تراژدی اخلاق در جامعه
بهرام گلزاده
آفتاب‌‌نیوز : 
آفتاب: موضوع اخلاق مدت هاست که با توجه به عدم رعایت آن در حوزه های سیاسی و اجتماعی، به ویژه در چند سال اخیر، مورد توجه بسیاری از اندیشمندان و دلسوختگان قرار گرفته است. از همین رو به نظر می رسد بازتاب نگرانی های جامعه در این خصوص می تواند باعث افزایش توجه جامعه به این موضوع شود. نوشته زیر نیز درد دل های یک روزنامه نگار است در این خصوص که از سایت آینده برداشته شده و در اختیار خوانندگان محترم قرار داده می شود؛
بهرام گلزاده
مدتهاست به این فکر می کنم که گویی دیگر اخلاق و قدردانی از رفتارهای اخلاقی به کلی از درون جامعه رخت بر بسته است، و آنچه باقی مانده تنها یک نمایشی از اخلاق و آنهم نمایشی تراژیک و غم انگیز است. تاسف بار تر اینکه حتی رعایت اخلاق در جامعه برای حفظ ظاهر نیز در بسیاری از موارد جای خود را به جسارت در بی اخلاقی در حد اعلاء داده است.
به هر طرف که می نگری رفتار و کردارها و افعال و اقوال، هیچکدام نشانی از اخلاق ندارند. در سیاست دروغ و بی اخلاقی به اوج خود رسیده است. دیگر تنها به گفتن دروغ برای ماندن اکتفا نمی کنیم بلکه بی اخلاقی آنهم از نوع آشکارش را به عنوان ابزار در اختیار گرفته و به کار می بریم. در اقتصاد و تقویت قدرت اقتصادی نیز به همین شکل! اندکی به عرصه فعالیت های اقتصادی و نوع روابط حاکم بر آن نظر بیافکنید، چه می بینید؟ برای صعود به قله، پا روی شانه ی دیگری می گذاریم، به قیمت له شدن استخوان های ضعیف تر!
برای حفظ این قدرت و موقعیت، قدرتی که همه می دانیم ماندنی نیست و اگر ماندنی بود برای پیشینیان می ماند، چه ها که نمی کنیم! در حوزه اجتماعی و رفتار فردی نیز اوضاع اگر نگوییم بغرنج تر است، اما بهتر از حوزه سیاست نیست البته بخش اعظم آن متاثر و نشات گرفته از رفتارهایی است که در روابط سیاسی و رابطه ی میان حاکمان و محکومان صورت می پذیرد. گویی هیچ سامان و ضابطه و قاعده ای وجود ندارد، هر کس قدرتمند تر بود بازی را برده به قیمت نابودی رقیب ضعیف!
قدرناشناسی؛ رفتاری کاملا عادی و گویی اجتناب ناپذیر و ضروری است. اخلاقی بودن و خدمت به همنوع کردن را جزءلاینفکی از زندگی می دانیم اما فقط برای دیگران، و خود را به راحتی در حرف و عمل از این قاعده مستثنی می کنیم! اصولا دیگر قدرشناسی ارزش محسوب نمی شود، قدرشناسی برای چه چیزی و از چه کسی؟! هر کس هر کاری کرده ، وظیفه اش را انجام داده است! اگر انجام نمی داد باید سرزنش می شد!
اعتماد؛ اصولا دیگر وجود ندارد. لطماتی که در اثر اعتماد، به افراد و جامعه وارد شده همگان را به این نتیجه قطعی رسانده که باید اصل را بر بی اعتمادی گذاشت و تعامل کرد، تا مبادا از کنار اعتمادی خوشباورانه مجبور به تحمل ِ عواقب آن شویم. به تعبیری دیگر اصل بر بی اعتمادی است. گویی اصلا از ابتدا ارزشی با عنوان اعتماد وجود نداشته است ! هر چه دیده و شنیده ام همه اش خواب بوده است و خیال!
گذشت؛ ظاهرا دیگر معنی ندارد. گویی اگر گذشت کنی مثل اینکه طعمه و بهانه ای برای منفعت طلبی و سودجویی، در اختیار دیگران قرار داده ای. و در ادامه، بی توجهی و بی تفاوتی به نیازهای طبیعی همنوعان؛ اساساً کسی خود را مسئول نمی داند! به دنیا آمده ایم که تنها گلیم خود را از آب بیرون کشیده و در این رقابت نفس گیر، تنها خود را ببینیم و بس. کافی است که یکبار گذشت را تجربه کنی و در حق کسی گذشت نمایی، تنها چیزی که برایت باقی می ماند بدهکاری است، بدهکاری و بدهکاری!
