پیمانکار پروژه بابک زنجانی: 3روز قبل احتمال وقوع اتفاقات غیرعادی را می‌دادیم
ساعت پنج‌صبح روز 13مهر، دیواره گود پروژه ایران‌زمین متعلق به بابک زنجانی به همراه بخشی از خیابان گلستان‌جنوبی فروریخت، گودی به مساحت 16هزارمترمربع که تا عمق 38متری پیش‌رفته و قرار است تبدیل به مجتمع تجاری و اداری به مساحت 300هزارمترمربع و هتلی 22طبقه شود. این برای نخستین‌بار بود که زمین پایتخت این عمق گودبرداری را در این مساحت تجربه می‌کرد. «حسینعلی ذاکرحسین» مجری پروژه می‌گوید: «اوضاع داشت به‌خوبی و خوشی پیش می‌رفت اما...» این فرونشست شکایت همسایه‌های پروژه را به‌دنبال داشت. همسایه‌هایی که از مدت‌ها پیش ترک‌هایی را در دیواره خانه‌هایشان مشاهده می‌کردند و به آن معترض بودند. موضوع در سطح رسانه‌ها بازتاب فراوانی پیدا کرد حال مجری پروژه به شایعات و سوال‌ها پاسخ می‌گوید، او درباره روند گرفتن مجوزپروژه، سرمایه‌گذاری هزارمیلیاردتومانی هلدینگ سورینت در آن و... صحبت می‌کند، اما اصلی‌ترین سوال همچنان بی‌پاسخ است: علت ریزش گود ایران‌زمین چه بود؟
درباره کاربری پروژه اهالی محل می‌گویند قرار بوده این مکان
برای ارایه خدمات عمومی تخصیص یابد؟ آیا این ادعا صحت دارد؟ زمین‌های
خریداری‌شده متعلق به کجا بود و این پروژه کلید خورد؟
در طول
یک‌ماه گذشته صدها‌هزارکلمه درباره پروژه «ایران‌زمین» روی سایت‌های مختلف
رفته اما هیچ‌کس سراغ ما نیامده تا بپرسد واقعیت امر چیست؟ کاربری زمین بر
اساس تعاریف شهرداری تجاری بوده و سندش هم تجاری است. از پیش از انقلاب که
پروژه طراحی و ساخته شده به‌عنوان مرکز تجاری در نظر گرفته شده بود و در
زمان خودش وقتی جمعیت تهران زیر دو‌میلیون‌نفر بود اینجا یک مرکز تجاری بود
با سه‌طبقه در محیطی باز. بعد از 40سال که جمعیت تهران چندین‌برابر شده
باید پروژه‌ای متناسب با آن طراحی می‌شد تا بتواند پاسخگوی نیازمندی‌های
منطقه باشد. پس این ادعا صحت ندارد.
تملک بازارچه چطور انجام شد، ضمن اینکه گفته می‌شود یک پایگاه
بسیج هم در این مکان وجود داشته که شما آن را در اختیار خود گرفته‌اید، در
پروژه تملک کدام اماکن و به چه قیمتی خریداری شده است؟
کل این
زمین در قالب یک سند 16هزارو245متری خریداری شد. پیش از این بخش‌های تجاری
در آن مکان فعال بود و بسیج منطقه هم آنجا پایگاهی داشت و استفاده می‌کردند
که وقتی زمین خریداری شد، برای بسیج محل دیگری تهیه شد و به پایگاه تازه
منتقل شدند. بر اساس پروانه‌ای که در دو مقطع از شهرداری گرفته شد، مجوز
شروع به‌کار و پروانه اولیه در اردیبهشت 91 صادر شد.
اشاره کردید به پروانه ساخت. در مورد پروانه گودبرداری حرف و
حدیث‌هایی وجود دارد، گفته می‌شود که این پروانه برای گودبرداری تا 15متر و
60درصد سطح اشغال بوده است و شهرداری می‌گوید مجوز نداده است و در
کمیسیون ماده5 مجوز برای گودبرداری تا 30متر و 100درصد سطح اشغال صادر شده
است، آیا این حرف‌ها صحت دارد؟
سند زمین با 240درصد کاربری تجاری بود و پروانه اولیه بر همین اساس گرفته شد.
توضیح می‌دهید 240درصد کاربری تجاری به چه معنایی است؟
یعنی
اگر ما آنجا 17هزارمتر زمین داریم تا 2/4 برابر مجاز هستیم تجاری بسازیم،
یعنی 40هزارمتر مفید تجاری به‌علاوه 70 الی هشت‌هزارمتر پارکینگ. در
نتیجه پروانه‌ای با حدود 110هزارمتر اخذ شد. به این ترتیب که پروژه
پنج‌طبقه منفی پارکینگ، 38هزارمتر تجاری و 80درصد سطح اشغال زمین را شامل
می‌شد. اما تیم کار با مطالعاتی که انجام داد به چند دلیل نیاز به تغییرات
در زیربنای طرح پروژه را احساس کرد. پروانه اولیه ساختمان تنها مرکز تجاری
به‌علاوه پارکینگ بود یعنی چیزی شبیه مرکز خرید گلستان و میلاد نور، با
80درصد سطح اشغال در طبقات مختلف که حدود 13هزارمتر می‌شد. نوع نقشه طوری
بود که با توجه به اینکه مساحتی که زیر سطح اشغال نبود در پشت پروژه قرار
می‌گرفت عملا تا بَرِ خیابان ایران‌زمین و گلستان تا چهارطبقه تجاری بالا
می‌رفت. در نتیجه به‌لحاظ کارکردی و معماری پروژه ضعیفی بود و حجم زیادی از
فروشگاه‌های تجاری را بَرِ خیابان می‌دیدیم که به‌لحاظ معماری خود را به
خیابان تحمیل می‌کرد و همچون یک وصله ناجور دیده می‌شد.
معماری اولیه، کار شرکت خودتان بود؟
این پروانه‌ای
بود که بر اساس مقررات عمومی و طرح‌های اولیه صادر شده بود. سپس ما گروهی
از مشاوران بین‌المللی را به‌کار گرفتیم و مطالعات وسیعی انجام شد که
نیازهای منطقه به‌لحاظ منابع تجاری و رفاهی تا شعاع پنج‌کیلومتری شهرک‌غرب
چیست. نتیجه این مطالعات و مشورت‌های مشاوران بین‌المللی و مسوولان شهری،
ما را بر آن داشت تا تغییراتی در پروژه بدهیم.
بر این اساس یک هتل به
پروژه اضافه شد و سطح پارکینگ حداکثر تا چهارهزار اتومبیل در نظر گرفته شد و
نکته جالب آنکه سطح اشغال را از 80درصد به 50درصد تقلیل دادیم. فضای
مفید و باز مشاعات افزایش یافت و عملا 25متر از ایران‌زمین و 15متر از
خیابان گلستان عقب‌نشینی کردیم و به این ترتیب دیگر معماری ساختمان
چهارطبقه به خیابان تحمیل نمی‌شود.
با تغییرات اعمال‌شده، پروژه،
هشت‌هزارو300متر سطح اشغال در طبقات تجاری دارد به این ترتیب به‌لحاظ آماری
تنها 11درصد فضای مفید پروژه تجاری است و 30درصد سطح اشغال در انتهای
زمین و دور از ساختمان و خیابان‌های اطراف در یک برج 22طبقه به هتل و بخش
اداری تخصیص می‌یابد. با احتساب هتل قسمت اعظم پروژه، در حدود 65درصد،
خدمات عمومی همچون فضای سبز، پارکینگ و خدمات را دربرمی‌گیرد و قسمت‌های
قابل فروش و استفاده برای ما کمتر از 35درصد است.
با این توصیف آیا تنها 11درصد تجاری برای شما مقرون‌به‌صرفه است؟
این
پروژه کلا پروژه‌ای مدرن است و ما تصور می‌کنیم خدمات فروشگاه‌ها در یک
استاندارد بالاست و ارزش قیمت واحد‌ها را بالا می‌برد و به‌جای اینکه حجم
عظیم تجاری با قیمت پایین داشته باشیم حجم کمتری را با قیمت بالا خواهیم
داشت.
اما گفته می‌شود که سطح اشغال صددرصد است؟
سطح
اشغال پارکینگ صددرصد است و به سطح زمین که می‌رسد 50درصد می‌شود. از
300هزارمتر بنای پروژه یک‌سومش یعنی 110هزارمتر پارکینگ و زیرزمین است که
تعارضی برای کسی ندارد.
شما دیدید که این نیازها وجود دارد و این تغییرات باید اعمال شود، بعد برای اخذ دومین پروانه چه‌کار کردید؟
در
قالب طرحی به شهرداری منطقه ارایه دادیم و شهرداری منطقه به این دلیل که
ما هتل را در پروژه دیده بودیم و شهرداری منطقه هم چون نیاز به هتل را در
منطقه احساس می‌کرد با تغییرات موافقت کردند و پروژه به کمیسیون ماده 5
رفت.
