بعثت و شاخصه‌های مهم آن
حجت الاسلام و المسلمين علي عسگري
آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: ستـــاره‌ای بدرخشید و مـــاه مجلس شد دل رمیده مـا را انیس و مونس شد / نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت به غمزه مسئله‌آموز صد مدرس شد
بعثت به‌معنای دگرگونی، برانگیختگی، تحول و انقلاب است. بعثت پیامبر گرامی اسلام (ص) برانگیخته شدن آن حضرت از جانب خدا برای تحول در میان مردم بود و بدین جهت بود که حرکت آن حضرت دو بعد فردی و اجتماعی داشت.
بعد فردی آن به تحول درونی و تزکیه فردی آن حضرت مربوط می‌شود و از راه تمرکز در باطن نفس و روح حضرت ایشان، عصمت و پاکی را سبب می‌گردد تا جایی که آن حضرت، امانت‌دار وحی الهی شدند. دست‌مایه بزرگی که تلقی و دریافت درست وحی و آیات قرآن از فرشته الهی و در مواردی به شکل مستقیم از خداوند و خالق هستی، ریشه در آن دارد.
بعد دیگر بعثت نبی گرامی اسلام (ص)، بعثت برونی و اجتماعی است. در این نوع از بعثت، پیامبر (ص) پس از دریافت آیات الهی از صاحب وحی، براساس یک مسئولیت خطیر اجتماعی، آن را در میان مردم رواج می‌دهد. امری که از آن به تحول و انقلاب تکاملی حضرت، تعبیر می‌شود.
همه می‌دانیم پس از آن‌که عبادات مستمر به‌ویژه نجواهای ایشان در ماه‌های رجب، شعبان و رمضان در طی سالیان متمادی در غار حرا به اوج می‌رسد و چهل بهار از عمر پیامبر اکرم (ص) سپری می‌شود، در اوج استکمال روحی و تزکیه فردی، در شب بیست‌وهفتم رجب‌المرجب، صدایی با صلابت را در غار حرا می‌شنود که او را امر به خواندن و انقلاب می‌نماید. خواندنی که با یادآوری روند تکاملی انسان، بار عظیم نبوت و دستور انقلاب و خیزش اجتماعی و همگانی را بر دوش ایشان می‌نهد.
از آن پس، حضرت محمد (ص)، تفکر و اندیشه بشرِ فرورفته در ورطه جهالت و گمراهی را هدف تبلیغ مکتب آرمانی و الهی خود قرار می‌دهد و ضمن ارائه و القاء شریعت و احکام کتاب آسمانی و حکمت الهی بر آنان، به تأسیس و استمرار حکومت دینی همت می‌گمارد.
در مسیر این حرکت پر فرازونشیب و انقلاب تکامل‌بخش، نبی گرامی اسلام (ص) که با فراهم شدن زمینه‌ها، عوامل و به فعلیت رسیدن استعدادهای درونی انسانها از راه فطرت حاصل آمد و هدایت دینی سبب آن بود، نقطه‌های عطف بسیار متنوعی وجود داشت که از محورهای مهم نهضت اجتماعی پیامبر (ص) بوده و برای همه ما رهروان آن حضرت، بسیار درس‌آموز است. به‌عنوان نمونه به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌شود.
1. تلاوت قرآن از روی دقت و تدبر
در سوره جمعه آیه (٢) دارد: «اوست خدایی که در میان اعراب امی و بی‌سواد پیامبری بزرگوار از میان خودشان برانگیخته ساخت تا بر آنان آیات وحی خدا را تلاوت کند و آن‌ها را پاک سازد و احکام کتاب آسمانی و حکمت الهی را به آنان بیاموزد با آن‌که پیش از این همه آن‌ها در جهالت و گمراهی قرار داشتند»؛ از این اقدام پیامبر (ص) به نهضت سوادآموزی، علم و آگاهی می‌توان تعبیر نمود.
2. کادرسازی
پیامبر (ص) به‌خوبی می‌دانست که انسانها همانند معادن طلا و نقره هستند. به همین جهت بود که افراد دارای زمینه و فطرت پاک الهی را مورد شناسایی قرار می‌داد و استعدادهای نهفته باطنی آنان را به فعلیت می‌رساند و ارزش حقیقی آن‌ها را به خودشان یادآوری می‌نمود. وقتی چهره‌هایی مانند بلال و مصعب از راه توجه به ارز‌ش‌ها، از گمراهی و سنت‌های قبیله‌ای نجات یافتند، به‌عنوان کادر در خدمت آئین حیات‌بخش اسلام تا مرز شهادت جان‌فشانی نمودند. این مطلب در نوع خود یکی از شاخصه‌های بارز بعثت پیامبر (ص) است.
3. سازمان‌دهی
پس از تربیت فردی و سینه‌به‌سینه کادر تربیت‌شده، در یک تلاش همه‌جانبه، پیامبر (ص) افراد تربیت‌یافته در مکتب وحی الهی را سازمان‌دهی نمود و به مصداق «إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً»، از آنان امتی واحد و منسجم ساخت. امتی که نمونه آن را تا آن روز جامعه بشری، به خود ندیده بود.
4. سنت‌شکنی
پس از شکل‌گیری هسته نخستین امت اسلامی از کادر تربیت‌یافته و سازمان‌دهی‌شده، پیامبر (ص) اقدام به سنت‌شکنی نمود و با کمک کادر سازمان‌یافته و مکتبی، سنت‌های شوم طاغوتی و شیطانی جاهلیت عرب را از راه تبلیغ سنن الهی، تحت تأثیر قرار داد. نخستین شعار پیامبر (ص) و یاران ایشان در نفی پرستش بت‌های جاهلیت و خدایان دروغین، «قُولُوا لا اِلهَ اِلا الله تُفْلِحوُا» بود.
5. هجرت
در بن‌بست مقطعی پیش‌آمده ناشی از واکنش سخت‌افزاری بت‌پرستان و سرمایه‌داران عیاش قریش که یاران آن حضرت را شکنجه داده و شهید می‌کردند، پیامبر (ص) از هجرت به‌عنوان سکوی پرش به‌سوی پیروزی استفاده نمود و مرکز خیزش انقلاب الهی خود را به‌طور موقت ترک و راهی یثرب شد، جایی‌که بعدها به‌عنوان مدینه و شهر رسول خدا (ص) ـ مدینة النبی ـ شهرت جهانی یافت.
6. تبلیغات سیاسی فعال
پیامبر گرامی اسلام (ص) در یثرب، با استفاده از فرصت به‌دست آمده، اقدام به تبلیغات سیاسی وحدت‌‌آفرینی نمود و از راه طرح نیازهای فطری مشترک و انسان‌ساز دینی، مردم قبایل مختلف به‌ویژه قبایل اوس و خزرج را جذب نهضت فکری و مکتب آرمانی اسلام کرد و به غیر از مهاجرین، انصار بسیاری را تحت پوشش کادر تربیتی خویش قرار داد و هم‌گرایی و هم‌افزایی گسترده‌ای را سبب گردید.
7. تأسیس حکومت
پس از طرح اتحاد و دوستی در بین امت‌ها و قبایل مختلف، برای انسجام آنان و قوام اجتماعی و سیاسی آن‌ها، قانون تازه و جامعی را در جهت تأسیس حکومت به مردم پیشنهاد نمود که از آن به‌عنوان پیمان اخوت و برادری تعبیر می‌شود. این قانون محور جامعه دینی نوپای یثرب را، پیامبر (ص) معرفی نموده، التزام به مسئولیت‌های خطیر اجتماعی و حقوق اساسی انسانها را منظور نظر قرار داده و استراتژی دفاعی و همگانی در صورت تهدید و تهاجم دشمن را به همراه دارد.
٨. جهاد دفاعی
پیامبر (ص) برای دفاع از نظام و حکومت نوپای اسلام، در مدینة الرسول و پایتخت حکومت خود، نظامیان کارآمد و مناسبی را سازمان‌دهی نمود و براساس همان قانون و استراتژی دفاعی که به تأیید مردم و امت اسلامی رسیده بود، از همه تهاجمات دشمنان خارجی و داخلی به‌خوبی دفاع نمود.
9. صلح
به‌غیر از دفاع همه‌جانبه و جهاد در برابر دشمنان مهاجم، شاخصه مهم دیگری که در انقلاب و بعثت پیامبر (ص) خودنمایی می‌نمود و برای همه ادوار تاریخ درس‌آموز و راهگشا خواهد بود، صلح پیامبر (ص) است. رسول خدا (ص) در یک سفر دسته‌جمعی با یاران خود، پیمان صلح حدیبیه را با قریش و دشمنان کافر خود در مکه امضاء نمود و سپس به همراه هم‌سفران خویش به مدینه بازگشت. در مسیر بازگشت، سوره فتح نازل شد. در این سوره از جانب خدا، خطاب به پیامبر (ص) آمده است: «إِنَّا فَتَحْنَا لَکَ فَتْحًا مُبِینًا؛ ما تو را در فتح و پیروزی آشکاری قرار دادیم»؛ فتحی که در اسلام، بزرگ‌تر از آن فتحی نبوده و نقش عینی و آشکار آن گسترش اسلام بود.
10. تعیین جانشین و تبیین جایگاه امامت
نقطه عطف دیگر در حیات اجتماعی و بعثت برونی پیامبر (ص) معرفی جانشین برای خویش در جهت استمرار حرکت بعثت و انقلاب از راه نصب ولایت و امامت است. آن حضرت در حجةالوداع آن‌هنگام که همه امت اسلامی در محلی به‌نام غدیر خم استقرار یافتند، خطاب به حاضران فرمود: «مَنْ اُولی بِکُمْ مِنْ اَنْفُسِکُم؛ چه کسی اولی به شما از خود شماست؟»؛ به مصداق آیه شریفه قرآن که دارد: «النَّبِیُّ اَوْلَی بِالْمُوْمِنِینَ مِنْ اَنفُسِهِمْ؛ پیامبر به مؤمنین نسبت به خود آنان اولی‌تر است». مسلمانان پاسخ گفتند: «تو اولی هستی بر ما از خود ما»؛ پس از این گفت‌وشنود آگاهانه و آزادانه بود که پیامبر (ص) فرمود: «مَنْ کُنْتُ مُولاه فَهذا عَلِیٌ مُولاه؛ هر کس من آقا و سرور او محسوب می‌شوم، پس از این علی (ع) آقا و ولی حاکم بر او است».
10. وصیت
پس از پایان مأموریت و بعد از آن همه کنش و واکنش موثر و کارآمد، نبی گرامی اسلام (ص) و یاران ایشان، آخرین شاخصه و حرکت مهم حضرت، اقدام به وصیت بود. امری که قبل از ارتحال جانسوز پیامبر (ص) و واصل شدن روح پاک ایشان به خدا صورت گرفت و بسیار درس‌آموز و سازنده است. وصیت و اتمام حجت حضرت برای استمرار جریان دینی، حقیقتی انکارناپذیر است. آن‌گاه که فرمود: «انی تارکم فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی اهل بیتی ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا ابدا و لن یفترقا حتی یردا علی الحوض...؛ در واقع و حقیقت ترک‌کننده هستم، در میان شما دو چیز سنگین و گرانمایه را به امانت نزد شما می‌گذارم، کتاب خدا و عترتم را؛ و اگر به این دو تمسک بجویید هرگز گمراه نخواهید شد. پس این دو با هم هستند و هرگز از یکدیگر جدا نمی‌شوند تا در کنار حوض کوثر در قیامت بر من وارد آیند».