تهمت و افترا و لکه دار کردن؛ به راحتی خوردن یک لیوان آب خنک، خیلی راحت! گویی آفریده شده ایم و ماموریت مهمی داریم! چه ماموریتی؟ ماموریت و وظیفه ای ویژه؛ که آدم های بد (البته به زعم خودمان) را شناسایی کنیم، تنبیه کنیم، به جامعه معرفی کنیم، تا الگوی و درس عبرتی برای سایرین، جهت پرهیز از گناه باشند!
شک و تردید نسبت به همدیگر؛ زیر ذره بین بردن رفتار و گفتار افراد، بدون اینکه ذره ای عقل و تدبیر به خرج دهیم! به همه ی رفتارها و گفتارها شک کنیم و تردید، و توهم؛ توهم توطئه، توهم خیانت، و سر آخر اینکه خود، سرمان رو همانند کپک زیر برف کرده و اشکالات و ایراداتمان را اصلا نبینیم! خودمان را عقل کل و مجسمه ی صداقت و پاکی بدانیم و ذره ای هم در آن تردید نکنیم!
و دهها و صدها مورد دیگر.
نتیجه : در چنین شرایطی، شما بگویید آیا سنگ روی سنگ بند می شود؟ امیدی باقی می ماند؟ البته تحت هر شرایطی نباید امید را از دست داد. در چنین فضایی نشاط را باید در کجا جستجو کرد؟ خوشبختی و بهروزی را در کجا؟ انسانیتی باقی می ماند؟ کجا باید به دنبال ارزش هایی مانند، گذشت کردن، اخلاقی بودن، نوع دوستی، کمک به دیگران، خود را جای دیگران قرار دادن، گشت؟ اگر در جامعه ای اعتماد، قداست و ارزش بودن خود را از دست داد، و دروغ و تزویر و منفعت طلبی جای آن را گرفت، دیگر برای آن جامعه و مردمانش چه چیزی باقی می ماند؟ فاعتبرو یا اوالابصار
آفتاب: موضوع اخلاق مدت هاست که با توجه به عدم رعایت آن در حوزه های سیاسی و اجتماعی، به ویژه در چند سال اخیر، مورد توجه بسیاری از اندیشمندان و دلسوختگان قرار گرفته است. از همین رو به نظر می رسد بازتاب نگرانی های جامعه در این خصوص می تواند باعث افزایش توجه جامعه به این موضوع شود. نوشته زیر نیز درد دل های یک روزنامه نگار است در این خصوص که از سایت آینده برداشته شده و در اختیار خوانندگان محترم قرار داده می شود؛بهرام گلزاده
مدتهاست به این فکر می کنم که گویی دیگر اخلاق و قدردانی از رفتارهای اخلاقی به کلی از درون جامعه رخت بر بسته است، و آنچه باقی مانده تنها یک نمایشی از اخلاق و آنهم نمایشی تراژیک و غم انگیز است. تاسف بار تر اینکه حتی رعایت اخلاق در جامعه برای حفظ ظاهر نیز در بسیاری از موارد جای خود را به جسارت در بی اخلاقی در حد اعلاء داده است.
به هر طرف که می نگری رفتار و کردارها و افعال و اقوال، هیچکدام نشانی از اخلاق ندارند. در سیاست دروغ و بی اخلاقی به اوج خود رسیده است. دیگر تنها به گفتن دروغ برای ماندن اکتفا نمی کنیم بلکه بی اخلاقی آنهم از نوع آشکارش را به عنوان ابزار در اختیار گرفته و به کار می بریم. در اقتصاد و تقویت قدرت اقتصادی نیز به همین شکل! اندکی به عرصه فعالیت های اقتصادی و نوع روابط حاکم بر آن نظر بیافکنید، چه می بینید؟ برای صعود به قله، پا روی شانه ی دیگری می گذاریم، به قیمت له شدن استخوان های ضعیف تر!