پس مسوولان شهرداری موافقت اولیه را اعلام کردند چون مسوولان
شهرداری می‌گویند کمیسیون ماده 5 مجوز گودبرداری تا عمق 40متر را صادر کرده
است؟
بله اصولا طرح‌ها از طریق شهرداری به کمیسیون ماده5
می‌رود و پس از موافقت اولیه شهرداری طرح به کمیسیون ماده5 رفت. سپس
تصمیم‌گیری در کمیسیون ماده5 اتفاق می‌افتد که تمام دستگاه‌های ذی‌ربط شهری
در آن حضور دارند.
بحث مفصلی شد و طرح اولیه ما برای 65درصد سطح اشغال
بود که به 50درصد تقلیل پیدا کرد و اینطور هم نبود که هرچه ما گفتیم
پذیرفته باشند. تغییرات خیلی اساسی دادند که منجر به پایین‌آمدن صرفه
اقتصادی پروژه شد. اما تغییرات در جهت تامین مصلحت مردم منطقه بود و ما
پذیرفتیم و طبق مصوبه کمیسیون پروانه را گرفتیم. ما در تاریخ اسفند 91
مصوبه کمیسیون را داشتیم و سپس نقشه تکمیل و به شهرداری ارایه شد و در 12
مرداد سال 92 پروانه‌های کامل را گرفتیم.
شما وقتی نمی‌دانستید با تغییر پروانه موافقت می‌شود، چطور گودبرداری را آغاز کردید؟
ما
پروانه‌ای که داشتیم برای منفی 15متر بود اما برنامه‌ریزی و مطالعات و
مذاکراتمان با شهرداری و پیگیری‌هایمان از کمیسیون ماده5 برای منفی 35متر
بود. در نتیجه مناقصه کار گودبرداری را برای 35متر گودبرداری برگزار کردیم و
تمامی اقداماتی که برای پایدارسازی گود طراحی شد برای 35متر بود و شروع
به‌کار کردیم. استدلالمان این بود که تا زمانی که پروسه گرفتن مجوز پیش
می‌رود گودبرداری را انجام دهیم تا آن زمان اگر نیاز بود گودبرداری را تا
35متر انجام دهیم طراحی 35متر و اقدامات لازم را انجام داده باشیم و اگر
موافقت نشد هم هزینه‌ای اضافه شده اما با ضریب اطمینان بیشتری 15متر انجام
می‌شود.
از کجا اینقدر مطمئن بودید که موفق به اخذ پروانه گودبرداری تا 35متر می‌شوید؟
ما
اصلا نگفتیم مطمئن بودیم، مجوز را می‌گیریم اما احتمال می‌دادیم مجوزمان
پذیرفته می‌شود. یا باید پروژه را متوقف می‌کردیم یا کار را با یکی،
دو‌میلیاردتومان هزینه اضافه انجام می‌دادیم و اگر مصوب نمی‌شد زمان را از
دست نداده بودیم و تنها دو‌میلیاردتومان برای پایدارسازی بیشتر هزینه کرده
بودیم. در بحث پایدارسازی ما مدلی را استفاده کردیم که بسیار گران و
مطابق با آخرین استانداردهای جهانی بود. مدل «آنکراژ» که از کابل‌های کششی
برای کشیدن دیواره گود به سمت عقب استفاده می‌شود چراکه هر گود یک
استاندارد دارد که درازای هر یک‌متر دیوار‌ها چندمیلیمتری حرکت دارند که
توسط آنکراژ‌ها مهار می‌شود.
با این تمهیدات پس چرا گود فروریخت؟
الان که حدود یک‌ماه از حادثه می‌گذرد و کمیته‌های تخصصی از طرف
دستگاه‌ها مختلف از استادان دانشگاه و کارشناسان درحال بررسی علت حادثه
هستند هنوز به جواب قطعی نرسیده‌اند. علت این است که تمام تمهیدات پیش‌بینی
شده بود. پیمانکار گود یکی از معروف‌ترین و قوی‌ترین پیمانکاران گودبرداری
است که پروژه‌های مشابه همچون فاز دو برج میلاد را در دستور کار خود دارد.
