انهدام پوزه سنگي در پارك ملي گلستان

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب- الهه موسوي: درست در روزهايي كه فعالان محيط زيستي از عقب نشيني وزارت راه و ترابري و پيروزي سازمان حفاظت محيط زيست در پارك ملي گلستان، به آينده سياستگذاري هاي دولت در بخش‌هاي مختلف از جمله راهسازي ، اميدوار شدند خبرها نشانگر اين است كه ماجراهايي در اين قديمي ترين پارك ملي ايران در حال وقوع بوده است . 

از مهم ترين اين رخدادها تخريب پوزه سنگي مقابل پل شماره 10 است كه طي دو سال گذشته همواره با عنوان " پوزه معارض " از آن ياد شده ؛ غافل از اينكه پل شماره 10 كه از ابتدا بدون رعايت ملاحظات محيط زيست و درست مقابل پوزه طبيعي ، طراحي و ساخته شده معارض بوده و حالا پوزه سنگي طبيعي كه مقابل آن قرار دارد بايد برداشته شود . 

اين ، مانند آن است كه مهندسان شهري ، ساختمان هاي يك شهر را طوري بنا كنند كه امتداد خانه ها پس از طي كردن مسيري بسيار كوتاه ، به قلب يك درياچه فرو رود و آنگاه ، براي فرار از گرفتار شدن در سيلاب و طغيان درياچه و شايد هم سونامي ، به فكر خشك كردن آب آن درياچه بيفتند. 

اين در حالي است كه در بند 3 تفاهم نامه بازسازي راه ويژه پارك ملي گلستان به صراحت آمده است : « هيچگونه عمليات انفجاري نبايد در طول مراحل ساختماني پروژه صورت بگيرد . » 

اما موضوعي كه اين‌روزها باعث خوشحالي طرفداران محيط زيست شده بود عملي شدن تصميم سازمان حفاظت محيط زيست درباره كاهش عرض جاده ترميم شده در پارك ملي گلستان و شخم زدن عرض اضافه آن نسبت به تفاهم نامه بود . 

سيل و باقي ماجرا 

ماجرا از آن‌جا آغاز شد كه پس از رخداد سيل گلستان ، بخش‌هايي از جاده تهران – مشهد كه از داخل پارك ملي گلستان مي‌گذرد ، تخريب شد. 

پس از آن وزارت راه و ترابري در صدد ترميم جاده برآمد ؛ اما از آن‌جا كه بخش‌هاي ويران شده در پارك ملي قرار داشت و متولي حفاظت از پارك‌هاي ملي بر اساس قوانين ايران‌، سازمان حفاظت محيط زيست است اين عمليات بايد تحت نظر اين سازمان اجرا مي‌شد.
 
بر همين مبنا، در سال 83 تفاهم نامه‌اي بين وزارت راه و ترابري و سازمان حفاظت محيط زيست براي ترميم و بازسازي جاده بسته شد‌.
اين تفاهم نامه بر چند اصل مهم استوار بود : نخست اين‌كه تمام مراحل اجراي عمليات بازسازي و ترميم جاده‌، بايد تحت نظارت مستقيم سازمان حفاظت محيط زيست انجام گيرد. 

دوم اين‌كه عمليات شامل فقط بازسازي و تعمير بخش‌هايي از جاده است كه در اثر وقوع سيل از دست رفته است‌. سومين اصل اساسي اين بود كه در بخش‌هايي كه جاده كاملا از بين رفته، عرض جاده‌اي كه قرار است به جاي آن ساخته شود و همچنين در ديگر بخش‌هاي مورد ترميم، به هيچ عنوان عرض جاده نبايد از 6/11 متر تجاوز كند. 

و اصل چهارم نيز اين‌كه تمام اين عمليات بايد ظرف دوسال به اتمام برسد و وزارت راه حداكثر تا پايان دو سال ، حق تردد و انجام عمليات را در پارك ملي گلستان خواهد داشت. 