برای حفظ این قدرت و موقعیت، قدرتی که همه می دانیم ماندنی نیست و اگر ماندنی بود برای پیشینیان می ماند، چه ها که نمی کنیم! در حوزه اجتماعی و رفتار فردی نیز اوضاع اگر نگوییم بغرنج تر است، اما بهتر از حوزه سیاست نیست البته بخش اعظم آن متاثر و نشات گرفته از رفتارهایی است که در روابط سیاسی و رابطه ی میان حاکمان و محکومان صورت می پذیرد. گویی هیچ سامان و ضابطه و قاعده ای وجود ندارد، هر کس قدرتمند تر بود بازی را برده به قیمت نابودی رقیب ضعیف!
قدرناشناسی؛ رفتاری کاملا عادی و گویی اجتناب ناپذیر و ضروری است. اخلاقی بودن و خدمت به همنوع کردن را جزءلاینفکی از زندگی می دانیم اما فقط برای دیگران، و خود را به راحتی در حرف و عمل از این قاعده مستثنی می کنیم! اصولا دیگر قدرشناسی ارزش محسوب نمی شود، قدرشناسی برای چه چیزی و از چه کسی؟! هر کس هر کاری کرده ، وظیفه اش را انجام داده است! اگر انجام نمی داد باید سرزنش می شد!
اعتماد؛ اصولا دیگر وجود ندارد. لطماتی که در اثر اعتماد، به افراد و جامعه وارد شده همگان را به این نتیجه قطعی رسانده که باید اصل را بر بی اعتمادی گذاشت و تعامل کرد، تا مبادا از کنار اعتمادی خوشباورانه مجبور به تحمل ِ عواقب آن شویم. به تعبیری دیگر اصل بر بی اعتمادی است. گویی اصلا از ابتدا ارزشی با عنوان اعتماد وجود نداشته است ! هر چه دیده و شنیده ام همه اش خواب بوده است و خیال!
گذشت؛ ظاهرا دیگر معنی ندارد. گویی اگر گذشت کنی مثل اینکه طعمه و بهانه ای برای منفعت طلبی و سودجویی، در اختیار دیگران قرار داده ای. و در ادامه، بی توجهی و بی تفاوتی به نیازهای طبیعی همنوعان؛ اساساً کسی خود را مسئول نمی داند! به دنیا آمده ایم که تنها گلیم خود را از آب بیرون کشیده و در این رقابت نفس گیر، تنها خود را ببینیم و بس. کافی است که یکبار گذشت را تجربه کنی و در حق کسی گذشت نمایی، تنها چیزی که برایت باقی می ماند بدهکاری است، بدهکاری و بدهکاری!
تهمت و افترا و لکه دار کردن؛ به راحتی خوردن یک لیوان آب خنک، خیلی راحت! گویی آفریده شده ایم و ماموریت مهمی داریم! چه ماموریتی؟ ماموریت و وظیفه ای ویژه؛ که آدم های بد (البته به زعم خودمان) را شناسایی کنیم، تنبیه کنیم، به جامعه معرفی کنیم، تا الگوی و درس عبرتی برای سایرین، جهت پرهیز از گناه باشند!
شک و تردید نسبت به همدیگر؛ زیر ذره بین بردن رفتار و گفتار افراد، بدون اینکه ذره ای عقل و تدبیر به خرج دهیم! به همه ی رفتارها و گفتارها شک کنیم و تردید، و توهم؛ توهم توطئه، توهم خیانت، و سر آخر اینکه خود، سرمان رو همانند کپک زیر برف کرده و اشکالات و ایراداتمان را اصلا نبینیم! خودمان را عقل کل و مجسمه ی صداقت و پاکی بدانیم و ذره ای هم در آن تردید نکنیم!
و دهها و صدها مورد دیگر.
نتیجه : در چنین شرایطی، شما بگویید آیا سنگ روی سنگ بند می شود؟ امیدی باقی می ماند؟ البته تحت هر شرایطی نباید امید را از دست داد. در چنین فضایی نشاط را باید در کجا جستجو کرد؟ خوشبختی و بهروزی را در کجا؟ انسانیتی باقی می ماند؟ کجا باید به دنبال ارزش هایی مانند، گذشت کردن، اخلاقی بودن، نوع دوستی، کمک به دیگران، خود را جای دیگران قرار دادن، گشت؟ اگر در جامعه ای اعتماد، قداست و ارزش بودن خود را از دست داد، و دروغ و تزویر و منفعت طلبی جای آن را گرفت، دیگر برای آن جامعه و مردمانش چه چیزی باقی می ماند؟ فاعتبرو یا اوالابصار
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید