آفتابنیوز : آفتاب: شاید منوچهر متکی گمان نمیکرد سرنوشت وزارت او در سنگال رقم بخورد. او پیام احمدینژاد را به عبدالله واد تسلیم کرد و از او برای دیدار از ایران دعوت کرد. این آخرین پیامی بود که متکی به عنوان وزیر امور خارجه از سوی رئیسجمهور به یک مقام خارجی تحویل داد.
تهران امروز نوشت: در این فعل و انفعالات بود که دو حکم عجیب تعجب بسیاری از کارشناسان را برانگیخت. حکم نخست، برکناری وزیر امور خارجهای بود که زمزمههای برکناریاش مدتها ست که در محافل سیاسی شنیده میشود. وزیری که در دوران وزارتش سفرهای متعددی را تجربه کرد.
آفریقا مقصد عمده این سفرها بود و در نهایت نیز سنگال آخرین مقصد منوچهر متکی در قامت وزیر امور خارجه دولت محمود احمدینژاد بود. رئیسجمهور ایران در حکم برکناری او که بسیار کوتاه هم بود ابراز امیدواری کرد که زحمات متکی در پیشگاه خداوند متعال ماجور باشد. اما حکم دیگر انتصاب علیاکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان به عنوان سرپرست وزارت امور خارجه بود. صالحی که در سالهای اخیر با پرونده هستهای ایران و چالشها و اتفاقات آن دست به گریبان بوده است از سوی احمدینژاد بر اساس اصل 135 قانون اساسی به عنوان سرپرست وزارت امور خارجه منصوب شد تا رئیسجمهور در مهلت قانونی، وزیر امور خارجه جدید را به مجلس شورای اسلامی معرفی کند. شاید متکی نیز منتظر برکناری خود بود اما این شیوه برکناری در عرف دیپلماتیک رایج نیست.
بخصوص در چند ماه اخیر همزمان با انتصاب نمایندگان ویژه رئیسجمهور در آسیا، افغانستان، خاورمیانه و دریای خزر بسیاری از کارشناسان در انتظار کناره گیری یا برکناری متکی بودند. این نمایندگان ویژه بعدها به مشاوران رئیسجمهور تغییر نام دادند اما همان زمان کارشناسان و برخی از نمایندگان و مقامات کشورمان نسبت به موازی کاری با وزارت خارجه هشدار دادند. حتی برخی از منتقدان از اینکه متکی بهرغم انتصاب مشاوران رئیسجمهورهمچنان بر مسند خود باقی مانده است انتقاد میکردند.
متکی مدتها در این مورد سکوت کرد تا اینکه سرانجام یک هفته بعد از دیدار هیات دولت با مقام معظم رهبری لب به انتقاد گشود. در آن دیدار رهبر انقلاب از موازی کاری انتقاد کرد و وزارت امور خارجه را مسئول اصلی برنامهریزی برای دیپلماسی کشور عنوان کرد. پس از این سخنان بود که متکی نسبت به اظهار نظرهای حمید بقایی مشاور ویژه رئیسجمهور ی اسلامی ایران در آسیا در مورد نسل کشی ارامنه از سوی ترکها انتقاد کرد و گفت: «دیپلماسی عرصه ناپخته سخن نیست.» او گفت، همچنان تبعات سخنان بقایی در مورد نسل کشی ارامنه و واکنش ترکها ادامه دارد و از موازی کاری در سیاست خارجی شدیدا انتقاد کرد.
همان زمان هم همه میدانستند که متکی کم سخن تنها زمانی با شدت انتقاد میکند که دل پرخونی داشته باشد.
همان زمان منتقدان میگفتند اگر قرار است که مشایی و بقایی بدون سابقه دیپلماتیک در خاورمیانه و سایر کشورهای آسیایی مستقیما در امور دیپلماسی دخالت بکنندچه جایگاهی برای وزیر امور خارجه باقی میماند؟
بعد از همین سخنان انتقادآمیز منوچهر متکی بود که شایعه برکناری وی مطرح شد. احتمال برکناری وزیر امور خارجه سابق کشورمان از سمت خود با انتقادات از مشایی و بقایی بالا گرفت. در شهریور ماه سال جاری، کرمی راد عضو کمیسیون امنیت ملی کشورمان نسبت به تغییر متکی هشدار داد.
