حسام‌الدین آشنا: 70 درصد مخاطبان رسانه‌ای از ماهواره استفاده می‌کنند

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: جلسه­‌ی رونمایی از کتاب "مطالعات رسانه­‌ای راهنمای علمی دانشجویان" یکشنبه(25 خرداد) با حضور حسام­‌الدین آشنا، هادی خانیکی، یونس شکرخواه و امیرعبدالرضا سپنجی در تالار حکمت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

به گزارش خبرنگار ایلنا؛ حسام‌الدین آشنا در این مراسم با ذکر تحقیقات انجام شده در حوزه‌ی رسانه و تربیت رسانه­‌ای در دانشگاه امام حسین(ع) و دیگر مراکز علمی، گفت: جای چنین کتاب درسی جامع در این حوزه خالی بود.

وی با اشاره به وجود سواد بالای رسانه­‌ای در بریتانیا، افزود: این کشور در زمینه‌ی آموزش رسانه در سطح مدارس آزاد و دانشگاهی دارای سبک هستند. همچنین قدرت و اقتدار بخش خصوصی، عمومی یا دولتی برای در اختیار گرفتن مخاطبان بسیار بالاست. در جامعه توده­‌ای، مخاطبان تنها مصرف ­کننده­‌اند.

مشاور فرهنگی رئیس جمهور با طرح این سوال که آیا می­‌شود همانطور که در زمینه‌ی مواد غذایی حمایت از مصرف­ کننده وجود دارد؛ در زمینه‌ی رسانه­‌ها هم حمایت صورت گیرد با ذکر مثال­‌هایی از کتاب "مطالعات رسانه­‌ای" گفت: در این کتاب تمام مثال­ها و ملاحظات انگلیسی است و برای کسانی که در فضای فرهنگی بریتانیا تنفس می­‌کنند؛ لازم و مفید است.

وی افزود: آرزوی من این است که چنین کتاب­‌هایی با رویکردی بومی تالیف شوند. این کتاب­ که با مثال­‌های نزدیک با فرهنگ انگلیس نوشته شده؛ در کشور ما کسی با آن ارتباط برقرار نمی­‌کند. مگر کسانی که برنامه­‌های ماهواره­‌ای را از ماهواره همسایه­‌شان می­‌بینند یا از فیلترشکن همسایه استفاده می­‌کنند. غیر از این موارد، کتاب مذکور نمی­‌تواند برای دانشجویان کاربردی باشد.

حسام­‌الدین آشنا؛ این کتاب را مناسب برای اساتید دانشگاه دانست و گفت: این اثر می­‌تواند نمونه‌ی خوبی برای تالیف کتاب‌های مشابه در داخل باشد.

وی با آوردن مثالی از کتاب درمورد کشته شدن قوهای سلطنتی، به سوگیری در نوشتن نمونه­‌های کتاب اشاره و تصریح کرد: در این مثال؛ مهاجرین متهم به جرم شده­‌اند و از تلاش اقلیت مهاجر برای بازسازی شخصیت خودشان استفاده می­‌کنند. روزنامه سان هم پس از چاپ این خبر سوگیرانه؛ مورد بازخواست قرار می­‌گیرد.

مشاور ریاست جمهوری در ادامه گفت: من این مثال را آوردم تا چنین مثال­‌هایی در دانشگاه­‌های ما ذکر شود و دانشجو متوجه شود اگر به سمت کلیشه­‌سازی برود، اگر در انگلستان باشد، به همین صراحت و دقت بازخواست می­‌شود.

وی به تجربه‌ی ایران در این زمینه نیز اشاره و تاکید کرد: در ماه­‌های اخیر اتهام­‌زنی و دروغ‌­زنی در رسانه­ ملی وجود دارد؛ بدون آن که کسی اعتراضی بکند و حرفی بزند. مهمانی­‌ای که همسر رئیس‌­جمهور گرفته به اقسام توهین­‌ها و تهمت­‌ها نایل شد. دولت که اعلام کرد که شکایت نمی­‌کند و رسانه­‌ها هم که راه خودشان را می­‌روند.

آشنا از نابسامانی رسانه­‌ها سخن گفت و دلیل آن را این دانست که رسانه­‌ها یاد نگرفتند سوال کنند و افزود: اگر مخاطبان سواد رسانه­‌ای بالایی داشته باشند؛ رسانه­‌ها احساس مسئولیت بالایی خواهند داشت وگرنه در تقابل با مخاطب منفعل رسانه هرکاری که بخواهد می­‌تواند انجام دهد.

