى و به ويژه وضعيت نگران كننده پرونده هسته اى ايران فضاى تازه اى را پديد آورده باشد كه سعودى ها را ترغيب كند تا ايران را متهم به دخالت در عراق كرده و همان اتهامات آمريكايى ها و انگليسى ها را عليه جمهورى اسلامى تكرار كنند.
شرايط داخلى ايران پس از انتخابات رياست جمهورى نيز عامل ديگرى است كه بايد جداگانه مورد ارزيابى قرار گيرد. به هر حال لغو سفر وزير خارجه ايران به عربستان سعودى يك بار ديگر نشان مى دهد كه روابط دو كشور ايران و سعودى در معرض آزمون هاى تازه اى قرار گرفته است.
چندى پيش وقتى هاشمى رفسنجانى رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام در سفرى در عربستان سعودى به سر مى برد، شاهزاده سعود الفيصل وزير خارجه اين كشور با اظهارات تندى در مورد عراق اين طور وانمود كرد كه آمريكايى ها در عراق زمينه را براى حضور ايران فراهم ساخته اند و در واقع راه را براى دخالت ايران هموار كرده اند. گرچه اين سخنان در آن زمان و با توجه به روابط حسنه دو كشور ايران و عربستان سعودى و به ويژه هنگام حضور رفسنجانى كه روابط سنجيده اى با مقامات سعودى داشته است، بسيار عجيب مى نمود اما خبر مربوط به تعويق سفر منوچهر متكى نشان مى دهد كه آن حرف ها تازه ابتداى كار بوده و سعودى ها نقشه هاى ديگرى در سر دارند.
طى دو دهه گذشته روابط دو كشور ايران و سعودى نوسانات زيادى داشت، اما در دوره رياست جمهورى دو رئيس گذشته اين روابط روز به روز بهتر شد. اما اينك چه اتفاقى افتاده است كه دوباره سعودى ها به سر خانه اول بازگشته اند؟ براى درك بهتر اين شرايط بايد به چند نكته زير توجه كرد:
۱- مشاجرات لفظى اخير بين وزير خارجه عربستان سعودى و وزير كشور عراق كه به عذرخواهى وزير خارجه عراق منتهى شد، نشان مى دهد كه سعودى ها نسبت به عراق احساس خطر مهمى كرده و از اين بابت دست به تحركات تازه اى زده اند. چندى پيش سعود الفيصل گفت: آمريكا در عراق اشتباه كرد و راه را براى دخالت جمهورى اسلامى ايران باز نمود. اين سخنان علاوه بر واكنش منفى مقامات ايرانى واكنش تند مقامات عراقى را هم در پى داشت. تا آنجا كه «بيان جبرسولاغ» وزير كشور عراق كه در اردن به سر مى برد، با اظهارات تندى گفت: مردم عراق هرگز اجازه نخواهند داد كه يك باديه نشين شترسوار به آنها درس دموكراسى بدهد. وى همچنين از وضعيت زنان و تحقير شيعيان در عربستان سعودى انتقاد كرد و در نهايت هشدار داد كه اعراب كارى نكنند ۱۸ ميليون شيعه عراق به سمتى سوق داده شوند كه براى كل منطقه عواقب ناشناخته اى را در پى داشته باشد.
هوشيار زيبارى نسبت به اين اظهارات عذرخواهى كرد و كوشيد تا روابط دو كشور را ترميم كند. اين در حالى است كه تاكنون اتباع دستگير شده سعودى در عراق به بيش از صدها تن مى رسد و همين چند روز پيش يكى از اتباع سعودى در عراق به اتهام اقدامات تروريستى محكوم به حبس ابد شد.
سعودى ها از منافع اهل سنت عراق دفاع مى كنند و بر هويت عربى عراق تاكيد مى ورزند. حضور يك دولت شيعى و طرفدار ايران و نيز پارلمانى كه اكثريت آن را شيعيان دارند، نمى تواند براى سعودى ها مطلوب باشد. تصويب قانون اساسى عراق اگر در نهايت موجب به حاشيه راندن اهل سنت از كانون هاى قدرت شود بايد كشورهاى عرب منطقه و بالاخص سعودى ها براى يك توازن قواى جديد در منطقه آماده كند.
۲- وقتى دو سال پيش طرح جنجالى «خاورميانه بزرگ»مطرح شد دو كشور مهم عرب يعنى مصر و عربستان سعودى از اولين كشورهايى بودند كه به اين طرح واكنش منفى نشان دادند. زيرا رژيم هاى حاكم بر اين دو كشور خود را مخاطبان اصلى و مستقيم آن طرح مى دانستند و متهم بودند كه با سيستم هاى بسته خود و گسترش فقر و نارضايتى زمينه را براى رشد ويروسى به نام تروريسم فراهم ساخته اند.
طى دو سال گذشته حوادث بسيارى رخ داد و رژيم هاى حاكم بر مصر و سعودى بسيار تلاش كردند تا چهره خود را بازسازى كنند. اين ترميم رابطه با غرب و رفع تهديدهاى موجود به جايى رسيد كه آمريكايى ها تداوم حاكميت رژيم حسنى مبارك را براى ثبات منطقه بهتر و ادامه حكومت سعودى و اصلاحات اميرعبدالله را شايسته تر يافتند و به همين دليل روابط غرب با اين دو رژيم به نحوى دوباره ترميم شد كه اخيراً انگليسى ها حاضر به فروش جنگنده بمب افكن هاى «تايفون» خود به ارزش ۷۲ ميليارد دلار به عربستان سعودى بدون هيچ پيش شرطى شدند.
