فرونشست زمین در دشت تخت جمشید بیش از آثار باستانی خطری برای مردم است

آفتاب‌‌نیوز : حدود 9 سال اخیر استان فارس با پدیده خشکسالی پیاپی روبرو بوده است که این بار دامنه خسارت های خشکسالی، حفر چاه های غیر مجاز، کاهش بارندگی ها، برداشت و کاهش بی رویه آب های زیرزمینی و کشاورزی سنتی به حدی شده که پدیده فرونشست و شکاف در زمین را ایجاد کرده که این پدیده دامن مردم بخش های مختلف و آثار تاریخی از جمله تخت جمشید و نقش رستم را نیز در برگرفته است.
تشدید پدیده خشکسالی در استان فارس در دشت تخت جمشید خود را به گونه فرو چاله ها و فرو نشست زمین نشان داده است که نگرانی بی حدی را برای مسئولان ، دوستداران میراث فرهنگی و مردم ایجاد کرده است.
پدیده فرونشست زمین و فروچاله ها پدیده های طبیعی هستند که به تدریج و دربلند مدت در طبیعت ایجاد می شوند و خطرهای فراوانی رابه دنبال دارند و در دشت تخت جمشید به دلیل خشکسالی و برداشت های بی رویه از منابع آبی زیرزمینی ایجاد شده است.
برخی از کارشناسان و مسئولان استان فارس بر این باورند که فرو نشست زمین بر اثر برداشت های بی رویه آب از سفره های زیرزمینی امروز به عنوان یک بحران جدی در فارس مطرح است که می تواند ضررهای جبران ناپذیری را برای مردم به همراه داشته باشد.

** فرونشست زمین در دشت تخت جمشید و نقش رستم
مدیر داخلی مجموعه جهانی تخت جمشید به خبرنگار ایرنا گفت: از حدود هفت سال 87 متوجه پدیده فرونشست زمین های اطراف مجموعه جهانی تخت جمشید و نقش رستم شدیم که ترک هایی در اطراف و حریم این دو مجموعه دیده شد.
شهرام رهبر افزود: کم کم این ترک ها گسترش پیدا کرد و با بررسی های کارشناسان زمین شناسی متوجه شدیم هرچه به سمت روستاهای اطراف از جمله روستای شول نزدیک می شویم عمق ترک ها بیشتر و دهانه ترک ها بازتر است.
وی بیان کرد: زمانی که بخش های مختلف تشکیل دهنده زمین از جمله خاک و سنگ نتوانند بر روی هم قرار گیرند پدیده هایی مانند رانش، نشست و فرونشست زمین ایجاد می شود که عمده دلیل ایجاد این پدیده ها بر اثر برداشت بی رویه آّب از منابع زیرزمینی است.
رهبر اظهارداشت: پس از تحقیقات بخش آب شناسی دانشگاه شیراز مشخص شد ایجاد این ترک ها، بر اثر برداشت آب از زمین های اطراف مجموعه تخت جمشید و دشت تخت جمشید برای کشاورزی است که این پدیده در جاهای دیگر کشور نیز ممکن است وجود داشته باشد.
مدیر داخلی مجموعه جهانی تخت جمشید اضافه کرد: نقش رستم در کوه و تخت جمشید دردامنه کوه قرار گرفته است که به دلیل موقعیت جعرافیایی، هیچ کدام از این دو بنا دچار مشکل و آسیب ناشی از ترک نمی شوند بنابراین ترک های ناشی از فرونشست زمین در حریم درجه یک این دو مجموعه وجود ندارد.
او با بیان اینکه فرونشست زمین در دشت تخت جمشید بیش از بناهای تاریخی، برای مردم خطرناک تر است ادامه داد: ترک های ناشی از پدیده فرونشست در حریم های درجه دو و سه مجموعه های تخت جمشید و نقش رستم و مقداری در حریم درجه یک نقش رستم دیده شده است.
رهبر عنوان داشت: کارشناسان زمین شناسی بر این باور هستند که علت وجود این موضوع برداشت بی رویه آب از منابع زیر زمینی است، در گذشته عمق چاه ها در این منطقه شش متر بود اما هم اکنون عمق چاه های این منطقه به 290 متر رسیده است.
مدیر داخلی مجموعه جهانی تخت جمشید گفت: کشاورزی یکی از مباحث اقتصادی مردم این منطقه است اما عوارض زیان باری از جمله پدیده فرو نشست زمین را برای مردم شهرستان و آثار تاریخی به دنبال داشته است.
رهبر افزود: در حال حاضر نهادهای علمی و پژوهشی از جمله میراث فرهنگی و بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد در حال انجام اقدامات علمی بر روی این پدیده هستند.
او بیان کرد: محوطه و دشت تخت جمشید حریم وسیعی دارد که ما در مجموعه جهانی تخت جمشید درچند سال اخیر مجوز چاه در حریم درجه یک مجموعه جهانی تخت جمشید و نقش رستم را صادر نمی کنیم و بر این تصمیم تاکید داریم.
وی اظهارداشت: تغییر الگوی کشت، جلوگیری از احداث چاه های جدید الاحداث در حرایم آثار تاریخی، جلوگیری از کف شکنی و جابجایی چاه های قدیمی، تغییر نوع آبیاری و فرهنگ سازی استفاده از روش های نوین آبیاری و قرار دادن کنتور هوشمند بر روی چاه های فعال در این منطقه از راهکارهای جلوگیری از بحران فرونشست زمین در این منطقه است.
مدیر داخلی مجموعه جهانی تخت جمشید با بیان اینکه هم اکنون کارهایی پژوهشی در این زمینه در دشت تخت جمشید در حال انجام است اضافه کرد: مسئولان استان و کشور نسبت به این موضوع حساس و آگاه هستند که امیدواریم راهکارها برای مدیریت بحران فرونشست زمین در این منطقه با جدیت دنبال شود.