وی برای نگرانی­‌های فرهنگی جامعه راه­‌های متفاوتی قائل شد و راه­‌حل مورد استفاده در داخل را از جنس پیشگیری دانست و گفت: تلاش­‌هایی که صورت گرفته تلاش­‌هایی بوده از جنس منع. برای حل مشکل نگرانی فرهنگی رفته­‌ایم به سمت منع، پارازیت و جلوگیری برای حراست از دریافت­ کننده­‌ها. ما قوی­ترین فیلترینگ را بعد از چند کشور داریم.

عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه‌؛ نتیجه‌ی این تلاش­‌ها را این­گونه بیان کرد: بالای 70درصد مصر­ف‌کننده­‌های رسانه در تهران از ماهواره استفاده می‌­کنند و نیز درصد مصرف­‌کننده­‌های فیلترینگ نیز واضح و روشن است. ما در مسیری رفتیم که علارغم هزینه­‌های بالا، دستاورد فرهنگی پایینی داشته است.

حسام­‌الدین آشنا؛ اهمیت کتاب"مطالعات رسانه­‌ای را باز کردن مسیر دیگری دانست که آن تربیت انتقادی نسل جوان است و افزود: اگر ما بپذیریم که مخاطبان ما این توانایی را پیدا کنند تا اگر رسانه­‌ی ملی خدای ناکرده دروغ بگوید یا برنامه‌­های در سطح پایین پخش کند، واکنش نشان می­‌دهند. اگر این مسیر را برویم؛ مخاطبانی خواهیم داشت که مسلح به رسانه نگاه می­‌کنند. اگر کیفیت مخاطب را بالا ببریم دیگر زیر بار هیچ رسانه‌ی بی­‌کیفیتی نمی­‌روند؛ چه شبکه یک باشد چه شبکه GEM.

وی؛ تقاضای خود را از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی این­گونه مطرح کرد: من از این مرکز تقاضا دارم تا قطب تربیت و آموزش رسانه­‌ای کشور باشد و این موضوع به عنوان یک الویت علمی قرار گیرد.

حسام­‌الدین آشنا به بیماری بنیان­گذار دانشگاه امام صادق(ع) هم اشاره کرد و این دانشگاه را بستری معرفی کرد که تربیت اسلامی و علمی در مقابل هم قرار ندارند. در این دانشگاه هم حسین بشیریه تدریس کرده و هم چنگیز پهلوان، هم مرحوم علامه جعفری و هم مرحوم علامه شهیدی در این مرکز مشغول به کار بودند.

وی افزود: این فضای باز است که امکان تعامل و نقد و نظر را فراهم می­‌کند و انتشار این کتاب؛ مسئولیت دانشگاه امام صادق(ع) را در مسیر تحولات نوین در زمینه­‌های اجتماعی و فرهنگی بیشتر خواهد کرد.

آشنا؛ سیستم آموزشی کشور را نیازمند تغییرات آموزشی دانست و گفت: تحلیل فیلم در برنامه‌ی درسی علوم انسانی دوره‌ی متوسطه قرار داده شده و برخی مدارس این را ارئه می­‌دهند. برای تحول نظام آموزشی در زمینه‌ی توانمندسازی دانش­‌آموزان درمقابل رسانه­‌ها، نیاز به برنامه آموزشی رسانه داریم.

وی ادامه داد: جایی که مدرسانی نداریم برای این نوع آموزش‌­ها، من پیشنهاد می­‌کنم که پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بپذیرد تا کلاس­‌هایی در زمینه سواد رسانه­‌ای تشکیل دهد تا بدین طریق مدرسانی برای درس­‌های آموزش و پرورش آماده کنیم.

وارد تله­‌ای بنام آزادی بیان شدیم

دکتر یونس شکرخواه نیز در این جلسه؛ کتاب مذکور را برگرفته از فرهنگ انگلیسی دانست و گفت: کتاب "مطالعات رسانه­‌ای در حوزه ارتباطات به کار ما و دیگر کشورها نمی­‌آید چراکه ساخت صنعت رسانه در بریتانیا بسیار متفاوت از دیگر کشورهاست.

وی از دو سازمان ppc و ofcom و وزارت رسانه فرهنگ و ورزش در بریتانیا نام برد و تاکید کرد: سازمان اولی مانند سایه­‌ای روی رسانه­‌ها نظارت دارد. سازمان آفکام روی همه نشریه­‌ها دخالت دارد جز محتوای بی بی سی و وزارت رسانه، فرهنگ و ورزش نیز نظارت خود را دارد.