اضافه بر آن شرکت‌های تخصصی ناظر کار اینها را رصد می‌کردند درحالی‌که
اینها جزو الزامات قانونی نبود و همه‌چیز به خوبی و خوشی پیش می‌رفت.
درواقع با آخرین وضعیت خانه‌هایی که ترک برداشته‌اند گفته بودید قصد خرید دارید؟ چه تعداد خانه در دست خرید قرار دارد؟
بخشی
از ترک‌هایی که در خانه‌ها وجود دارد به‌خاطر گودبرداری ما ایجاد شده است.
بخشی دیگر هم که در خیلی از خانه‌های شمال پروژه تا سه‌کوچه بالاتر هم
مشابه آنها وجود دارد ربطی به گودبرداری ما ندارد و عمر 10، 15ساله دارد.
این ترک‌ها به دلیل اینکه این خانه‌ها در منطقه خاک دستی ساخته شده است و
دیوار حیاطشان فونداسیون ندارد ایجاد شده و گودبرداری ما این ترک‌ها را
تشدید و بخشی از آنها را زیاد کرده است. در چهار خانه هم در داخل این
ترک‌ها ایجاد شده است. پیش از این اتفاق هم ما به‌طور مرتب مراجعه می‌کردیم
و مکانیسم‌هایی را برای اندازه‌گیری ترک به‌کار گرفته بودیم و کنترل
می‌کردیم.
همسایه‌ها گفته‌اند در روزهای منتهی به پروژه ماموران شما که
با کولیزسنج ترک‌ها را اندازه‌گیری می‌کردند از قطر ترک‌ها متعجب بودند.
آیا شما به این هشدارها توجه کردید؟
به‌هرحال از قطر ترک و
اتفاقاتی که در گود رخ داده بود ما از سه‌روز قبل احتمال وقوع اتفاقات
غیرعادی را می‌دادیم و حتی دوروز قبل از ریزش تمهیداتی در آن منطقه که ریزش
صورت گرفت اندیشیده بودیم از جمله اینکه شروع به خاکریزی کرده و سکو‌هایی
را درست کردیم و قصد ایجاد آنکراژ‌های بیشتری را داشتیم. تغییرات را می‌شود
با دستگاه‌های حساس و دوربین رصد کرد اما بلافاصله نمی‌توان فهمید چه
اتفاقی در حال وقوع است. ما سعی کردیم جلوی تغییرات را بگیریم اما سرعت این
تغییرات شدید بود. ما از شب قبل پروژه را در وضعیت قرمز قرار داده و در
آماده‌باش کامل بودیم. حتی کانکسی که شب اول در گود افتاد خوابگاه کارگران
بود که 30کارگر در آن می‌خوابیدند اما به‌خاطر هشدارها تخلیه شده بود.
نیم‌ساعت پیش از ریزش گود نیروهای ما به در خانه همسایه‌ها رفتند و به آنها
هشدار داده و آنها را بیدار کردند و همسایه‌ها خودشان در مصاحبه‌هایشان
گفته‌اند که وقتی از خانه بیرون می‌آیند می‌بینند که در ابتدا خیابان
گلستان قبل از گود فرومی‌رود و چند دقیقه بعد دیواره گود شکافته می‌شود و
ریزش خاک صورت می‌گیرد و علت هم همان آب‌های عظیمی است که منشا آن مشخص
نیست و باعث می‌شود خاک زیر شاه‌لوله اصلی آب که از زیر خیابان رد می‌شده
اشباع شده، نشست کند و لوله را تحت فشار قرار داده و بشکند.
خبری منتشر شده بود مبنی بر اینکه علت حادثه، شکستن لوله
فاضلاب قدیمی است که در نقشه‌هایی که به شما ارایه شده است نبوده. آیا این
خبر صحت دارد؟
ما هیچ‌کدام از خبرها را نه تایید و نه رد
می‌کنیم. ما از روز اول یک چیز را گفتیم و تا یکی، دوهفته دیگر هم علت
نهایی حادثه مشخص می‌شود. ما فیلم‌های لحظه ریزش گود را در اختیار داریم.
حجم زیادی از آب همچون شکستن یک سد از دیواره خارج شده است و از لوله مذکور
تا هشت‌ساعت بعد آب می‌آمد و با تمهیداتی آبفا اقدام به بستن لوله و
عوض‌کردن مسیر آن کرد. در ادامه متوجه شدیم در زیر سطح حجم زیادی خاک خیس
است حتی بالادست قسمتی که لوله شکسته بود.