آمريكايى ها نيز در قبال گرفتن تضمين هاى نفتى تحريم هاى سعودى را لغو كرده و حاضر شدند فروش اسلحه را به سعودى ها از سر بگيرند. عربستان سعودى در پنج ماه اول سال جارى ميلادى روزانه ۵/۱ ميليون بشكه نفت مورد نياز آمريكا را تامين كرده بود.
وزارت دفاع آمريكا (پنتاگون) نيز اعلام كرد قصد دارد حدود ۲ ميليارد و يكصد ميليون دلار تجهيزات و خدمات نظامى در اختيار عربستان سعودى قرار دهد. پنتاگون هدف از انعقاد اين قرارداد را كمك به كشور عربستان «به عنوان يك هم پيمان و شريك منطقه اى آمريكا در مبارزه جهانى با تروريسم» اعلام كرد.
۳ _ در كنار اين مسائل بايد به تحركات ديپلماتيك تازه سعودى ها اشاره كرد. روز يكشنبه گذشته وزراى خارجه كشورهاى عرب در جده تصميم گرفتند «هر چه زودتر» عمرو موسى رئيس اتحاديه عرب را عازم عراق كنند تا مقدمات برگزارى يك همايش آشتى را با شركت تمام جناح هاى عراقى فراهم سازد.
اتحاديه عرب قصد دارد براى همه پرسى آينده عراق پيرامون قانون اساسى اين كشور در كنار ناظران خارجى حضور داشته باشد. روز دوشنبه گذشته نيز حسنى مبارك رئيس جمهور مصر طى سفرى به عربستان سعودى با ملك عبدالله ديدار و گفت وگو كرد. به گفته منابع سعودى در اين ديدار سه موضوع «راهبرد مشترك در قبال عراق»، «ميانجيگرى بين ملك عبدالله و رهبر ليبى» و «نحوه حمايت از سوريه در قبال فشارهاى بين المللى» مورد بحث و بررسى قرار گرفت. در همين حال يك منبع نزديك به دولت سعودى به خبرگزارى ها گفت: قاهره و رياض درصدد هستند با ارسال پيام واضح و روشن به كشورهاى ذينفع از جمله آمريكا، اتحاديه اروپا، تركيه و عراق نسبت به احتمال برهم خوردن توازن راهبردى منطقه به نفع كشورهاى ديگر هشدار دهند.
در واقع رئيس جمهور مصر و پادشاه جديد عربستان سعودى يادآور مى شوند كه «موقعيت برادران بزرگ عرب» در عراق نبايد به خطر افتد. آنها ديگر نه تنها نگران اوضاع داخلى كشورهاى خود نيستند و از فشارهاى دو سال اخير غرب بر رژيم هاى خود رسته اند بلكه اكنون مى خواهند جايگاه گذشته خود را در منطقه احيا كنند و به ويژه در آينده عراق نقش تعيين كننده اى داشته باشند. در يك نگاه ديگر البته مى توان اين موضوع را به پاى موفقيت ديپلماسى مصرى ها و سعودى ها گذاشت. اكنون نه تنها توانسته اند غرب را راضى كنند تا رژيم هاى آنها را بهترين گزينه ممكن دانسته، به آنها بفهمانند كه همچنان ثبات منطقه در گرو حمايت از رژيم هاى كهنسال آنان است.
۴- اكنون اگر يك بار ديگر به سر خط روابط ايران و عربستان سعودى بازگرديم مى توان دريافت كه اين روابط در واقع تابع روابط و مناسبات عميق تر و گسترده ترى در سطح جهان بوده است. از ابتداى تاسيس نظام جمهورى اسلامى ايران و دشمنى غرب با آن و سپس جنگ تحميلى و يكپارچه شدن اعراب در پشت صدام حسين، روابط دو كشور ايران و عربستان به اوج تيرگى رسيد كه يك نمونه آن كشتار حجاج ايرانى در عربستان و بيانات شديداللحن رهبر فقيد انقلاب عليه خاندان آل سعود بود. پس از آن بسيار تلاش شد تا اين رابطه روندى عادى پيدا كرده و به يك دوستى و برادرى دينى و اسلامى ختم گردد.
اينك به نظر مى رسد تغيير شرايط بين المللى و به ويژه وضعيت نگران كننده پرونده هسته اى ايران فضاى تازه اى را پديد آورده باشد كه سعودى ها را ترغيب كند تا ايران را متهم به دخالت در عراق كرده و همان اتهامات آمريكايى ها و انگليسى ها را عليه جمهورى اسلامى تكرار كنند.
شرايط داخلى ايران پس از انتخابات رياست جمهورى نيز عامل ديگرى است كه بايد جداگانه مورد ارزيابى قرار گيرد. به هر حال لغو سفر وزير خارجه ايران به عربستان سعودى يك بار ديگر نشان مى دهد كه روابط دو كشور ايران و سعودى در معرض آزمون هاى تازه اى قرار گرفته است.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید