روند تولید نفت ایران صعودی شد

پیش از این، متوسط تولید نفت ایران در سپتامبر و اکتبر سال 2012 بیش از 2.7 میلیون بشکه در روز و این رقم برای سه سال منتهی به سال 2012 حدود 3.5 میلیون بشکه در روز اعلام شده است.

این در حالی است که این رقم اداره اطلاعات انرژی آمریکا به ارقام اعلام شده توسط بانک مرکزی نزدیک است. چرا که طبق اعلام بانک مرکزی میزان تولید نفت ایران در سال‌های 1389 و 1390 بیش از 3.5 میلیون بشکه در روز بوده است.

با وجود این، آن طور که اعلام شده، بیژن زنگنه، وزیر نفت، ضرب‌الاجل هفت ماهه برای رسیدن به ظرفیت تولید 4 میلیون و 200 هزار بشکه‌ای را برای مدیرانش تعیین کرده است.

پیش از او نیز، 19 شهریور ماه امسال رئیس جمهوری از برنامه کوتاه‌مدت دولت یازدهم برای افزایش تولید نفت به روزانه 4 میلیون بشکه خبر داده بود که با دستور جدید زنگنه به نظر می‌رسد دولت درصدد محقق شدن این وعده است.

چرا که زنگنه در برنامه پیشنهادی خود برای تصدی بر وزارت نفت (در بخش برنامه‌های کوتاه‌مدت) احیای ظرفیت تولید نفت خام کشور به میزان سال 1384 را به عنوان قدم نخست برنامه‌های تولید نفت ذکر کرده بود. طبق اعلام بانک مرکزی نیز میزان تولید نفت خام در سال 1384 بیش از چهار میلیون و 106 هزار بشکه بوده است. با وجود این، ضرب‌الاجل زنگنه برای تولید حتی بیش از آن میزان و به اندازه 4.2 میلیون بشکه در روز است.

هزینه تحقق هدفگذاری نفتی

وزیر نفت دولت یازدهم در حالی از افزایش تولید نفت خام ایران به روزی 4.2 میلیون بشکه اشاره و این مورد را در برنامه‌های خود مطرح کرده که طبق آخرین گزارش از وضعیت تولید نفت ایران با وجود آغاز روند صعودی آن، هنوز 1.4 میلیون بشکه نفت با رقم هدف‌گذاری شده فاصله وجود دارد.

در مورد هزینه حداقلی محقق شدن این وعده دولت یازدهم می‌توان به هزینه حداقلی تولید هر بشکه نفت در ایران اشاره کرد. طبق اعلام اداره برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت در دو سال قبل، هزینه تولید هر بشکه نفت در دریا نزدیک به 5 دلار و در خشکی قریب به 2 دلار بوده، که به طور میانگین متوسط هزینه تولید هر بشکه نفت در کشور تقریبا 4 دلار می‌شود.

با این حساب دولت یازدهم برای تولید روزانه یک میلیون و 400 هزار بشکه بیشتر از وضعیت موجود، باید روزانه 5.6 میلیون دلار بیشتر از وضعیت حال هزینه کند. البته این رقم حداقل هزینه است و در کنار آن، باید ارقامی را نیز به عنوان رقم اولیه سرمایه‌گذاری برای افزایش تولید نفت را محاسبه کرد.

به همین دلیل هم است که وزیر نفت از برنامه سرمایه‌گذاری جدید در حوزه نفت سخن گفته است. در همین مورد زنگنه عنوان کرده است: از تحریم‌ها یاد گرفتیم کشور را می‌توان با صادرات روزانه یک میلیون بشکه نفت هم اداره کرد. ولی اگر این به میزان 1.5 میلیون بشکه دیگر هم اضافه شود، سالانه 54.5 میلیارد دلار درآمد ایجاد خواهد شد که می‌توان ظرف ۸ سال بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جدید در حوزه نفت انجام داد.

با وجود نیاز به این چنین ارقامی به گفته رستم قاسمی، وزیر سابق نفت در برنامه پنجم توسعه برای تولید روزانه 5 میلیون و 500 هزار بشکه نفت هدف‌گذاری شده است.

طبق آخرین گزارش سالانه اوپک در خصوص میزان ذخایر نفتی کشورهای عضو این سازمان ایران در رتبه دوم خاورمیانه و سوم جهان در میزان ذخایر نفتی قرار داد.

اوپک در گزارش آماری سالانه خود برای سال 2013، میزان ذخایر نفتی اثبات شده ایران را در این سال، بیش از 157 میلیارد  بشکه اعلام کرده که این رقم نسبت به 154 میلیارد بشکه سال قبل از آن 1.8 درصد رشد داشته است.  

کاهش تولید نفت در سال‌های اخیر

با وجود این چنین پتانسیل تولید نفت در ایران، اما مشکلات در این بخش طی سال‌های اخیر به حدی شده بود که 17شهریور ماه سال گذشته، کاظم وزیری هامانه، وزیر اسبق نفت عنوان کرد: در شرایط فعلی هر شخصی سکان وزارت نفت را در اختیار داشته باشد، تصمیمی مبنی بر کاهش تولید نفت را می‌گیرد. کاهش تولید کنونی، با تصمیم و اراده بوده و در شرایط تحریم که ناگهان بخشی از مشتری‌های خود را از دست داده‌ایم، چاره‌ای جز کاهش تولید نفت نداریم.

آمارهای بانک مرکزی نیز سخنان وزیر اسبق نفت مبنی بر کاهش تولید نفت را تایید می‌کند. طبق اعلام بانک مرکزی میزان تولید نفت ایران در سال 1383 بیش از سه میلیون و 915 هزار بشکه در روز بوده که این رقم هرچند تا سال 1386 بالای چهار میلیون بشکه در روز بود اما از سال 1387 روند نزولی در پیش گرفت.

به طوری که میزان تولید نفت ایران در سال‌های 1387 تا 1389 توسط بانک مرکزی به ترتیب سه میلیون و 945 هزار، سه میلیون و 557 هزار و سه میلیون و 556 هزار بشکه در روز اعلام شده بود.

با وجود این، پس از آن هرچند بانک مرکزی دیگر رقمی را اعلام نکرد اما با توجه به سخن احمد قلعه‌بانی، مدیرعامل شرکت ملی نفت مبنی بر کاهش 28 هزار بشکه‌ای تولید نفت در سال 1390 نسبت به سال قبل از آن، می‌توان میزان تولید نفت در سال 1390 را روزانه 3 میلیون و 528 هزار بشکه محاسبه کرد. البته شرکت ملی نفت این آمار بانک مرکزی را نپذیرفته و اعلام کرده که مستندات این شرکت نشان می‌دهد تولید نفت هیچ‌گاه پایین‌تر از 3 میلیون و900 هزار بشکه نبوده است.

در مورد میزان تولید نفت در سال 91 نیز بانک مرکزی و شرکت ملی نفت رقمی را منتشر نکرده‌اند اما طبق آخرین اعلام گزارش سالانه اوپک، این میزان به 3 میلیون و 739 هزار بشکه رسیده بود.

این رقم با محاسبه اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز تفاوت آن چنانی ندارد. طبق اعلام این اداره، متوسط تولید نفت ایران از ابتدای زمستان سال گذشته تا اواخر بهار امسال به روزانه 3.2میلیون بشکه رسیده بود.به اذعان این سازمان، تولید نفت ایران در این دوره (5 ماه نخست سال جاری میلادی) نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از 500 هزار بشکه در روز کاهش داشته است.

حال نیز اداره اطلاعات انرژی آمریکا اعلام کرده که در ماه‌های شهریور و مهر امسال میزان تولید نفت ایران به 2.8 میلیون بشکه در روز رسیده اما همین رقم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته است.

  صدور نیمی از نفت تولیدی

طی سال‌های اخیر با وجود افت‌وخیز در میزان تولید نفت در ایران اما معمولا سهم صادرات از کل نفت تولیدی بیش از نیمی از نفت تولید شده بوده است. این سهم از 68 درصد در سال 1383 هرچند در یک دوره‌هایی به 51 درصد هم تقلیل یافت اما بار دیگر در سال 1390 به بیش از 65 درصد رسید.

در سال 1383 از بیش از سه میلیون و 915 هزار بشکه نفتی که در روز تولید می‌شد بیش از 68 درصد معادل دو میلیون و 668 هزار بشکه صادر می‌شد.

این سهم در سال 1384 به 65 درصد کاهش یافت و از چهار میلیون و 106 هزار بشکه نفتی که در روز تولید می‌شد، دو میلیون و 691 هزار بشکه نفت صادر شد.

در سال 1385 و 1386 نیز به ترتیب 61 و 62 درصد از تولید کل نفت کشور صادر شده است. طی این سال‌ها به ترتیب دو میلیون و 486 هزار و دو میلیون و 523 هزار بشکه در روز صادر شده است.

اما در سال‌های 1387 تا 1389 این میزان سهم به بیش از 50 درصد کاهش یافت. طی این سال‌ها به ترتیب 51 درصد کل نفت تولیدی معادل دو میلیون و 39 هزار، 56 درصد معادل دو میلیون و 24 هزار و 56 درصد معادل دو میلیون و دو هزار بشکه نفت در روز صادر شده است.

در سال 1390 نیز طبق اعلام شرکت ملی نفت بیش از دو میلیون و 300 هزار بشکه در روز صادر شده که این میزان بیش از 65 درصد از کل نفت تولیدی این سال است.

 جدول میزان تولید و صدور نفت - بانک مرکزی

*طبق اعلام وزارت نفت