اگر دانشگاه آزاد تحت تاثیر تلاطمات جامعه قرار گیرد، ماهیت خود را از دست می‌دهد

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب:  اگر از ما پرسیده شود که نفر نخست دانشگاه آزاد کیست بدون شک از عبدالله جاسبی نام خواهیم برد.

رئیس دانشگاه آزاد در آستانه ورود این دانشگاه به سن 28 سالگی، از چالش های وقف 250 میلیارد دلاری این دانشگاه نیز سخن می گوید. با این همه وی حاضر نمی شود درباره تحولات اخیر درباره اساسنامه دانشگاه آزاد اظهار نظر کند. با وجود گمانه زنی‌های زیاد درباره سرنوشت مدیریت دانشگاه ازاد، رئیس 28 سال گذشته این موسسه آموزش عالی از طرح‌های آتی خود چنان با قاطعیت سخن می‌گوید که به نظر نمی‌رسد به این زودی‌ها قصد ترک ساختمان پاسداران را داشته باشد.

عبدالله جاسبی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در گفتگو با مجله "همشهری ماه" در پاسخ به این سوال که چه عواملی باعث وقف دانشگاه آزاد اسلامی شد؟، گفت: حدود دو سال پیش به این فکر افتادم که آینده دانشگاه آزاد اسلامی اسلامی چه خواهد شد. ما حداکثر چند سال دیگر خواهیم رفت، اما تکلیف دانشگاه در50، 100 یا 500 سال دیگر چه خواهد بود؟. اگر قرار باشد که این دانشگاه تحت تاثیر مداوم تلاطمات جامعه قرار گیرد چه بسا در یکی از این جزر ومدها ماهیت خود را از دست بدهد و کارکردی غیر از اهداف اولیه تاسیس این دانشگاه برای آن تعریف شود. این امر یکی از دغدغه‌های اصلی من در سال های گذشته بود. تا اینکه در جمعی از دوستان که اتفاقا در آن از اعضای شورای نگهبان وچند حقوقدان برجسته نیز حضور داشتند، این بحث مطرح شد. یکی از دوستان پرسید که چرا دانشگاه را وقف نمی‌کنید؟ در آنجا بحث مفصلی در گرفت. می‌توانم بگویم که جرقه اولیه ماجرا وقف دانشگاه از آنجا آغاز شد. پس از مدتی من این مسأله را با آقای هاشمی مطرح کردم. ابتدا این امر برای ایشان ابهام برانگیز بود. ایشان معتقد بودند که وقف موجب محدودیت در اداره امور دانشگاه می شود. با این حال آیت‌الله هاشمی به صورت کلی این مقوله را کاملا رد نکردند. در چند جلسه بعد نیز کم و بیش بحث وقف دانشگاه طرح شد و سر انجام آقای هاشمی این بحث را در دستور کار هیأت موسس قرار دادند. این پیشنهاد در جلسه هیات موسس به گرمی مورد استقبال قرار گرفت. آنها بر این باور بودند تنها راهی که می‌توان دانشگاه آزاد اسلامی را از دستبرد زمانه در طول قرون مصون داشت، وقف اموال این مجموعه بزرگ است. مثال‌های متعددی از «ربع رشیدی تبریز» و«حسینیه ارشاد» گرفته تا دانشگاه«هاروارد» مطرح شد. به گفته دوستان دانشگاه هاروارد نیز به صورتی وقف شده است. این دوستان هم چنین تاکید می‌کردند در طول تاریخ کمترین آسیب‌ها به موقوفات وارد شده است و حتی اگر در دوره ای مانند دوره رضاخان به آن دست‌اندازی شد به محض تغییر حکومت امور موقوفات به روال سابق برگشته است.
به طور خلاصه می‌توانم بگویم در بحث وقف دو عامل اساسی نقش داشت نخست اینکه با این اقدام اموال دانشگاه در راستای اهداف اصلی خود برای قرون متمادی جاودانه شود و از سوی دیگر هر چند که بارهااعلام شده بود که اعضای هیأت موسس و امنا در اموال دانشگاه سهمی ندارند اما افکارعمومی این امر را باور نمی‌کرد با این اقدام این امر کاملا شفاف شد. راه کمک شهروندان به دانشگاه آزاد اسلامی نیز هموار شد.

جاسبی در ادامه در مورد سوالی درباره وقف اموال دانشگاه آزاد گفت: در جلسه هیأت موسس بر روی این امر هم بحث شد و نظرات فقهی متفاوتی هم مطرح شد. آیت‌الله هاشمی در جلسه تاکید کردند از نظر فقهی ایشان این امر را بلا اشکال می‌دانند. ایشان معتقدند هنگامیکه هیأتی در اموال تحت نظر خود، اختیار تصرف مالکانه داشته باشد. این حق را نیز دارا است که اموال مورد نظر را وقف کند. پس از بررسی نظرات فقهی علما آشکار شد که در این زمینه دو نظر فقهی مشهور موجود است. دسته ای معتقدند که تنها مالک امول اختیار وقف را دارا است و گروهی نیز تاکید می‌کنند افراد با اختیار تصرف مالکانه در اموال نیز می‌توانند اقدام به وقف دارایی‌های تحت نظارت خود کنند. بحث که به اینجا رسید پیشنهاد شد، نظرفقهی مقام معظم رهبری را نیز جویا شویم. زیرا اگر ایشان از نظر فقهی این امر را مورد تایید قرار نمی دادند با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شدیم. قرار بر این شد که آیت‌الله هاشمی در این زمینه با رهبر انقلاب دیدار داشته باشند. آقای هاشمی هم در جلسه این مسأله را با ایشان در میان گذاشتند. مقام معظم رهبری نیز تصریح کردند؛ هیأت موسس در صورت جواز تصرف مالکانه اختیار وقف اموال را دارا است. پس از اطلاع هیأت موسس از نظر رهبر انقلاب، قرار بر این شد که هیاتی خبره ومتخصص وقف نامه ای در خور دانشگاه آزاد اسلامی تهیه و تدوین کنند. این وقف نامه پس از اصلاحاتی توسط آیت‌الله هاشمی رفسنجانی خدمت رهبر انقلاب ارسال شد. ایشان هم تاکید کردند که پس از مطالعه نظر خود را اعلام خواهند کرد. پس از سفر ایشان به کردستان آقای هاشمی نظر ایشان را درباره وقف نامه جویا شدند که ایشان هم تاکید گردند که هنوز فرصت مطالعه وقف نامه را نداشته‌اند، اما شما کار خود را بکنید. پس از آن هأتی متشکل از آقای نظام‌زاده رئیس سابق سازمان اوقاف، آقای امیری عضو شورای نگهبان، آیت‌الله موسوی بجنوردی از حقوق‌دانان واساتید برجسته دانشگاه و حوزه و چند نفر دیگر وقف نامه تهیه شده را بررسی کردند و پس از مباحث فراوان، وقف نامه‌ای جدید، بسیار تخصصی و جامع بر پایه‌های حقوقی و فقهی مستحکم تهیه و تدوین کردند. در اوایل سال 88 این وقف‌نامه در اختیار ما قرار گرفت و در جلسه‌ای که در هفته نخست ماه رمضان تشکیل شد پس از برخی اصلاحات، وقف‌نامه به تصویب هیأت موسس رسید و در همان جلسه صیغه وقف را نیز جاری کردیم. این شروع کار وقف بود. پس از آن برای رسانه‌ای شدن این این رویداد مهم بیانیه‌ای را تهیه کرده در اختیار رسانه‌ها قرار دادیم. 

رئیس دانشگاه آزاد در مورد اینکه آیا بیانیه موردنظر مورد مناقشه قرار گرفت یا نه، تشریح کرد: روی‌هم رفته بیانیه خوبی بود اما در این بیانیه یک اشتباه سهوی صورت گرفت. ما در این بیانیه به جای استفاده از کلمه استعلام نظر فقهی مقام معظم رهبری از لفظ استیذان از رهبر انقلاب و موافقت ایشان استفاده کرده بودیم. همین امر هم موجب سوتفاهم شد و در نتیجه دفتر رهبر انقلاب در اطلاعیه‌ای تصریح کردند که ایشان درباره وقف دانشگاه آزاد اسلامی نفی یا اثبات نظری بیان نفرموده‌اند. این سوتفاهم بهانه خوبی به دست مخالفان دانشگاه آزاد اسلامی داد که به انحای مختلف به تخریب دانشگاه و مسئولان آن بپردازند. و چنین القا کنند که وقف دانشگاه آزاد اسلامی غیر شرعی وغیر قانونی است.