امید آن است که در ایام مبعث نبی مکرم اسلام (ص) ما نیز بتوانیم با توجه به شاخصه‌های بعثت آن حضرت، از ارادتمندان حقیقی قرآن و ولایت باشیم.
بعثت به‌معنای دگرگونی، برانگیختگی، تحول و انقلاب است. بعثت پیامبر گرامی اسلام (ص) برانگیخته شدن آن حضرت از جانب خدا برای تحول در میان مردم بود و بدین جهت بود که حرکت آن حضرت دو بعد فردی و اجتماعی داشت.
بعد فردی آن به تحول درونی و تزکیه فردی آن حضرت مربوط می‌شود و از راه تمرکز در باطن نفس و روح حضرت ایشان، عصمت و پاکی را سبب می‌گردد تا جایی که آن حضرت، امانت‌دار وحی الهی شدند. دست‌مایه بزرگی که تلقی و دریافت درست وحی و آیات قرآن از فرشته الهی و در مواردی به شکل مستقیم از خداوند و خالق هستی، ریشه در آن دارد.
بعد دیگر بعثت نبی گرامی اسلام (ص)، بعثت برونی و اجتماعی است. در این نوع از بعثت، پیامبر (ص) پس از دریافت آیات الهی از صاحب وحی، براساس یک مسئولیت خطیر اجتماعی، آن را در میان مردم رواج می‌دهد. امری که از آن به تحول و انقلاب تکاملی حضرت، تعبیر می‌شود.
همه می‌دانیم پس از آن‌که عبادات مستمر به‌ویژه نجواهای ایشان در ماه‌های رجب، شعبان و رمضان در طی سالیان متمادی در غار حرا به اوج می‌رسد و چهل بهار از عمر پیامبر اکرم (ص) سپری می‌شود، در اوج استکمال روحی و تزکیه فردی، در شب بیست‌وهفتم رجب‌المرجب، صدایی با صلابت را در غار حرا می‌شنود که او را امر به خواندن و انقلاب می‌نماید. خواندنی که با یادآوری روند تکاملی انسان، بار عظیم نبوت و دستور انقلاب و خیزش اجتماعی و همگانی را بر دوش ایشان می‌نهد.
از آن پس، حضرت محمد (ص)، تفکر و اندیشه بشرِ فرورفته در ورطه جهالت و گمراهی را هدف تبلیغ مکتب آرمانی و الهی خود قرار می‌دهد و ضمن ارائه و القاء شریعت و احکام کتاب آسمانی و حکمت الهی بر آنان، به تأسیس و استمرار حکومت دینی همت می‌گمارد.
در مسیر این حرکت پر فرازونشیب و انقلاب تکامل‌بخش، نبی گرامی اسلام (ص) که با فراهم شدن زمینه‌ها، عوامل و به فعلیت رسیدن استعدادهای درونی انسانها از راه فطرت حاصل آمد و هدایت دینی سبب آن بود، نقطه‌های عطف بسیار متنوعی وجود داشت که از محورهای مهم نهضت اجتماعی پیامبر (ص) بوده و برای همه ما رهروان آن حضرت، بسیار درس‌آموز است. به‌عنوان نمونه به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌شود.
1. تلاوت قرآن از روی دقت و تدبر
در سوره جمعه آیه (٢) دارد: «اوست خدایی که در میان اعراب امی و بی‌سواد پیامبری بزرگوار از میان خودشان برانگیخته ساخت تا بر آنان آیات وحی خدا را تلاوت کند و آن‌ها را پاک سازد و احکام کتاب آسمانی و حکمت الهی را به آنان بیاموزد با آن‌که پیش از این همه آن‌ها در جهالت و گمراهی قرار داشتند»؛ از این اقدام پیامبر (ص) به نهضت سوادآموزی، علم و آگاهی می‌توان تعبیر نمود.
