دیپلماسی آسیایی ظریف
- وزیرخارجه: جامعه جهانی باید همانند ایران برای حفظ برجام اقدام عملی انجام دهد -همزمان با نخستین اقدام ایران در چارچوب برجام که با متوقف کردن بخشی از تعهداتش در قالب این توافق همراه بود، ظریف راهی روسیه، هند، ژاپن و چین شد
آفتاب‌‌نیوز :
«جامعه جهانی باید برجام را نجات دهد». این هشداری است که محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در خلال سفرهای فشرده چند روز گذشته‌اش به گوش مسکو، دهلی نو، توکیو و پکن رسانده است. هشداری که در واقع تحت تأثیر مواضع اجتناب‌ناپذیر ایران پیرامون برجام و عمیق‌تر شدن تنش دیپلماتیک تهران و واشنگتن مطرح شده است.آنچه شدت گرفتن رایزنی‌های پیدا و پنهان برای حفظ توافق هسته‌ای را ضروری کرده، توجه به این واقعیت است که دولت ترامپ برای اجرای راهبرد خود علیه ایران و آنچه تحت عنوان مقابله با اتهام ادعایی «اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه» مطرح می‌کند، آستین بالا زده است. با این حال این تلاش‌ها در شرایطی که شماری از ناظران آن را به وخامت اوضاع میان نیروهای نظامی تهران و واشنگتن تعبیر می‌کنند از یک جنگ روانی فراتر نمی‌رود. چه ترامپ پیش از آنکه بخواهد از افزونه تحرکات نظامیانش در آب‌های خلیج فارس و تروریست خواندن نظامیان ایران در منطقه برای رسیدن به خواسته مطلوب خود یعنی تشدید فضای روانی علیه ایران بهره ببرد، مجبور است پیش از آن، هم خود و هم مقام‌های دولتش بر این موضع پای بفشرند که«امریکا دنبال جنگ با جمهوری اسلامی نیست».
تناقض‌گویی دولتمردان امریکا که دست کم در داخل این کشور از ماه‌ها قبل با زیر ضرب گرفتن این گزاره خودساخته که تندروهای کابینه ترامپ به‌دنبال جنگ با ایران هستند، آغاز شده بود حالا با ارسال پیام غیرمستقیم رأس این بدنه یعنی رئیس جمهوری امریکا به ایران که به‌دنبال جنگ با ایران نیستیم قوت گرفته است. موضع ترامپ در پنجشنبه گذشته مبنی بر ابراز امیدواری برای اینکه میان ایران و امریکا جنگی رخ ندهد کمی پس از آن مطرح شد که روزنامه نیویورک تایمز به نقل از منابع آگاه در دولت امریکا خبر داد او در جلسه صبح روز پنجشنبه‌اش در کاخ سفید به پاتریک شاناهان، کفیل وزارت دفاع گفته است قصد ندارد با ایران وارد جنگ شود. بن مایه فراز و فرود چنین رویکرد دوگانه‌ای از سوی کاخ سفید در قبال ایران بر دو وجه قرار دارد؛ از یک سو رئیس جمهوری امریکا با بهره‌گیری از همه ابزارهای موجود دیپلماتیک و بسنده کردن به مانور تشریفات نظامی اش در آب‌های مرزی ایران، توقف برجام و ضعیف کردن قدرت منطقه‌ای ایران را بدون افروختن آتش جنگ و پرداختن هزینه‌ای از جیب خود دنبال می‌کند. این وجهی از سیاست جاری امریکاست که با وجه دیگر آن یعنی خواسته دو چهره تندروی کاخ سفید از جمله جان بولتون، مشاور امنیت ملی امریکا و مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا مغایرت دارد. چنانکه شمار زیادی از رسانه‌های امریکا در روزهای گذشته از تلاش بولتون برای تشدید تنش با ایران خبر داده‌اند. با این حال چنان که از مواضع ترامپ پیداست و منابع آگاه به روزنامه واشنگتن پست گفته‌اند رئیس جمهوری امریکا از مشاوره‌های اطرافیانش که امریکا را به طرف جنگی دیگر کشانده و شعار‌های انتخاباتی وی مبنی بر خروج از جنگ‌های بی‌معنی را زیر سؤال می‌برد، خسته شده و می‌خواهد با ایران مذاکره کند.
