ماجرای فردی که مدعی پیش‌بینی زلزله بود

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: برخی افراد یا گروه‌ها با توجه به زلزله‌خیز بودن بسیاری از مناطق کشور و زمین‌لرزه‌هایی که با بزرگاهای مختلف اتفاق می‌افتد مدعی پیش‌بینی زلزله شده‌اند و حتی تاییدیه‌های علمی معتبر مراکز یا پژوهشگاه‌های رسمی کشور ارائه می‌دهند.

زمین‌لرزه یا زلزله به حرکات ناگهانی و سریع پوسته زمین گفته می‌شود. این حرکات ناشی از آزادسازی انرژی در یک نقطه داخلی زمین است که به آن کانون زلزله می گویند. از کانون زلزله یکسری امواج ارتجاعی با عنوان "امواج زمین لرزه‌ای" در تمام جهتها حتی به بخش‌های داخلی‌تر زمین گسیل می‌شوند. به مناطقی از سطح زمین که در خط عمودی کانون زلزله قرار دارند نقطه ظهور و انتشار زمین لرزه در سطح زمین (epicenter) گفته می شود. در این مناطق بیشترین شدت زلزله به ثبت می‌رسد.
هر روز در روی زمین هزاران زمین‌لرزه رخ می‌دهد در حالی که تنها چند دهم این لرزه‌ها برای جمعیت زمین قابل درکند و بیشتر این زمین لرزه‌های قابل درک منجر به بروز هیچ خسارت و جانی و مالی نمی‌شوند. دوره متوسط یک زمین‌لرزه زیر 30 ثانیه است اما برای زلزله‌های شدیدتر این زمان می‌تواند به چند دقیقه نیز برسد.

برخی از زمین لرزه‌های به‌خصوص بسیار شدید می‌توانند با برخی از پدیده‌های طبیعی مثل رعد و برق یا صاعقه همراه شوند و تغییرات ناگهانی در میدان مغناطیسی و الکتریکی ایجاد کنند.

همچنین می توانند منجر به عصبی شدن حیوانات، تغییر سطح آب‌های زیرزمینی و آب‌های ساحلی و فعالیت آتشفشانی شوند.

تمام این موارد بارها توسط شاهدان عینی دیده شده و از دیدگاه علمی نیز به تائید رسیده‌اند اما با وجود این نمی‌توانند استانداردهای دقیقی را برای پیش‌بینی زلزله ارائه کنند.

پیش‌بینی زلزله 

از قرن نوزدهم مطالعات زیادی در بررسی ارتباط میان تغییرات ارتفاع سطح آبها، بررسی نیروی گرانش محلی و انتشار گاز رادون برای پیش‌بینی زلزله انجام شده است اما متاسفانه تاکنون شناخت بشر برای پردازش و ارائه مدل‌هایی که بتوانند علائم مفیدی را برای انجام پیش‌بینی دقیق و موثر زمان، محل وقوع و شدت یک زلزله نشان دهند کافی نبوده است.

در حالی که محققان کشور و مسئولان ذیربط تاکید می‌کنند که زلزله هم اکنون قابل پیش‌بینی نیست برخی در کشور با ادعاهای واهی خود را دارای دانش پیش بینی زلزله معرفی می‌کنند و حتی تاییدیه‌های پژوهشگاه زلزله را نیز ارائه می‌دهد.

دکتر مهدی زارع یکشنبه در حاشیه نشست سالروز زمین‌لرزه بم با اشاره برخی ادعاها در زمینه پیش‌بینی زلزله افزود: در حال حاضر در کشور تعداد مدعیانی که ادعا می‌کنند که قادر پیش‌بینی زلزله هستند در حال افزایش هستند.

وی با اشاره به انتشار خبری مبنی بر پیشگویی زلزله و اخذ تاییدیه لازم از سوی این پژوهشگاه اظهار داشت: چندی پیش فردی مدعی شده است که قادر به پیشگویی زلزله است و تاییدیه‌های لازم آن را نیز از پژوهشگاه زلزله اخذ کرده ولی این پژوهشگاه با تکذیب این ادعا اعلام می‌ کند که این پژوهشگاه هیچ‌گونه تاییدیه‌ای در خصوص ادعاها در این زمینه ارائه نمی‌دهد.