2. کادرسازی
پیامبر (ص) به‌خوبی می‌دانست که انسانها همانند معادن طلا و نقره هستند. به همین جهت بود که افراد دارای زمینه و فطرت پاک الهی را مورد شناسایی قرار می‌داد و استعدادهای نهفته باطنی آنان را به فعلیت می‌رساند و ارزش حقیقی آن‌ها را به خودشان یادآوری می‌نمود. وقتی چهره‌هایی مانند بلال و مصعب از راه توجه به ارز‌ش‌ها، از گمراهی و سنت‌های قبیله‌ای نجات یافتند، به‌عنوان کادر در خدمت آئین حیات‌بخش اسلام تا مرز شهادت جان‌فشانی نمودند. این مطلب در نوع خود یکی از شاخصه‌های بارز بعثت پیامبر (ص) است.
3. سازمان‌دهی
پس از تربیت فردی و سینه‌به‌سینه کادر تربیت‌شده، در یک تلاش همه‌جانبه، پیامبر (ص) افراد تربیت‌یافته در مکتب وحی الهی را سازمان‌دهی نمود و به مصداق «إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً»، از آنان امتی واحد و منسجم ساخت. امتی که نمونه آن را تا آن روز جامعه بشری، به خود ندیده بود.
4. سنت‌شکنی
پس از شکل‌گیری هسته نخستین امت اسلامی از کادر تربیت‌یافته و سازمان‌دهی‌شده، پیامبر (ص) اقدام به سنت‌شکنی نمود و با کمک کادر سازمان‌یافته و مکتبی، سنت‌های شوم طاغوتی و شیطانی جاهلیت عرب را از راه تبلیغ سنن الهی، تحت تأثیر قرار داد. نخستین شعار پیامبر (ص) و یاران ایشان در نفی پرستش بت‌های جاهلیت و خدایان دروغین، «قُولُوا لا اِلهَ اِلا الله تُفْلِحوُا» بود.
5. هجرت
در بن‌بست مقطعی پیش‌آمده ناشی از واکنش سخت‌افزاری بت‌پرستان و سرمایه‌داران عیاش قریش که یاران آن حضرت را شکنجه داده و شهید می‌کردند، پیامبر (ص) از هجرت به‌عنوان سکوی پرش به‌سوی پیروزی استفاده نمود و مرکز خیزش انقلاب الهی خود را به‌طور موقت ترک و راهی یثرب شد، جایی‌که بعدها به‌عنوان مدینه و شهر رسول خدا (ص) ـ مدینة النبی ـ شهرت جهانی یافت.
6. تبلیغات سیاسی فعال
پیامبر گرامی اسلام (ص) در یثرب، با استفاده از فرصت به‌دست آمده، اقدام به تبلیغات سیاسی وحدت‌‌آفرینی نمود و از راه طرح نیازهای فطری مشترک و انسان‌ساز دینی، مردم قبایل مختلف به‌ویژه قبایل اوس و خزرج را جذب نهضت فکری و مکتب آرمانی اسلام کرد و به غیر از مهاجرین، انصار بسیاری را تحت پوشش کادر تربیتی خویش قرار داد و هم‌گرایی و هم‌افزایی گسترده‌ای را سبب گردید.
7. تأسیس حکومت
پس از طرح اتحاد و دوستی در بین امت‌ها و قبایل مختلف، برای انسجام آنان و قوام اجتماعی و سیاسی آن‌ها، قانون تازه و جامعی را در جهت تأسیس حکومت به مردم پیشنهاد نمود که از آن به‌عنوان پیمان اخوت و برادری تعبیر می‌شود. این قانون محور جامعه دینی نوپای یثرب را، پیامبر (ص) معرفی نموده، التزام به مسئولیت‌های خطیر اجتماعی و حقوق اساسی انسانها را منظور نظر قرار داده و استراتژی دفاعی و همگانی در صورت تهدید و تهاجم دشمن را به همراه دارد.
٨. جهاد دفاعی
پیامبر (ص) برای دفاع از نظام و حکومت نوپای اسلام، در مدینة الرسول و پایتخت حکومت خود، نظامیان کارآمد و مناسبی را سازمان‌دهی نمود و براساس همان قانون و استراتژی دفاعی که به تأیید مردم و امت اسلامی رسیده بود، از همه تهاجمات دشمنان خارجی و داخلی به‌خوبی دفاع نمود.