پس از این موضعگیری دفتر مقام معظم رهبری، آقای هاشمی به دیدار رهبری رفتند و علت را جویا شدند. رهبری هم تاکید کردند که من فقط نظر فقهی خود را اعلام کردم و آقای هاشمی هم گفته بودند ماهم در پی همین مسأله بودیم. در ادامه آقای هاشمی پرسیدند آیا نظر شما در این مقوله فرق کرده است. رهبر انقلاب هم پاسخ دادند که در این مسأله هنوز بر رای قبلی خود هستند. ایشان هم چنین تاکید کردند که درباره وقف دانشگاه سه سوال نیز دارند؛
نخست اینکه اگر دانشگاه از اموال دولت نیز استفاده کند تکلیف این اموال چه می‌شود؟ که جناب هاشمی تاکید کرده بودند که وقف فقط شامل اموال دانشگاه آزاد اسلامی می‌شود و دیگر امکانات در اختیار این دانشگاه را در بر نمی‌گیرد. پرسش دوم رهبر انقلاب درباره این مسأله بود که هیأت موسس می‌تواند واقف باشد اما به عنوان هیأت موسس نمی‌تواند متولی نیز باشد. آقای هاشمی هم توضیح داده بودند که متولیان افراد حقیقی هستند که از نظر حقوقی در هیأت موسس نیز حضور دارند.

سومین پرسش رهبر انقلاب نیز درباره مقررات آموزش عالی بود که آقای هاشمی تصریح کردند که وقف در اموال صورت می‌گیرد و دانشگاه کماکان تابع قوانین کلی آموزش عالی کشور باقی خواهد ماند. رهبر انقلاب پس از استماع توضیحات آیت‌الله هاشمی تاکید کردند اگر این‌گونه باشد وقف مورد تایید است. آقای هاشمی هم از ایشان خواستند که نظرشان را ابلاغ کنند که رهبر انقلاب نیر تاکید کردند نظر ایشان ابلاغ خواهد شد. در نتیجه نظر مقام معظم رهبری توسط آقای حجازی به دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ابلاغ شد.

وی در ادامه گفت: پس از این تحولات من مصاحبه ای انجام دادم و با اشاره به اشتباه نگارشی در بیانیه وقف دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کردم که رهبر انقلاب بر این رویداد صحه گذاشته‌اند. 

عبدالله جاسبی افزود: من برای علنی شدن ابلاغ نظر رهبری با آقای ضرغامی صحبت کردم. وی تاکید داشت به سبب اینکه چند روز قبل دفتر رهبری نظر متفاوتی را منتشر کرده است بهتر است انتشار این ابلاغ جدید با صلاحدید دفترمقام معظم رهبری به انجام برسد. در ادامه برخی مسئولان دفتر رهبر انقلاب مصاحبه من را کامل وجامع دانستند وتاکید کردند برای اینکه جو خاصی ایجاد نشود، بهتر است مصاحبه من از صدا وسیما پخش نشود. با این حال این مصاحبه در سایت‌ها، خبرگزاری‌ها و روزنامه‌های کشور به خوبی انعکاس یافت.

وی گفت: در شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز دو سه نفری به شدت به وقف دانشگاه آزاد اسلامی اعتراض کرده، آن را خلاف شرع وقانون می‌داستند. من در پاسخ به این اظهارات بیان کردم که با قرائت صیغه وقف دیگر امکان بازگشت وجود ندارد. ولی آنها می گفتند باید این مساله در شورا مطرح می‌شد و حتی اصرار داشتند جلوی صیغه وقف گرفته شود. متاسقانه توجه نداشتند که مقوله وقف مسأله‌ای شرعی است و بازگشت‌ناپذیر است.
بعدها این افراد بهانه گرفتند که باید از رهبری در این زمینه استفسار شود. من به اطلاع رساندم که رهبر انقلاب در این زمینه نظر خود را ابلاغ کرده‌اند. بعد از آن آقای مخبر دزفولی بخشی از نظر دفتر آقا را قرائت کردند. در این قسمت آمده بود. که ایشان در این زمینه دخالت نمی‌کنند. در این زمان آقای قمی وارد بحث شدند و گفتند که من با آقای حجازی در این باره صحبت کردم. وی خبر داد نظر رهبری درباره وقف به شورای عالی انقلاب فرهنگی ابلاغ شده است. در این زمان آقای مخبر دزفولی مجبور شد بقیه متن را قرائت کند. در این بخش آمده بود: «اعلام می‌نماید نه حضرت ایشان و نه دفتر درباره چند وچون وقف دانشگاه اظهار نظری ندارد»در ادامه نیز آمده بود:«آنچه که از معظم‌له نقل شده فتوای فقهی ایشان است که دانشگاه آزاد اسلامی درباره اموالی که مربوط به دانشگاه است و هیأت موسس و امنا حق تصرف مالکانه نسبت به آن را دارا هستند می‌توانند وقف کنند.»
هنگامی که این بخش نامه خوانده شد همه اعضا متعجبانه آقای مخبر دزفولی را نگاه کردند و عملا بخش عمده اعتراض‌ها خاموش شد. 