معاون پژوهشی پژوهشگاه زلزله با تاکید بر اینکه ثبت اختراعات از طریق سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی انجام می‌شود، یادآور شد: پژوهشگاه با سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی همکاری دارد اما تاییدیه ای برای امکان پیشگویی زلزله به هیچ نهاد و یا هیچ مرکز تحقیقاتی ارائه نمی شود.

وی با اشاره به فعالیت‌های این پژوهشگاه درخصوص پیش‌بینی زلزله خاطرنشان کرد: در حال حاضر سه دانشجوی دوره دکتری پروژه‌هایی را در این زمینه در دستور کار قرار دادند که از سوی برخی محققان زلزله شناس بین‌المللی مورد تایید قرار گرفته است.

پیش بینی با گاز رادون 

هر چند پیش‌بینی دقیق زلزله هم اکنون امکانپذیر نیست اما تحقیقات در این زمینه در دنیا ادامه دارد.

رادون یک گاز نجیب است که با دیگر عناصر و ترکیبات شیمیایی ترکیب نمی‌شود. بخش اعظم این گاز در داخل سنگ‌های زمین باقی می‌ماند. در صورت بروز حرکات ناگهانی سنگ‌ها (برای مثال در مدت و یا بلافاصله قبل از بروز یک زلزله) این گاز از عمق زمین خارج شده و به سطح می‌رسد. به این ترتیب با اندازه‌گیری میزان تجمع این گاز در یک منطقه خاص از چند ساعت قبل امکان پیش‌بینی یک زلزله وجود دارد.

"زلزله هایچنگ" در منطقه "لائوینگ" چین که چهارم فوریه 1975 رخ داد از نظر تاریخی اولین و تنها زمین‌لرزه پیش‌بینی شده است، اما در این مورد علائم انتشار گاز رادون آنچنان شدید و منظم بود که جای هیچ تردیدی را برای وقوع یک زلزله باقی نمی‌گذاشت.

در حقیقت امروزه از طریق بررسی‌های غیرمستقیم گاز رادون 222 که از پوسته زمین ساطع می‌شود امکان پیش‌بینی زلزله و ارائه هشدارهای لازم از 6 تا 24 ساعت قبل از زمین‌لرزه وجود دارد. دقت این پیش‌بینی زمین‌لرزه می‌تواند تا شعاع 120 کیلومتر با شدت 8/1 تا 3 مگنتید تا 75 درصد و برای حوادث با شدت بالای 3 مگنتید تا 80 درصد باشد.

یکی از موارد چالش برانگیز پیش‌بینی زلزله با استفاده از انتشار گاز رادون در مورد زلزله 6 آوریل 2009 آکوئیلا در ایتالیا رخ داد.

براساس اخبار منتشر شده "جان پائولو جولیانی" تکنسین لابراتوار موسسه فیزیک ایتالیا در هفته های قبل از وقوع این زلزله فرضیه یک زمین لرزه فاجعه آمیز را مطرح کرده بود. این درحالی است که "آنتونیو پیرسانتی" مدیر بخش لرزه‌شناسی تکنوفیزیک موسسه ملی ژئوفیزیک و آتشفشان‌شناسی ایتالیا در این خصوص اظهار داشت: "این پیش بینی نمی تواند درست باشد چرا که اولا محل وقوع زلزله را سولمونا در فاصله 60 کیلومتری آکوئیلا و در تاریخ 29 مارس (به جای 6 آوریل) نشان می داد و ثانیا در کل زلزله‌ها را واقعا نمی‌توان پیش‌بینی کرد."

این زلزله شناس افزود: "این چیزی که می‌گویند در فلان تاریخ در چند ماه یا چند سال دیگر یک زلزله رخ می‌دهد، تقریبا غیرممکن است. چیزی که امروز علم بشر می تواند انجام دهد ارزیابی خطرات زمین لرزه است. بنابراین نمی توان گفت که در روز X در ساعت Y در منطقه Z یک زمین‌لرزه با شدت کم یا زیاد رخ می‌دهد. در واقع این کاری نیست که ما قادر باشیم انجام دهیم."

این پژوهشگر تاکید کرد: "پیش‌بینی یک حادثه زمین لرزه‌ای مثل پیش‌بینی هواشناسی نیست. تحقیقات در این بخش تازه در آغاز راه است. چیزی که درحال حاضر اهمیت دارد پیشگیری است و نه پیش‌بینی. پیشگیری از طریق توسعه ساختمانهای ضدزلزله، آماده‌سازی مردم و فرهنگ‌سازی تنها راه مقابله با این رویداد طبیعی است."