9. صلح
به‌غیر از دفاع همه‌جانبه و جهاد در برابر دشمنان مهاجم، شاخصه مهم دیگری که در انقلاب و بعثت پیامبر (ص) خودنمایی می‌نمود و برای همه ادوار تاریخ درس‌آموز و راهگشا خواهد بود، صلح پیامبر (ص) است. رسول خدا (ص) در یک سفر دسته‌جمعی با یاران خود، پیمان صلح حدیبیه را با قریش و دشمنان کافر خود در مکه امضاء نمود و سپس به همراه هم‌سفران خویش به مدینه بازگشت. در مسیر بازگشت، سوره فتح نازل شد. در این سوره از جانب خدا، خطاب به پیامبر (ص) آمده است: «إِنَّا فَتَحْنَا لَکَ فَتْحًا مُبِینًا؛ ما تو را در فتح و پیروزی آشکاری قرار دادیم»؛ فتحی که در اسلام، بزرگ‌تر از آن فتحی نبوده و نقش عینی و آشکار آن گسترش اسلام بود.
10. تعیین جانشین و تبیین جایگاه امامت
نقطه عطف دیگر در حیات اجتماعی و بعثت برونی پیامبر (ص) معرفی جانشین برای خویش در جهت استمرار حرکت بعثت و انقلاب از راه نصب ولایت و امامت است. آن حضرت در حجةالوداع آن‌هنگام که همه امت اسلامی در محلی به‌نام غدیر خم استقرار یافتند، خطاب به حاضران فرمود: «مَنْ اُولی بِکُمْ مِنْ اَنْفُسِکُم؛ چه کسی اولی به شما از خود شماست؟»؛ به مصداق آیه شریفه قرآن که دارد: «النَّبِیُّ اَوْلَی بِالْمُوْمِنِینَ مِنْ اَنفُسِهِمْ؛ پیامبر به مؤمنین نسبت به خود آنان اولی‌تر است». مسلمانان پاسخ گفتند: «تو اولی هستی بر ما از خود ما»؛ پس از این گفت‌وشنود آگاهانه و آزادانه بود که پیامبر (ص) فرمود: «مَنْ کُنْتُ مُولاه فَهذا عَلِیٌ مُولاه؛ هر کس من آقا و سرور او محسوب می‌شوم، پس از این علی (ع) آقا و ولی حاکم بر او است».
10. وصیت
پس از پایان مأموریت و بعد از آن همه کنش و واکنش موثر و کارآمد، نبی گرامی اسلام (ص) و یاران ایشان، آخرین شاخصه و حرکت مهم حضرت، اقدام به وصیت بود. امری که قبل از ارتحال جانسوز پیامبر (ص) و واصل شدن روح پاک ایشان به خدا صورت گرفت و بسیار درس‌آموز و سازنده است. وصیت و اتمام حجت حضرت برای استمرار جریان دینی، حقیقتی انکارناپذیر است. آن‌گاه که فرمود: «انی تارکم فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی اهل بیتی ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا ابدا و لن یفترقا حتی یردا علی الحوض...؛ در واقع و حقیقت ترک‌کننده هستم، در میان شما دو چیز سنگین و گرانمایه را به امانت نزد شما می‌گذارم، کتاب خدا و عترتم را؛ و اگر به این دو تمسک بجویید هرگز گمراه نخواهید شد. پس این دو با هم هستند و هرگز از یکدیگر جدا نمی‌شوند تا در کنار حوض کوثر در قیامت بر من وارد آیند».
امید آن است که در ایام مبعث نبی مکرم اسلام (ص) ما نیز بتوانیم با توجه به شاخصه‌های بعثت آن حضرت، از ارادتمندان حقیقی قرآن و ولایت باشیم.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید