جنگ بعدی یمن بر سر آب خواهد بود

یمن کشوری که از آسیب‌های ناشی از جنگ ویران شده در حال اتمام آب است. این موضوع منجر به درگیری‌های محلی در آینده می‌شود درگیری‌هایی که می‌تواند افزایش یابد.

به گزارش الجزیره، تنها در دو روز در ماه آگوست سال جاری سیل‌های شدید ویرانی‌های گسترده‌ای را در سراسر یمن ایجاد کردند که منجر به کشته شدن دست کم ۳۸ نفر و تخریب پناهگاه‌های هزاران نفر از آوارگان داخلی در شهر مارب شد. این یک رویداد یکباره نبود. در طول یک ماه از اواسط ژوئیه تا اواسط آگوست سیل ۱۶ استان را در سراسر یمن تحت تاثیر قرار داد و باعث کشته شدن دست کم ۷۷ نفر شد.

این درجه غیرمعمول سیل بیانگر یک فاجعه برای کشوری است که کارشناسان پیش بینی می‌کنند به زودی منابع آب آن به اتمام خواهد رسید. مشکلی بزرگ در کشوری که بر اثر جنگی هشت ساله ویران شده است.

دکتر "ولید صالح" مدیر بخش مشاوره فنی در سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در عدن می‌گوید:"سیل باعث وارد ساختن خسارات قابل توجهی به زمین‌های کشاورزی و ساختمان‌ها و هم چنین تلفات جانی شده است". در واقع، با افزایش دمای هوا، فراوانی و شدت رویداد‌های آب و هوایی شدید نیز افزایش یافته که با تخریب منابع آب در سراسر کشور توسط طرفین درگیر برای تعمیق بحران یمن همراه شده است.

بحران کم آبی در یمن تنها به سوی بدتر شدن پیش می‌رود. بر اساس نتایج تحقیقات تازه انجام شده توسط مرکز غیر نظامیان در منازعه (CIVIC) درگیری‌های محلی بر سر آب و سایر منابع در سراسر یمن در حال وقوع است. برای مثال، این مرکز اشاره کرده که در استان حضرموت دو گروه از کشاورزان پس از تخریب یک کانال سیل بر سر آب با یکدیگر درگیر شده‌اند. اگر تغییرات اقلیمی و تخریب محیط زیست فورا مورد توجه قرار نگیرد چنین درگیری‌هایی ظرفیت بالقوه بزرگ‌تر شدن و غیر قابل حل شدن را دارند.

در طول نیم قرن گذشته، میانگین دمای یمن ۱.۸ درجه سانتی گراد افزایش یافته و یک واکنش زنجیره‌ای را آغاز کرده است: بارندگی غیرقابل پیش بینی، دوره‌های طولانی خشکسالی و سیل شدید. این روند‌های آب و هوایی زمین‌های قابل کشت را از بین برده، زیرساخت‌های حیاتی را ویران کرده و ده‌ها هزار نفر را آواره کرده است.

به دلیل عدم وجود زیرساخت لازم برای جذب و هدایت بارندگی به سمت حوضه‌های آبی، سطح آب در سفره‌های زیرزمینی آن کشور به طور خطرناکی در حال پایین آمدن است. در نتیجه، چاه‌های متصل به حوضه‌ها شروع به خشک شدن کرده اند. در واقع، در صنعا پایتخت یمن که پیش‌تر آب در عمق تنها ۱۸۰ متری آن یافت می‌شد اکنون برخی از چاه‌هایی که تا عمق هزار متری نیز حفر می‌شوند فاقد آب قابل شرب هستند.

زمانی یمن کشوری عمدتا وابسته به کشاورزی بود. درصد جمعیتی که در روستا‌های یمن زندگی می‌کردند در فاصله سال‌های ۱۹۶۰ تا ۲۰۲۰ میلادی از ۹۱ درصد به ۶۱ درصد کاهش یافت. از آنجایی که کشاورزی به طور فزاینده‌ای غیر قابل دوام شده جوامع متکی به کشاورزی در جستجوی معیشت جایگزین به شهر‌ها مهاجرت کرده اند. در همین حال، آبیاری برای کسانی که در کشاورزی باقی مانده اند بی نظم باقی می‌ماند.

قات یکی از محصولات اولیه و اصلی زیر کشت در یمن به شدت آب مصرف می‌کند.

تغییرات آب و هوایی و آبیاری بیش از حد تنها عوامل اصلی کمبود آب در یمن نیستند. جنگ بین ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی و گروه انصارالله زیر ساخت‌های مهم آب را دچار آسیب دیدگی و تخریب کرده است. یک زن آواره داخلی به مرکز غیر نظامیان منازعه می‌گوید که چگونه سیل مین‌های زمینی کارگذاری شده توسط انصارالله در اطراف منطقه الجوبه در مارب را در اکتبر ۲۰۲۱ میلادی به زمین‌های شهروندان غیر نظامی برد. او می‌گوید:"همه کشاورزان مجبور شدند زمین خود را رها کنند. حتی گوسفندان شان هم نمی‌توانستند در آنجا چرا کنند".

البته درگیری‌های جامعه یمن بر سر آب در یمن موضوع تازه‌ای نیست. "اشراق المقطری" یکی از اعضای کمیسیون ملی تحقیق در مورد نقض حقوق بشر در یمن می‌گوید در دو دهه اخیر درگیری‌های مداوم بین اعضای دو قبیله ساکن در منطقه‌ای در استان تعز بر سر آب شیرین در جریان بوده است. او می‌گوید اعضای هر دو قبیله طی سالیان متمادی کشته و مجروح شده اند و درگیری با جنگ گسترده‌تر در یمن و محاصره شهر‌ها توسط انصارالله تشدید شده است. با این وجود، تحقیقات مرکز غیر نظامیان منازعه نشان می‌دهد که با کاهش منابع آب در آینده درگیری تازه بیش تری رخ خواهند داد.

جابجایی جمعیت فشار وارد بر منابع در جوامعی که اعضای آن از جنگ فرار می‌کنند را افزایش می‌دهد. استان مارب ناحیه‌ای که پیش از جنگ تنها ۵۰۰ هزار نفر جمعیت داشت اکنون به دلیل هجوم آوارگان بیش از سه میلیون نفر جمعیت دارد. در آن ناحیه بین آوارگان داخلی و جامعه میزبان بر سر زمین، مدیریت زباله و فاضلاب درگیری رخ داد. مکان‌های کمی در جهان وجود دارد که تهدیدات ناشی از تغییرات آب و هوایی تا این اندازه مشهود باشند. بدون راه حل‌های پایدار و بلند مدت برای کاهش اثرات تغییرات آب و هوایی و تخریب محیط زیست توسط انسان مردم یمن با خطرات جدی روبرو هستند.

با این وجود، یمن باید هشداری آشکار برای سایر نقاط جهان نیز باشد. تغییرات اقلیمی به عنوان عامل تشدید کننده منازعه عمل می‌کند. در صورت عدم رسیدگی به این موضوع کم آبی تهدیدی برای تشدید جنگ‌های موجود عاملی برای ایجاد جنگ‌های جدیدی در یمن و در هر بخش دیگری از سیاره زمین خواهد بود.