** شکاف درتخت جمشید و نقش رستم تهدید برای این مجموعه نیست
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس در زمینه ایجاد یک شکاف 30 متری در نقش رستم به خبرنگار ایرنا گفت: بروز این شکاف در منطقه نقش رستم مربوط به زمان فعلی نیست بلکه این پدیده در چند سال اخیر به دلیل خشکسالی و برداشت های بی رویه آب های زیر زمینی در منطقه و دشت تخت جمشید ایجاد شده است که این موضوع بارها بررسی شده است.
مصیب امیری افزود: ایجاد شکاف به دلیل خشکسالی های متعدد و فرونشست آب های زیر زمینی رخداده که این موضوع ممکن است در هر منطقه از کشور و استان ایجاد شود و منحصر به مجموعه تخت جمشید نیست.
وی بیان کرد: وجود چنین شکافی در محدوده مجموعه جهانی تخت جشمید و نقش رستم تهدید برای این مجموعه نیست، شکاف ها و فرونشست های زمین در عمق های کمتر در این محدوده نیز در محدوده آثار و محدوده سنگی این مجموعه جهانی ایجاد نشده است و در فاصله ای دور از آثار تاریخی است.
امیری اظهارداشت: تخت جمشید و آثار تاریخی این مجموعه به دلیل قرار رگفتن در بستر سنگی به ندرت شاهد خطراتی مانند فرونشست و شکاف های زمین به ویژه در کوتاه مدت است لذا در حال حاضر هیچ تهدیدی برای مجموعه وجود ندارد.
وی اضافه کرد: در حال حاضر ایجاد فرونشست و شکاف های زمین در محدوده جهانی تخت جمشید تهدید برای مجموعه نیست اما یک خطر بالقوه موجود است که بیش از آثار تاریخی، یک خطر جدی برای مردم این منطقه است.
او با بیان اینکه تاکنون موضوع فرونشست و شکاف های زمین در محدوده تخت جشمید توسط گروه های مختلف علمی بررسی شده و یا در حال بررسی است ادامه داد: عدم استفاده بیش از حد از آب های زیر زمینی و حداکثر بهره وری از آب های موجود در منطقه موجب کنترل و یا افزایش چنین شکاف هایی در زمین دشت تخت جمشید می شود.
امیری با بیان اینکه مهمترین روش برای کنترل این شکاف و فرونشست ها، صادر نشدن مجوز حفر چاه در دشت مرودشت است افزود: راه هایی از جمله پر کردن چاه های غیر مجاز، کنترل میزان بهره برداری از آب در منطقه، توسعه کشت های گلخانه ای برای کنترل ایجاد فرونشست ها و شکاف ها در زمین در این محدوده توسط کارشناسان بیان شده است که مسئولان باید نسبت به اجرای این مهم اهتمام جدی داشته باشند.
مدیرکل میراث فرهنگی فارس با بیان اینکه تخت جمشید متعلق به همه مردم جهان است گفت:برای مدیریت این بحران در حریم درجه دو و سه مجموعه جهانی تخت جمشید و مردم این منطقه نیازمند همکاری همه دستگاه های استانی و ملی است.

** بررسی علل فرونشست زمین در دشت تخت جمشید
مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب (مرکز شیراز) نیز به خبرنگار ایرنا گفت: طرح بررسی علل فرونشست و ترک خوردگی های زمین در دشت و محوطه میراث جهانی تخت جمشید و نقش رستم در حال اجراست.
طهمورث یوسفی با اشاره به پدیده فرونشست و ترک خوردگی زمین در دشت تخت جمشید بیان کرد: ترک خوردگی های این منطقه در ادامه ترک خوردگی های 10 سال گذشته قسمت شرقی کوه رحمت که دشت تخت جمشید در آن واقع شده است و علت اصلی ایجاد این پدیده بهره برداری بی رویه از آب های زیرزمینی در این منطقه است.
وی افزود: بر این اساس سازمان زمین شناسی دلایل بررسی پدیده فرونشست و ترک خوردگی زمین در دست تخت جمشید را در دستور کار خود قرار داده است به طوری که هم اینک ایستگاه و جی پی اس GPS در محوطه آثار تاریخی تخت جمشید و نقش رستم نصب و فعال شده است.
یوسفی اظهارداشت: هم اکنون در این ایستگاه ها وضیت فرونشست و ترک خوردگی زمین در حال بررسی و انجام است و فرکانس هایی در این زمینه در محدوده های مورد نظر پایش شده است.
وی با اشاره به وضعیت شکاف های ایجاد شده در دامنه کوه تخت جمشید اضافه کرد: وضعیت وجود فرونشست و ترک خوردگی ها در زمین در دشت و اطراف مجموعه جهانی تخت جمشید نگران کننده است و با توجه به در خطر بودن این بنای تاریخی، باید راهکارها و اقدامات لازم برای رفع این موضوع اندیشیده شود.

** وضعیت بحرانی فرونشست زمین دراطراف تخت جمشید
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید پیش از این گفته بود: فرونشست زمین در اطراف مجموعه جهانی تخت جمشید، نقش رستم و برخی روستاهای مجاور این یادمان های تاریخی، در وضعیتی بحرانی است.
مسعود رضایی منفرد اظهارداشت: فرونشست زمین در اکثر نقاط ایران و از جمله دشت مرودشت، ناشی از وقوع خشکسالی های پی در پی و برداشت های بی رویه از منابع آب زیرزمینی است.
وی اضافه کرد: متاسفانه شدت این بحران به حدی است که علاوه برآسیب به طبیعت منطقه و اراضی بخش کشاورزی، امکان دارد این پدیده به زیرساخت ها و تاسیسات زیربنایی فارس نیز آسیب رساند.
او ادامه داد: افت سطح آب های زیرزمینی و مخاطره فرونشست سطح زمین یکی از بلایا و معضلات مهم کشور و از جمله دشت مرودشت در چند سال گذشته است و به همین سبب تغییر و اصلاح الگوی کشت در این منطقه ضروری ترین اقدام برای رفع این بحران است.
به گفته نظر کارشناسان مقابله با فرونشست زمین های اطراف مجموعه جهانی تخت جمشید نیازمند عزم ملی است.
فرو نشست زمین بر اثر برداشت های بی رویه آب از سفره های زیرزمینی امروز به عنوان یک بحران جدی در فارس مطرح است که می تواند ضررهای جبران ناپذیری را برای مردم به همراه داشته باشد.
میراث جهانی تخت جمشید در محدوده شهرستان مرودشت و در فاصله حدود 60 کیلومتری شمال شیراز قرار دارد و آثار تاریخی نقش رستم نیز در فاصله حدود شش کیلومتری تخت جمشید واقع شده است.
یادمان تاریخی تخت جمشید که متعلق به دوره هخامنشیان است یکی از چهار اثر ثبت شده استان فارس در فهرست آثار جهانی است که در سال 1979 میلادی با شماره 114 در سازمان جهانی علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو) ثبت شد.
سلسله هخامنشیان از سال 330 تا 550 پیش از میلاد در ایران حکومت کردند. آثار تاریخی نقش رستم یادمان هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده است و از حدود سال 1200 پیش از میلاد تا 625 میلادی همواره مورد توجه بوده است زیرا آرامگاه چهار تن از پادشاهان هخامنشی، نقش برجسته های متعددی از وقایع مهم دوران ساسانیان و نقش برجسته ویران شده ای از دوران عیلامیان در این مجموعه قرار دارد.