دكترصالحی: نظام به سیاستگذاری روشنی درحوزه ماهواره دست نیافته است
آفتاب- فروزان آصف نخعی: در حوزه شبکه‌های ماهواره‌ای ما فاقد یک نظام اطلاعاتی مشخص در ایران و همچنین فاقد سیاستی معین درجامعه هستیم و تا امروز نظام قادر نبوده در این مسئله به سیاستگذاری روشنی دست یابد، بحثی که عمری به اندازه عمر ویدئو دارد.
دکتر سید رضا صالحی معاونت پژوهش‌های اجتماعی – فرهنگی مرکز تحقیقات استراتژیک در این نشست با اشاره به این که در بررسی پیامدهای شبکه‌های فارسی زبان در جامعه باید میان دو نگاه نزدیک و دور تا اندازه‌ای بر روی نگاه دورمتمرکز شویم گفت: نگاه نزدیک ناظر بر پیامدهای سیاسی- اجتماعی – فرهنگی این یک نگاه است و نگاه دور به اثر بخشی ماهواره در تحولات و فرآیند‌های اجتماعی در دهه گذشته نظر دارد.
وی با اشاره به این که من معتقدم ماهواره مهمترین تاثیرات را در تحولات اجتماعی ما گذاشته است گفت: معمولا روند تحولات در ایران بعد از مشروطه روند کندی بوده اما با ظهور ماهواره و اینترنت ظهور تحولات روند و سرعت عجیبی به خود گرفته است ضمن این که نخستین ویژگی این تحولات حجم تحولات است و این که این تحولات مربوط به گروه خاص جامعه شهری نیست بلکه همه جامعه از ماهواره و تحولات ناشی از آن تاثیر جدی می‌پذیرند.
معاونت پژوهشی اجتماعی – فرهنگی مرکز تحقیقات استراتژیک در ادامه با اشاره به این که حجم میلیونی از جمعیت کشور و حداقل نسل جوان ما از 15 سال تا 35 سال که حدود 73 درصد جامعه را شامل می‌شود به شدت تحت تاثیر این فرآیند هستند بدون تردید.
وی افزود: پوشش ماهواره و قدرت دریافت تصاویر ماهواره‌ای تنها مربوط به تهران نیست و همه روستاها و شهرهای ما همچنین همه نیروهای اجتماعی در هر سطحی توانایی گیرندگی ماهواره را دارند و آن چیزی که در تهران دریافت می‌شود در اقصا نقاط کشور از جمله درروستاها قابل دریافت است. از این رو با توجه به سرعت زیاد تحول باید بگویم دائما در حال انتقال ارزش این پدیدار از نظر فرهنگی و بازتولید رفتار جدید در جامعه هستیم. من معتقدم آن چیزی که امروزه از آن تحت عنوان مدرنیته از آن یاد می‌کنیم بخش مهمی از آن ناشی از ظهور پدیده ماهواره در جامعه ایران است.
دکتر صالحی در ادامه سرعت زیاد تغییرات ارزشی توسط ماهواره را بسیار مهم توصیف کرد و با ارائه مثالی گفت: نمونه ای از فراگیری فرهنگ ماهواره‌ای در چت روم اتفاق افتاد که خانمی که عضو چت‌روم بود از کوه سقوط کرد و فوت شد. درمراسمی که به همین مناسبت در مسجد امام صادق در شریعتی برگزار شده بود حدود 500 نفر آمده بودند که هیچکدام یکدیگر را ندیده بودند وتنها در چت روم با یکدیگر آشنا شده بودند. از این رو باید بگویم تحول در جامعه روی داده و ما تنها داریم محصول تحولات در جامعه را مشاهده می‌کنیم.
صالحی در ادامه با اظهار تاسف از نگرش موجود در حوزه ماهواره که تنها به نگرش‌های سیاسی – امنیتی ختم می‌شود و کمتر به تحولات اجتماعی نظر دارد گفت: چیزی که بسیار تعیین کننده است پیامدهای اجتماعی و فرهنگی ماهواره است که بلندمدت تر از پیامدها و نگرش‌های سیاسی - امنیتی است.
وی با تاکید براین که در این حوزه بحران هویت و بحران ارزشی و هنجاری ناشی از ماهواره را روزانه رصد می‌کند گفت: ماهواره با آن که دارای پیامدهای مثبتی هم هست اما بحث کیستی‌ها و چیستی‌های جدید را در ذهنیت جامعه بازتولید کرده به نحوی که این سوال به وجود آمده که هویت جدید ایرانی چیست و چه نسبتی با هویت جهانی دارد؟ این بحثی است که به صورت جدی با آن درگیر هستیم.
وی افزود: بحث بعدی بحث بحران ارزشی و هنجاری است. آن چیزی که در فارسی وان اتفاق می‌افتد به نظر بسیار شدیدتر از آن چیزی است که در بی بی سی دارد روی می‌دهد. در یک فیلم پدر با چند نفر دیگر و مادر نیز با چند نفر دیگر است. پسر خانواده با دیگران و دختر خانواده با افراد دیگری است. این‌گونه از فیلم‌ها پیام خطرناکی را منعکس می‌کنند که در حقیقت باید گفت استحکام خانواده را به عنوان مهمترین کانون انسجام در ایران دارد ویران می‌کند و متاسفانه نظام سیاسی ما به این بحث‌های جدی بسیار بی‌توجه بوده است.
وی در ادامه برنامههای مذکور را واجد قدرت تاثیرگذاری در حوزه تشکیل شکاف دانست و گفت: حمله به استحکام خانواده منجر به شکاف‌های اساسی‌تر شده و آن ها را عمق بخشیده است. مانند شکاف جنسیتی، شکاف قومیتی، شکاف‌های سیاسی و اشکال مختلف شکاف که بسیار تعیین کننده اند و برخی از این‌ها محصول پدیده جامعه ماهواره‌ای است که اتفاق افتاده است.
او در ادامه به صورت تیتروار به رابطه معنادار ماهواره با اخلاق اجتماعی، ثبات سیاسی، ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی، هویت اسلامی، لمپنیسم، نهیلیسم، وندالیسم، ورادیکالیسم اشاره کرد که در برنامههای کانال‌های فارسی زبان مشاهده می‌شود.
وی رابطه معناداری ماهواره با نظام خانواده در ایران را به عنوان مهمترین موضوع ذکرکرد زیرا همه به نحو موثری درگیر آن هستند و گفت: اما یک گیر جدی آن است که ما فاقد یک نظام اطلاعاتی مشخص در ایران و همچنین فاقد سیاستی معین درجامعه هستیم که نشست حاضر به دنبال آن است تا ما را درجهت سیاستگذاری صحیح در این حوزه سوق دهد زیرا کار مجمع تدوین این سیاست‌ها است .
معاونت پژوهشی اجتماعی – فرهنگی مرکز تحقیقات استراتژیک در ادامه افزود: ما نمی دانیم چند درصد جامعه تحت تاثیر ماهواره قرار دارند. البته ارزیابی کلی ما این است که بخش مهمی از جامعه تحت تاثیر ماهواره قرار دارد اما آمارهایی که در این باره نقل می‌شود از 21 درصد تا 75 درصد را شامل می شود که به نظر من هیچ یک از آن متقن نیست. همچنین یک کارمطالعاتی منسجم در این باره انجام نشده است. ضمن این که نوع پاسخ گویی جامعه به دلیل هزینه‌هایی که دربردارد زیاد دقیق نیست. قانون ممنوعیت ماهواره اجازه نمی‌دهد یک رصد واقعی در این باره صورت بگیرد.
وی در ادامه به بحث سیاست‌ها اشاره کرد و این که قریب به دو دهه است این بحث در مجلس و دیگر نهادها جریان داشته و تا امروز نظام قادر نبوده در این مسئله به سیاستگذاری روشنی دست یابد. بحثی که عمری به اندازه عمر ویدئو دارد.
او در ادامه افزود: در باره ماهواره سه رویکرد انسدادی و مخالفت محض، رویکرد باز و دمکراتیک و دیگری رویکرد مدیریت شده وجود دارد گفت: می‌توان یکی از این سه رویکرد را انتخاب کرد و و ادله کافی برای اقناع نظام ایجاد کرد. وی انتظارش را از نشست مذکور رهنمونی به راهبرد مشخص ذکر کرد