جاسبی در پاسخ به این سوال که سازمان اوقاف اعلام کرد چنین وقفی در دفاتر این سازمان ثبت نشده است؟، گفت:
درباره اساسنامه باید بگویم اعتراضات درباره بندی از آن بود که به انحلال دانشگاه مرتبط بود که عملا پس از وقف محلی از اعراب ندارد. درباره ثبت هم باید بگویم از لحظه ای که صیغه جاری می شود وقف از نظر شرعی لازم الاجرا است وثبت نوعی تشریفات اداری است که در اصل ماجرا اثری ندارد. در اینجا باید اعلام کنم که برای این وقف یک سند مادر تهیه شده که به ثبت هم رسیده است.این وقف با 250 هزار میلیارد تومان یا به عبارتی 250 میلیارد دلار بزرگترین وقف جهان در طول اعصار به شمار می‌رود.

وی در مورد حمایت نمایندگان مجلس شورای اسلامی از وقف دانشگاه آزاد، گفت: یکی از بهترین حمایت‌ها از وقف دانشگاه آزاد، طی نامه 260 تن از نمایندگان خطاب به رهبر معظم انقلاب به انجام رسید. این امر بیانگر حمایت مردمی از این اقدام بود. اما متاسفانه یکی از نمایندگان منتقد اعلام کرد که تنها 80 امضا جمع شده و برخی نیز امضای خود را پس گرفته‌اند. این درحالی بود که حتی یک امضا نیز پس گرفته نشده بود. این گونه اظهارات نشان دهنده صداقت وانصاف برخی از منتقدین دانشگاه بود.


رئیس دانشگاه آزاد در مورد تولیت وقف اموال دانشگاه آزاد، تصریح کرد: تولیت برعهده هیأت موسس خواهد بود. رابطه هیأت موسس وشورای عالی انقلاب فرهنگی مشخص است اما تولیت ارتباطی با این شورا ندارد. در حال حاضر اگر تولیت به من نیز که یکی از اعضای تولیت هستم دستور دهد که دیگر در اموال دانشگاه تصرف مالکانه نداشته باشم دیگر این حق از من سلب می شود. 

عبدالله جاسبی در مورد رابطه دانشگاه آزاد و دولت محمود احمدی‌نژاد، بیان کرد: رابطه دانشگاه آزاد اسلامی کم‌وبیش با همه دولت‌ها وبا برخی از ادوار مجلس با تنش هایی همراه بوده است. در مجلس سوم جو‌سازی عجیبی علیه دانشگاه راه افتاد. در آن زمان من به آفای هاشمی تاکید کردم تنها راه نجات دانشگاه آزاد اسلامی ورود امام(ره) به این مقوله است. آقای هاشمی نیز در دیدار با حضرت امام(ره) به این مسأله اشاره کردند. امام(ره) هم در بیانات خود در یک جمله از دانشگاه آزاد اسلامی حمایت کردند وبنده را نیز به عضویت شورای عالی انقلاب فرهنگی منصوب کردند. همین موضعگیری امام(ره) بسیاری از موانع را از سر راهمان برداشت. اینجا باید تاکید کنم موجودیت دانشگاه آزاد اسلامی مدیون حمایت های امام(ره) بود. نخست با کمک معنوی یک میلیون تومانی به دانشگاه آزاد اسلامی در زمان تاسیس، پس از آن هم در دو نوبت به صراحت از دانشگاه آزاد اسلامی حمایت کردند. امروز استراتژی ما برمبنای نظر ایشان برپا شده است. ایشان فرموده بودند باید دانشگاه در همه جا باشد ما هم در این سه دهه بر این مبنا عمل کردیم. درباره رابطه دولت آقای احمدی‌نژاد و دانشگاه آزاد نیز اختلافات در ابتدا زیاد بود. اما آقای کامران دانشجو از دوستان و همکاران ماست. اصولا اکثر وزاری مخالف با دانشگاه آزاد اسلامی پس از چندی به دوستان و سپس به حامیان این دانشگاه بدل می‌شوند.