شکرخواه افزود: البته مخاطب در این فضا احساس رضایت و آزادی می‌کند بدون آنکه بداند توسط سازمان­‌هایی تحت نظارت است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران به طبقه‌­بندی و گونه­‌بندی در کتاب رونمایی شده؛ اشاره کرد و گفت: در این کتاب مفهوم به سازه تبدیل می­‌شوند و قابلیت تیدیل مفاهیم را به تصویر می­‌کشد.

این مترجم ادامه داد: قدرت متن وقتی آشکار می­‌شود که بافت­‌مند شود. درباره ماهواره که این روزها خیلی فراوان مورد بحث قرار می­‌گیرد، اگر ده هزار ماهواره دیگر به ماهواره­‌های داخل اضافه شود، چون به‌صورت متون منفرد هستند هیچ کاری نمی‌توانند بکنند. ولی اگر در یک بافت قرار بگیرند مشکلات زیادی را موجب می­‌شوند.

وی افزود: وقتی که یک فرد شهید شده، نوعی ارج‌­گذاری اتفاق افتاده است. این یک سیستم ارزشی است در کنار سیستم‌های باوری که همه چیز در آن قرار می­‌گیرد. یک سیستم ارزشی آن بالا هست و یک سری خطوط قرمز دارد که مشخص می­‌کند متنی بافت­‌مند شود یا نشود.

عضو هیات مدیره انجمن ایرانی مطالعات؛ جامعه اطلاعاتی روزنامه­‌های سراسری را مردانه دانست و گفت: یک دختر یا زن چطور خودش را در رسانه­‌ها پیدا کند؟ انگار آن­ها وجود ندارند. در خانواده زن­‌ها میزان مصرف رسانه­‌ای­‌اش یک سوم مرد است، به دلیل منطقی نه اینکه رسانه­‌ای نیستند.

وی به مشکلات حوزه رسانه در ایران اشاره کرد و گفت: ما تم­‌های خودمان را پیدا نکرده­‌ایم. درباره طوفان اخیر درمورد ماشین‌های صدمه دیده و درخت­‌های قطع شده نوشتیم، درحالی­که این فرعی­‌ترین موضوعات است که نشان می­‌دهد در مطالعات تماتیک خیلی ضعیف هستیم.

شکرخواه ادامه داد: افزایش فرمت­‌های رسانه­‌ای مشکل دیگر است. در فضای آنلاین اتفاقات عجیبی رخ می­‌دهد و همچنین در فضای غیرآنلاین نیز می­‌تواند حوادث غیرمترقبه­‌ای حادث شود. فرمت­‌های رسانه­‌ای گونه­‌ای از زندگی دیجیتال ما هستند و ما متوجه آن نیستیم.

یونس شکرخواه از جنبه‌ی اخلاق در مدیا سخن به میان آورد که در کشور ما روی آن کار نشده است و درادامه به آزادی بیان اشاره کرد و گفت: ما وارد تله­‌ای به نام آزادی بیان شدیم، بدون آنکه ملاحظاتی را درنظر داشته باشیم؛ گرفتار آن شدیم.

عضو گروه چندرسانه‌ای فرهنگستان هنر به برخی نظریه­‌ها در حیطه رسانه اشاره و تصریح کرد: الیو کاتس به استفاده و رضایت و بهره­‌مندی و خرسندی تاکید می­‌کند. نظریه بومی­‌سازی تئوری مدیا بیان می­‌کند که اگر رسانه­‌های موجود را مهار نکنیم مشکل پیش می­‌آید. نظریه شبکه­‌های اجتماعی از نقش ساخت بر فرد سخن می­‌گوید.

وی افزود: نظریه­‌ای که بیان می­‌کند که رسانه­‌ها هم فرهنگسازی می­‌کنند و هم مشارکت­‌گری، در ایران ابدا مورد توجه قرار نمی‌گیرد. این نظریه می­‌تواند ما را از نگرش تولیدکننده - مصرف­‌کننده خارج کند.

شکرخواه از دیدگاه اشتباهی در ایران حرف زد و گفت: می‌­گویند دوره رسانه­‌ها­ی جمعی ­گذشته است و این حرف روز است. اما باید بدانیم که شکل آن عوض شده است. افرادی هستند که فکر می­‌کنند که مدیا همان تکنولوژی است که این یک دیدگاه کاملا اشتباه ست. چراکه مدیا حاوی تکنولوژی است.

عضو کمیسیون اطلاعات در کمیسیون ملی یونسکو، در ایران تاکید کرد: ما باید رسانه­‌ها را به عنوان یک هدف سیار و متحرک درنظر بگیریم. رسانه­‌ها جایی ثابت نمی­‌مانند. مانند شکاری است که یک جا ثابت نمی­‌ماند و باید آن را زخمی کنیم تا کم­کم آن را از پا درآوریم.

وی در ادامه چند سوال مطرح کرد: ما چقدر از جنبش­‌های اجتماعی و حرکات دینی در حوزه رسانه اصلاع داریم؟ وال استریت چرا رخ می­‌دهد؟

ادامه داد: ما داعش را یک دفعه کشف می­‌کنیم و صحبت­‌هایی که در این زمینه می­‌شود 70درصد اشتباه است و 30درصد از جاهای دیگر مصرف می­‌کنیم.

وی به متدولوژی دانشگاهی نیز اشاره کرد: ما به دانشجو می­‌گوییم از این روش استفاده کن. این یک متد قدیمی است و باید کنار گذاشته شود. نمی­‌دانیم که متد چه بلایی سر دانشجو می­‌آورد؛ اینکه بدون رفرنس هیچ کاری نمی­‌تواند انجام دهد. من نمی‌دانم آن مقاله­‌ای که همه مقالات به آن ارجاع داده می­‌شود؛ خود به کجا رفرنس داده است؟

دانشجویی نمی­‌شناسم که یک کتاب 760 صفحه­‌ای بخواند

هادی خانیکی که یکی از مهمانان این مراسم بود؛ تعریف نشست را چیزی برخلاف آن­چه در تلویزیون رواج دارد دانست و گفت: نشست آن است که افراد طبق حرف­‌های طرفین صحبت کند.

وی از دانشگاه امام صادق(ع)، ناشر کتاب" مطالعات رسانه­‌ای" تشکر ویژه و تصریح کرد: این کتاب­‌ها، آثاری نیستند که راحت وارد بازار شوند و خریدار بازار داشته­ باشند. اگر خریدار فقط محدود به خریدارانش شود از بین می­‌رود؛ همانطور که فیلمی که تنها امیدش به گیشه باشد؛ نابود می­‌شود.

وی از نظریه­‌های مطرح در حیطه رسانه سخن گفت که درباره انقلاب ایران صحبت می­‌کنند و در ادامه به لرنر اشاره کرد و افزود: لرنر در کتابش می­‌گوید که در ایران بخش روشنفکران نسبت به سایر بخش­‌ها گسترده­‌تر هستند.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی کتاب مذکور را یک دانش­نامه معرفی کرد و با اشاره به اینکه این کتاب نیز جوابگوی کمبودها در این حیطه نیست؛ گفت: این کتاب، کتابی زنده است. به این معنی که تنها برای تالیف شدن نوشته نشده است. همان کاری که ما برای اضافه کردن به اسناد ملی انجام می­‌دهیم. ویژگی آموزشی بودن این کتاب و توجه به نظرات دیگر اساتید از دیگر مشخصه­‌های این ترجمه می­‌باشد.

وی به مشکلات ترجمه به فارسی اشاره و تاکید کرد: با چه مکانیزمی می­‌توان افراد را ترغیب کرد تا این کتاب 760صفحه‌­ای را بخوانند. اگر بگویید که جزو منابه درسی قرار می‌دهیم، من باید بگویم که دانشجویی نمی­‌شناسم که یک کتاب 760 صفحه­‌ای را بخواند.

در ابتدای مراسم؛ امیرعبدالرضا سپنجی به معرفی کتاب جدیدش پرداخت. او گفت: این ترجمه ویراست چهارم این کتاب است که به 9زبان زنده دنیا ترجمه شده است. این کتاب مقدماتی است برای دانشجویان حوزه رسانه و ارتباطات که دارای مثال­‌های بسیار روزآمدی است.

وی افزود: تمام مثال­‌هایی که در این کتاب آورده شده از بی بی سی است و با همه حب و بغض‌ها باید اعتراف کرد که تمام پیشکسوت­‌های رسانه؛ افراد این خبرگزاری را تربیت کرده­‌اند و مخاطب­‌های زیادی دارد.