در همان روزها سایت جهان مدعی شد، نزدیکان احمدینژاد قصد تغییر متکی را دارند. در مهر ماه نیز پارلمان نیوز، سایت وابسته به فراکسیون اقلیت مجلس شورای اسلامی در خبری اعلام کرد که رفتن متکی از وزارت امور خارجه قطعی شده است. این سایت مدعی شد که حتی رایزنیهای مورد نیاز برای این اقدام نیز صورت گرفته است. اما این شایعات از قدمت طولانی برخوردار است. وزارت امور خارجه تنها وزارتخانهای بوده است که تا کنون از تیغ تغییرات رئیسجمهور مصون مانده است. جالب اینجاست شایعات برکناری وزیر امور خارجه در مقاطع مختلف جریان داشته است. از همان ماههای نخستین آغاز به کار دولت نهم برخی از رسانهها مدعی شدند که میان احمدینژاد و متکی اختلافهای جدی وجود دارد. اختلافاتی که میتواند به برکناری وزیر امور خارجه منتهی شود. برخی تار یخ این اختلافات را دی ماه سال 1385 عنوان میکنند و برخی دیگر آبان 1386 را تاریخ نخستین زمزمههای برکناری متکی عنوان میکنند.
درست چند روز بعد از انتصاب سعید جلیلی به جای علی لاریجانی دبیر شورایعالی امنیت ملی سابق و رئیس مجلس فعلی بود که زمزمههای برکناری متکی به صورت جدی مطرح شد.
در همان زمان چند تن از نمایندگان مجلس برکناری متکی را قطعی میدانستند. خبر استعفای متکی از سوی خبرگزاری مهر در دوم آبان 1386 منتشر شد اما دقایقی بعد این خبر حذف شد.
حشمتالله فلاحتپیشه و محمود محمدی نمایندگان مجلس شورای اسلامی با صراحت از برکناری متکی خبر داده بودند و علاءالدین بروجردی نیز با احتیاط در این مورد سخن گفته بود. همان زمان عدهای معتقد بودند که جایگزین احتمالی متکی سعید جلیلی یا اسفندیار مشایی است.
مشایی آن زمان رئیس سازمان گردشگری بود و سعید جلیلی به تازگی بر صندلی لاریجانی نشسته بود. منتقدان این تصمیم اعتقاد داشتند که متکی در حلقه اصلی یاران احمدینژاد جایی ندارد.
این تغییر در حالی محتمل به نظر میرسید که تعدادی ازکارشناسان آن را با تغییر لاریجانی از سمت دبیری شورای عالی امنیت ملی مرتبط دانسته بودند زیرا متکی در انتخابات ریاستجمهوری سال 1384 ریاست ستاد انتخاباتی علی لاریجانی را بر عهده داشت.
همان زمان نیز منتقدان نسبت به سفر برخی از وزیران به کشورهای خارجی انتقاد داشتند. اما دومین موج شایعات برکناری منوچهر متکی در دولت دهم صورت گرفت و زمانی بود که رئیسجمهور قصد داشت وزرای خود را به مجلس معرفی کند.
در همان زمان اخبار مختلفی از عدم معرفی متکی به مجلس و جایگزینی وی مطرح شد. بعد از کش و قوسهای فراوان باز هم وزیر امور خارجه به مجلس معرفی شد و رای اعتماد لازم را از آن خود کرد. سومین موج شایعه سرانجام به واقعیت تبدیل شد و منوچهر متکی که در روزهای اخیر به منتقد سیاست موازی کاری تبدیل شده بود برکنار شد. این بار رئیسجمهور با حکم خود به شایعات پایان داد و منوچهر متکی را هم در ردیف برکنار شدگان قرار داد.
جانشینهایی که به صف شدهاند؟
اما همزمان با طرح شایعات در مورد برکناری متکی نام بسیاری از افراد به عنوان جانشین وی معرفی شده است. از همان آغاز تعداد بسیاری به عنوان جانشینان احتمالی متکی مطرح بوده اند. در سال 1386 سعید جلیلی دبیر شورایعالی امنیت ملی کشورمان به همراه اسفندیار رحیممشایی که آن زمان ریاست سازمان گردشگری را برعهده داشت مطرح بود. هنگام معرفی کابینه دولت دهم برخی از رسانهها ازمهدی مصطفوی رئیس سابق سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و شیخالاسلام معاون متکی نام بردند. این شایعات هم به واقعیت تبدیل نشد و در نهایت احمدینژاد متکی را به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد.
در مهر ماه نیز که شایعه برکناری متکی مطرح شد نام علاءالدین بروجردی به عنوان جانشین وی مطرح شد. هر چند بروجردی این خبر را تکذیب کرد اما در کنار نام او افراد دیگری نیز مطرح شدند. سیعد جلیلی مانند همیشه یکی از این گزینهها بود.
مجتبی ثمرههاشمی مشاور ویژه رئیسجمهور نیز در ردیف کاندیداها قرار داشت. کسی که در سفرهای مهم سازمان ملل متحد همراه رئیسجمهور است و بهخصوص حضور وی در نشست سازمان ملل متحد در نیویورک و برخی از اجلاسهای مهم همیشگی است. افراد دیگری نیز مطرح شدهاند که از شانس بالایی برای وزارت خارجه برخوردار نیستند اما به نظر میرسد دو تن از کاندیداها از احتمال بیشتری نسبت به سایر کاندیداها برخوردار هستند.
قشقاوی و صالحی گزینههای محتمل حسن قشقاوی معاون امورکنسولی، امور مجلس و امور ایرانیان خارج از کشور یکی از گزینههای جانشینی متکی است که در مهر ماه سال گذشته از سوی وی به این سمت انتخاب شد. قشقاوی قبل از این حکم، سخنگوی وزارت امور خارجه بود و سابقه نمایندگی مجلس شورای اسلامی و سفارت در سوئد و قزاقستان را دارد. گفته میشود قشقاوی با اسفندیار رحیممشایی روابط خوبی دارد و با توجه به اینکه احتمال رای اعتماد به مشایی رئیس شورای عالی ایرانیان خارج از کشور و رئیس دفتر رئیسجمهور از سوی مجلس شورای اسلامی کم است قشقاوی میتواند گزینه ایده ال دولت باشد.
احتمال کسب رای لازم برای تصدی این پست از سوی وی بالاست. زیرا قشقاوی از درون مجموعه وزارت خارجه است و این موضوع برای کسب رای اعتماد نمایندگان میتواند برگ برنده مهمی باشد.
اما گزینه دوم علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی است که در حال حاضر کار خود را به عنوان سرپرست وزارت امور خارجه آغاز کرده است. وی از روابط نزدیکی با رئیسجمهور برخوردار است و کارنامه او در سازمان انرژِی اتمی هم در دورههای مختلف قابل دفاع است.
قنادی به جای صالحی در سازمان انرژی اتمی؟ در همین حال یک منبع آگاه از احتمال جایگزینی محمد قنادی مراغهای به عنوان جایگزین علی اکبر صالحی در سازمان انرژی اتمی خبر داد. به گزارش فارس، محمد قنادی در حال حاضر ریاست پژوهشگاه علوم و فنون هستهای را عهدهدار است. پژوهشگاه علوم و فنون هستهای وابسته به سازمان انرژی اتمی ایران است.
واکنش نمایندگان مجلس
دیروز موبایل بسیاری از نمایندگان مجلس برای توضیح در مورد علت برکناری منوچهر متکی خاموش بود.فلاحت پیشه و کوثری در گفتوگو با تهرانامروز از روش تغییر منوچهر متکی انتقاد کردند. همچنین خبرآنلاین نیز گزارش داد که علاءالدین بروجردی رئیس کمیسون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی هنگام شنیدن این خبر شوکه شده است. وی تاکید کرده است که نمایندگان از برکناری متکی اطلاعی نداشته اند.
متکی استثناست
از اول انقلاب اسلامی تا کنون در جمهوری اسلامی ایران 5 وزیر امور خارجه فعالیت کرده اند. ابتدا دکتر کریم سنجابی برای مدت کوتاهی به عنوان وزیر امور خارجه دولت موقت مهندس بازرگان انتخاب شد. پس از او ابراهیم یزدی به این سمت انتخاب شد. بعد از استعفای دولت موقت وزارت امور خارجه تا مدتی با حکم سرپرستی اداره میشد تا اینکه علی اکبر ولایتی به مدت 16 سال این سمت را بر عهده گرفت. بعد از ولایتی کمال خرازی وزیر امور خارجه دولت خاتمی به مدت هشت سال سکان این وزرات را بر عهده داشت. متکی نیز به مدت 5 سال این سمت را بر عهده گرفت. نوع برکناری وی از منظری جالب توجه است. وی تنها وزیری بوده است که در خارج از کشور با وزارت امورخارجه خداحافظی کرده است.