ترامپ نیاز به مجوز دارد
اما خستگی ترامپ از مشاوره اعضای جنگ طلب کابینه‌اش و مواضع سرسختانه ایران و شرکای اروپایی امریکا تنها سد تقابل‌جویی تندروهای دولت امریکا نیست. نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان این کشور که از مخالفان سفت و سخت جهت‌گیری‌های سیاست خارجی دولت این کشور به شمار می‌آید نیز در سخنانی تأکید کرده است نیروهای مسلح امریکا نمی‌توانند بدون مجوز کنگره وارد جنگ شوند. او همچنین به کاخ سفید هشدار داد که مجوز جنگ که پس از حملات یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ برای حمله به افغانستان و رویارویی با القاعده به تصویب کنگره رسیده بود، برای مقابله با ایران اعتبار ندارد. از سوی دیگر رؤسای دموکرات کمیته‌های اطلاعاتی، روابط خارجی و نیروهای مسلح مجلس نمایندگان امریکا نیز در نامه‌ای به وزیر امور خارجه ارزیابی صورت گرفته از توانایی نظامی و هسته‌ای ایران را تحلیلی مبتنی بر اهداف سیاسی خوانده‌اند. بر اساس این نامه، اطلاعات مربوط به ایران در گزارش سالانه پایبندی کشورها به تعهدات تسلیحاتی، عدم اشاعه هسته‌ای و خلع سلاح ۲۰۱۹ که ماه گذشته به وسیله وزارت امور خارجه امریکا به کنگره ارسال شد، تحت تأثیر اهداف سیاسی تهیه شده است. این نامه همچنین از عدم تهیه گزارش دوره‌ای مربوط به بررسی پایبندی ایران به برجام به وسیله وزارت خارجه امریکا انتقاد کرده است. فارغ از این واقعیات، ناگفته پیداست ترامپ پس از پاسخ نگرفتن تقاضای مذاکره مستقیم می‌کوشد ایران را از طریق اعمال فشار به این گفتوگو ناچار کند و حتی برای رسیدن به این خواسته حاضر است پیش شرط‌های ناممکنش برای مذاکره را تنها به گفتوگو برای تغییراتی ولو جزئی در توافق هسته‌ای محدود کند. اما مذاکره با دولت ترامپ برای ایران هدف غایی و ممکن نبوده و نیست.
جدیدترین ارزیابی ایران در مواجهه با سیاست متناقض امریکا مبنی بر فشار و مذاکره همزمان با ایران را نماینده کشورمان در سازمان ملل تشریح کرده است. مجید تخت‌روانچی در پاسخ به این سؤال که آیا در کسوت دیپلمات با امریکایی‌ها برای کاستن از تنش‌های میان ایران و امریکا گفتوگو می‌کند گفت: «ما هنوز در این مرحله قرار نداریم؛ علتش کاملاً مشخص است، نمی‌شود به تهدید و فشار متوسل شد و همزمان هم دعوت به گفتوگو کرد». او تصریح کرد: «گفتوگو با تهدید و فشار سنخیتی با یکدیگر ندارند. آنها پیشامدهای ناسازگار هستند. شما نمی‌توانید با کسی که می‌خواهد برایتان مشکل ایجاد کند، تهدیدتان کند، به شما زور بگوید، گفتوگو آغاز کنید».
تور دیپلماتیک ظریف
وزارت خارجه ایران در شرایطی که بیشترین نیرو و سرمایه‌اش را در مواجهه با سیاست ضد ایرانی امریکا و حفظ برجام گذاشته است، ترجیح می‌دهد از زمان و نیروی باقیمانده در استراتژیک‌ترین موقعیت‌ها بهره بگیرد. چه منطقه آسیای مرکزی، جنوبی، میانه و قفقاز بواسطه ارتباط ارگانیک طیف زیادی از بازیگران بزرگ و کوچک جامعه بین‌الملل را شامل می‌شوند و ایران خاصه در سال‌های پس از برجام با اغلب این کشورها در مناسبات تنگاتنگ اقتصادی به سر برده است. با این تجربه در شرایطی که سیاست فشار حداکثری واشنگتن علیه ایران به‌عنوان یکی از شرکای اصلی کشورهای یاد شده از جمله هند، چین و ژاپن دور تسلسلی مخربی را فراهم آورده است، سفر اخیر ظریف را باید راهکاری برای برون رفت از وضعیتی دانست که بواسطه هدف امریکا در رابطه با ایران شکل گرفته و بستری برای ترک تازی برخی بازیگران منطقه‌ای فراهم کرده است. در چنین فضایی ظریف جدیدترین مقاصد سفر کاری اش را نه در راستای آغاز دوباره مذاکرات هسته‌ای و نه برای ترمیم ارتباط با قدرت‌های فرامنطقه‌ای که با هدف حفظ برجام و متعهد کردن کشورهای طرف تجاری ایران به اجرای تعهداتشان برگزید. او همزمان با نخستین اقدام ایران در چارچوب برجام که با متوقف کردن بخشی از تعهداتش در قالب این توافق همراه بود راهی روسیه، هند، ژاپن و چین شد.
حمایت مورد انتظار ایران از شرکای تجاری
آنچه از مواضع وزیر خارجه ایران در خلال سفرهای اخیرش پیداست آنکه تهران راهکار حفظ برجام را نه در مذاکره‌ای مجدد بلکه با اتکا به حمایت‌های قابل انتظار شرکای تجاری اش که خواهان حفظ برجام هستند، جست‌و‌جو می‌کند. از این‌رو ظریف پس از رایزنی‌های فشرده‌اش در مسکو و دهلی و پس از دیدار با مقامات ژاپن، در پاسخ به سؤالی درباره امکان مذاکره با امریکا به صراحت گفته است: «هیچ امکانی برای مذاکره وجود ندارد». وزیر خارجه ایران که در این سفر با شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن دیدار کرده است، همچنین واشنگتن را به تشدید غیرقابل قبول تنش‌ها متهم کرده و گفت «تهران حداکثر خویشتنداری را نشان داده است».او هدف سفرش به ژاپن را مقابله با اقدامات تنش‌زای امریکا عنوان کرده و گفته است: «تنش در منطقه به نفع هیچ‌کس نیست و ایران شروع‌کننده این تنش نبوده است». ژاپن که یکی از خریداران اصلی نفت ایران به شمار می‌آید پیشتربه دنبال خروج امریکا از برجام و از سرگیری تحریم‌های هسته‌ای از امریکا خواسته بود توکیو را در فهرست معافیت‌های دائمی از تحریم‌های فرامرزی امریکا قرار دهد. مقام‌های ژاپن به واشنگتن یادآور شده‌اند در شرایطی نیستند که بتوانند واردات نفت از ایران را متوقف کنند یا کاهش دهند.
با‌وجود این درخواست، معافیت ژاپن نزدیک به دو هفته پیش از سوی امریکا لغو شد تا اینک تهران خواستار یافتن راهکار جایگزین برای ادامه تبادلات با شرکای تجاری خود باشد. این چنین بود که وزیر امور خارجه ایران بعد از توکیو عازم پکن شد و در بدو ورود تأکید کرد:«نجات برجام وظیفه جامعه بین‌المللی است و اگر جامعه جهانی احساس می‌کند برجام یک دستاورد مهم است باید همانند ایران برای حفظ آن اقدام عملی انجام دهد». ظریف افزود: «قطعنامه 2231 شورای امنیت به‌همین موضوع اشاره دارد لذا لازم است اگر جامعه بین‌المللی، سایر کشورهای عضو برجام و دوستان ما در برجام مانند چین و روسیه تمایل دارند این دستاورد حفظ شود، باید با اقدامات عملی باعث شوند مردم ایران از منافع برجام بهره‌مند شود». او در دیدار وانگ یی، همتای چینی خود نیز بر لزوم حفظ چندجانبه‌گرایی تأکید کرد و چین را بزرگترین شریک تجاری ایران خواند.
ایران چنانچه تاکنون نشان داده به نوبه خود به برجام پایبند بوده و حل مسائلش را نه از طریق مذاکره با امریکا بلکه از راه گفتوگو با دیگر طرف‌ها در دستور کار قرار داده است. از این‌رو قابل انتظار است با وجود پایبندی‌اش به حفظ این توافق که خواسته اصلی دیگر شرکای برجام نیز به شمار می‌رود، اهداف و منافع اقتصادی خود را تحقق یافته ببیند. این امر ممکن نمی‌شود مگر آنکه باقی ماندگان در برجام از اروپایی‌ها گرفته تا چین و روسیه که به نظر می‌رسد کلید نجات برجام را در دست دارند، برای حفظ این توافق هزینه بپردازند. این همان پیامی است که ظریف تلاش داشته در سفر چند روز گذشته‌اش به شرکای تجاری تهران برساند تا حجت را بر حامیان برجام تمام کرده باشد.
منبع: روزنامه ایران
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید