آفتابنیوز : آفتاب- مریم علیزاده منصوری: آغازین روزهای بعد از انقلاب 57 کشور در چنان التهابی بهسر میبرد که کسی کمتر به فکر برگزاری روز دانشجو و دانشگاهیان بود. روایت صادق زیباکلام از برگزاری نخستین روز 16 آذر نشاندهنده مخالفتها و حساسیتها از همان ابتدا برای برگزاری بزرگداشت این روز بود.
به گزارش آفتاب، زیباکلام در خاطرهای میگوید: «در سالهای نخست انقلاب در سالهای 58، 59، 60 و 61 و حتی تا اواسط دهه 1370 از مراسم 16 آذر خبری نبود. خاطرهای که از بزرگداشت مراسم 16 آذر بهیاد دارم برمیگردد به سال 61، در آن زمان من مدیرکل روابط بینالملل دانشگاه تهران و مسئول روابط عمومی بودم. به مناسبت سالروز 16 آذر یک اعلامیه از طرف دانشگاه تهران صادر کردم و بعنوان روابط عمومی دانشگاه به روزنامهها دادم و همه آنها هم آن را در صفحه اولشان کار کردند. وقتی این اعلامیه منتشر شد، شورای مدیریتی دانشگاه که بنده را به این سمت منصوب کرده بود مرا احضار کرد و به شدت به خاطر بیانیهای که منتشر شده بود، من را سرزنش و توبیخ کردند و من از این نوع برخورد خیلی شگفتزده شده بودم، چراکه معتقد بودم 16 آذر آبرو و حیثیت جنبش دانشجویی است و به همین دلیل همانجا استعفا دادم و گفتم نمیتوانم با شورایی کار کنم که حاضر نیست برای 16 آذر که نماد جنبش دانشجویی است بیانیه بدهد.»
سازندگی و اصلاحات، سالهای با نشاط دانشگاه
با شروع دوران سازندگی و حضور دکتر مصطفی معین به عنوان وزیر فرهنگ و آموزش عالی در سال 68 و تلاش وی برای نامگذاری روز 16 آذر به عنوان روز دانشجو، بارقههای امیدی در دل دانشگاهیان ایجاد نمود تا یک روز در تقویم، بهعنوان روز دانشجو در تاریخ تثبیت و ماندگار شود.
اگر از دوران اصلاحات بهعنوان دوران طلایی شادابی سیاسی دانشگاهها نام ببریم بیتردید اغراق نکردهایم؛ زیرا وزرای علوم در این دوران با ایجاد کرسیهای آزاداندیشی و همچنین فراهمنمودن بستری برای ابراز عقاید دانشجو و استاد در فضای آموزش عالی، نشاط و پویایی بیسابقهای را در تاریخ بعد از انقلاب اسلامی رقم زدند. مراسم یادبود سه شهید روز ۱۶ آذر در دوران سازندگی و بهخصوص اصلاحات، نماد آن بود که دانشگاه نمیتواند دربرابر زور و تحقیر بیتفاوت باشد و با پویایی هرچه تمامتر برگزار میشد به طوری که دکتر مصطفی معین، وزیر علوم دوران سازندگی و اصلاحات، در گفتوگو با خبرگزاری «ایرنا» بیان کرده است: «در دوره وزارتم در زمان دولت آقای هاشمی، به دلیل آنکه تازه جنگ تحمیلی تمام شده بود، فعالیتهای سیاسی و اجتماعی دانشجویی و حاشیههای آن کمتر بود اما در دوره دولت آقای خاتمی به دلیل خیزش اجتماعی دوم خرداد، دانشگاهها از نشاط و تحرک بالایی برخوردار بودند.» همچنین دکتر صادق زیبا کلام در گفتوگو با «ایسنا» معتقد است: «نگاهی که امروز به 16 آذر هست، یادگار دوم خرداد و دوران اصلاحات است.»