يك اصل مهم ديگر كه شايد بتوان آن‌را از حياتي‌ترين و اساسي‌ترين اصول اين تفاهم‌نامه به شمار آورد اين بود كه همزمان با اجراي عمليات بازسازي، اعتبار راه شمالي تامين شود تا جاده اصلي تهران – مشهد به بيرون از پارك ملي منتقل شده و جاده كنوني به عنوان محور گردشگري مورد استفاده قرار گيرد؛ چرا كه بر اساس قوانين پارك‌هاي ملي در ايران و همچنين ديگر كشورها، عبور هر جاده‌اي از درون پارك ملي ممنوع است. 

اما هيچ‌يك از اين اصول در مراحل انجام عمليات بازسازي رعايت نشد. وزارت راه بي توجه به ملاحظات زيست محيطي و بدون انجام ارزيابي، بازسازي جاده را در پيش گرفت؛ عرض جاده ترميم شده در برخي نقاط از 50 متر هم فراتر رفت؛ در واقع جاده پارك ملي مي‌رفت تا به يك آزادراه تبديل شود. 

زمان انجام عمليات به درازا كشيد و به جاي دو سال، اكنون با گذشت 6 سال همچنان در حال انجام است. از همه مهم‌تر اين‌كه هيچ قدمي براي خروج جاده از درون پارك ملي برداشته نشد و هر چند دولت هشتم و نهم اين انتقال را تصويب كردند، اما نه بودجه‌اش تامين شد و نه اقدامي جدي براي آن صورت گرفت‌. 

مي‌توان گفت كه تفاهم‌نامه‌اي تصويب شد بدون اين‌كه به اصل‌ها و بندهاي آن توجه شود و البته تمام تخلفات از سوي وزارت راه و ترابري و به زيان سازمان محيط زيست صورت گرفت. 

علاوه بر تمام اين‌ها اتفاق مهم ديگري افتاد. در سال 85 فاطمه واعظ جوادي رييس وقت سازمان محيط زيست دستور قطع درختان معارض با جاده و تخريب پوزه‌هاي سنگي معارض را صادر كرد كه به سرعت با واكنش فعالان و كارشناسان محيط زيست مواجه و عملي نشد. 

جوادي دستور خود را پس گرفت؛ اما به نظر مي‌رسد قطع درختان در اسفند ماه گذشته در پارك ملي كه به ظاهر با مخالفت سازمان محيط زيست مواجه ومتوقف شد، در ادامه انهدام پوزه سنگي را به دنبال داشته است؛ آن‌هم در سايه خبر خوبي كه براي محيط زيست ايران يك اتفاق گوارا به حساب مي‌آمد. 

نكته‌اي كه در اين ماجرا جالب توجه به نظر مي‌رسد سكوت سازمان حفاظت محيط زيست درباره تخريب پوزه شماره 10 و در همان حال اطلاع رساني اين سازمان درباره وجه مثبت اين ماجرا يعني شخم زدن عرض اضافه جاده پارك ملي گلستان است. مسئولان سازمان در همان حال كه خبر اين پيروزي را به رسانه‌هاي محيط زيستي دادند، از هرگونه اشاره به منفجر كردن پوزه سنگي فوق طفره رفتند. 

قطعا بي انصافي است اگر دستاوردي با اهميت بالا همچون بازگرداندن عرض جاده به 6/11 متر – قيد شده در تفاهم‌نامه – را يك پيروزي به حساب نياوريم ؛ پيروزي كه نتيجه خون دل خوردن محيط بانان، كارشناسان و دست اندركاران محيط زيست گلستان و دفتر محيط طبيعي و البته فعالان و رسانه‌ها بوده است.
 
اما در همان حال نمي‌توان از موافقت سازمان محيط زيست با تخريب پوزه سنگي مقابل پل شماره 10 به عنوان پاشنه آشيل سازمان محيط زيست در اين كشمكش چندساله نام نبرد؛ كشمكشي كه هنوز هم نمي‌توان با گذشت 5 سال، برنده قطعي آن‌را مشخص كرد.