خاموشی چراغ عدالت در دانشگاهها در دولت عدالتمحور!
«انشاءالله بعد از من کسانی خواهند آمد که خوب عمل خواهند کرد.» این سخن سید محمد خاتمی در آخرین مراسم شانزده آذر دوران ریاستجمهوریاش خیلی زود با آمدن محمود احمدینژاد به واقعیتی برای فعالان حوزه آموزش عالی تبدیل شد و قطار دانشگاه، از ریل نشاط و پویایی خارج شد و 8 سال بیرونق و متروکه باقی ماند.
مراسم شانزده آذر در دوران ریاست محمود احمدینژاد مسکوت ماند و خود او و دولتمردانش بر این خاموشی پافشاری کردند. زیرا در تهران اولین مراسم شانزده آذر دوران ریاستش، به دلیل آلودگی هوا تعصیل بود و خودش در سفر استانی بهسر میبرد. در دومین شانزده آذر دولت نهم، محمود احمدینژاد تصمیم گرفت به دانشگاه برود تا شاید بتواند محبوبیتی بین دانشجویان همانند خاتمی به دست آورد اما اولین حضورش به آخرین تبدیل شد؛ با اعتراضات شدید روبهرو شد و همین مواجهه موجب شد تا در سالهای بعد، از حضور در مراسم 16 اذر منصرف شود و به جمعهای دانشجویی اصولگرا اکتفا کند. در این سالها اگر نشستی برگزار میشد سخنرانان آن اکثرا از جریان اصولگرا و برگزارکنندگان مراسم از بسیج دانشجویی و نهادهای اصولگرا در دانشگاهها بودند. سهم جریانات اصلاحطلب از این روزها نگرانی از برخورد با دانشجویان و لغو مراسمها و عدم مجوز به نشستها بود.
عبور از دوران گذار، بازگشت نشاط به دانشگاه
یکی از وعدههای حسن روحانی، پیش از انتخابات 92، دورکردن فضای امنیتی و خفقان از دانشگاهها و بازگرداندن پویایی و تحرک به فضای آموزش عالی بود و رئیس دولت یازدهم با تدبیر توانست به قولهای خود عمل کند. رئیسجمهور هرچند با سنگاندازیهای برخی نمایندگان مجلس بر سر راهش مواجه شد اما با انتخاب سکانداران وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، همچنان بر مواضعش ایستادگی کرد و نشان داد دانشجو و دانشگاه سهم هیچ جناحی نیست.
مراسم رسمی 16 آذر که در 8 سال زیر خروارها خاک آرام گرفته بود، دوباره از نو با حضور حسن روحانی متولد شد. مراسم شانزده آذر سال 92 در دانشگاه شهید بهشتی با حضور پرشور دانشجویان برگزار شد بهطوری که بسیاری از افراد از ورود به سالن سخنرانی رئیسجمهور بازماندند. اولین شانزده آذر دولت یازدهم فقط به بازگشت نشاط و حرکتهای پویا و فعال دانشگاهیان ختم نشد بلکه بعد از سالیان سال از انسانهایی همچون محمود طالقانی، مرتضی مطهری، محمد بهشتی، مهدی بازرگان، علی شریعتی و مصطفی چمران نام برده شد که حسن روحانی نیز در آن مراسم از این افراد به عنوان «پیشتازان حرکت دانشجویی» یاد کرد.
این مراسم تنها منحصر به دانشگاه شهید بهشتی نبود، بلکه بسیاری از فعالان اصلاحطلب بعد از 8 سال توانستند دوباره به دانشگاهها راه پیدا کنند و با استقبال گرم دانشجویان مواجه شوند. از جمله چهرههای شاخص اصلاحطلب که در روز 16 آذر در دانشگاههای مختلف کشور حضور پیدا کردند محمدرضا خاتمی و علی شکوری راد بودند که در مراسم 16 آذر دانشگاه تهران حضور یافتند. در این مراسم نیز برای نخستین بار بعد از هشت سال نماهنگی از تصاویر آیت الله بهشتی، آیت الله طالقانی، مهندس بازرگان، دکتر محمد مصدق، محمدرضا خاتمی، شهید چمران، شهید باکری و همت و تصاویری از امام باعث شد تا دانشجویان این افراد را تشویق و شعارهای خود را در حمایت از آنها سر دهند.
مراسم 16 آذر 93، روحانی همچنان پایبند به وعدههایش!
انتخاب دانشگاه علوم پزشکی ایران به عنوان محل سخنرانی رئیسجمهور در جمع دانشجویان، یکی از تصمیمگیریهای مدبرانه دولت یازدهم بود چرا که دانشگاهی را برگزید که دولت نهم و دهم قصد انحلال آن را داشتند و فعالیتهای این دانشگاه را به تعلیق درآوردند اما این حسن روحانی، رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی بود که دستور به بازگشایی و از سرگیری فعالیتهایش داد. گرچه برخی منتقدان انتخاب این دانشگاه را تلاش دولت برای دورنگهداشتن این مراسم از حساسیتهای سیاسی که ممکن بود در دانشگاههای دیگر رخ دهد، توصیف کردند.
همچنین 16 آذر امسال مرکز همایشهای رازی دانشگاه علوم پزشکی ایران، مملو از جمعیت بود و شماری از دانشجویان ایستاده به سخنان رئیسجمهور گوش میدادند و تعداد زیادی دانشجو خارج از سالن از طریق نمایشگر این مراسم را مشاهده میکردند. اینبار نیز رئیسجمهور از بزرگانی چون مهندس بازرگان، آیتالله طالقانی، شهید بهشتی و دکتر شریعتی یاد کرد و بر مقاومت و ایستادگی آنها در برابر استبداد خارجی تاکید نمود. او همچنین با اشاره به کارشکنیهای نمایندگان مجلس در دادن رایهای عدم اعتماد به وزرای پیشنهادیاش گفت: «بسیار خوشحالم در این رفتار و آمدها، رای اعتمادها در مجلس؛ یک نظرسنجی بسیار خوبی در دانشگاهها صورت گرفت و آن نظرسنجی تایید کرد راه دولت یازدهم در دانشگاهها مورد تایید اساتید و دانشجویان است.»
وی محمد فرهادی، دومین وزیر علوم دولت یازدهم، را ادامهدهنده راه گزینههای پیشین دولت خواند و اظهار داشت: «همان راهی که بنا بود میلیمنفرد طی کند و نگذاشتند بنا بود دکتر توفیقی ادامه دهد و نگذاشتند، دکتر فرجیدانا آمد و برعهده گرفت، ادامه راه برای دکتر فرجیدانا ممکن نشد، همان راهی که دکتر نجفی ادامه داد. همان راه را قرار بود دکتر احمدی ادامه دهد و همان راه را قرار بود دکتر دانش آشتیانی ادامه دهد. امروز دکتر فرهادی همان راه را ادامه خواهد داد». این سخنان وی نیز با تشویق مکرر دانشجویان روبهرو شد.
از جمله مراسمهای پرشور شانزده آذر امسال، حضور محمدرضا عارف در دانشگاه شهیدبهشتی و علی مطهری در دانشکده فنی دانشگاه تهران بود. همچنین دیگر چهرهها و فعالان اصلاحطلب نیز در دانشگاههای مختلف کشور، حاضر و با استقبال گرمی مواجه شدند.
قهر اصولگرایان و حملات رسانهایشان به دولت
گروهی از اصولگرایان مانند حمید رسایی، حجت الاسلام میرتاج الدینی، حسین شریعتمداری، محمود نبویان و ... به دلایل نامعلومی سخنرانیهایشان را لغو کردند اما هر یک در رسانههای خود توپ را در زمین دولت انداختند و دولت را بانی لغو سخنرانیهایشان دانستند. به گزارش روزنامه «ابتکار»، دفتر ریاست دانشگاه صنعتی قم در خصوص لغو سخنرانی حمید رسایی در این دانشگاه گفته است: «سخنرانی توسط خود رسایی لغو شده است». این در حالی بود که رسایی صحن علنی مجلس را تریبون خود قرار داد و نسبت به چگونگی برگزاری روز دانشجو از سوی دولت و اظهارات رئیسجمهور در دانشگاه واکنش نشان داد.
این نماینده نزدیک به جبهه پایداری ادعا کرد که سخنرانیاش لغو شده است. وی در تذکری شفاهی در جلسه علنی مجلس مدعی شد «...همچون سال گذشته مراسم روز دانشجو به دلیل تنگنظری بدون حضور تشکلهای دانشجویی برگزار شده و فرصتی برای نقطهنظرات این تشکلها اختصاص داده نشد».
این در حالی است که اصولگرایانی چون کامران دانشجو و بیژن نوباوه در دانشکده علوم اقتصاد و دارایی دانشگاه شهید بهشتی که از سوی بسیج دانشجویی این دانشگاه دعوت شده بودند در مراسم روز یکشنبه حضور یافتند که برخی از گزارشهای تصویری از این مراسم نشان میدهد اکثر صندلیهای سالن خالی بود و دانشجویان کمی در این جلسه حاضر شدند. بسیج دانشجویی دانشگاه تهران نیز با حضور غلامعلی حدادعادل و سعید جلیلی مراسم 16 آذر را برگزار کرد که قرار بود در کنار جلیلی و حدادعادل، محمدباقر قالیباف شهردار تهران نیز حضور داشته باشد اما مجری مراسم اعلام کرد آقای قالیباف از حضور در این مراسم عذرخواهی کرده است. وی علت این غیبت را سفر هفته آینده شهردار تهران به کربلا اعلام کرد.
بنابراین علت عدم حضور اکثر آنها از یکسو به عدم همبستگی میان طیف اصولگرا بازمیگردد و از سوی دیگر بهدلیل آنکه نتوانستند خواستههای خود را در دانشگاهها -بهخاطر ایستادگی رئیسجمهور بر سر مواضعش، پیاده کنند- این برخوردهای قهرآمیز را از خود نشان دادند. از سوی دیگر برخی نشستها همچون مراسم 16 آذر در مشهد که قرار بود فائزه هاشمی سخنران آن باشد و یا سخنرانی هادی غفاری در شیراز با حاشیههای فراوان مواجه شد.
دانشجویان در شانزده آذر سال گذشته با دادن شعارهایی مبنی بر آزادی زندانیان سیاسی، رفع حصر آقایان موسوی و کروبی خواستههای خود را مطرح کردند و در این میان برخی افراد شعارهایی مخالف سر میدادند و رئیسجمهور نیز در پاسخ به خواسته اکثریت گفت که به تمام قولهایش پایبند است. اما در شانزده آذر امسال خبرگزاریهایی چون فارس و مهر گزارش دادند که هنگام سخنرانی حسن روحانی در دانشگاه علوم پزشکی ایران، شماری از دانشجویان شعار میدادند «هزار روز گذشته، موسوی برنگشته» و «پیام ما روشنه، حصر باید بشکنه». این بار کمتر مخالفی با این شعارها شنیده شد بهطوری که صدا و سیما نیز در پایان بخشی از شعارها، فریاد یک نفر که خطاب به حسن روحانی میگفت: «شما به ما قول دادید آقای رئیسجمهور.» را پخش کرد و رئیس دولت تدبیر و امید در پاسخ به این شعارها اظهار داشت: «راه ما و مسیر ما همانی است که از روز اول به شما وعده دادیم. عهد ما با شما شکستنی نیست.»
آتش شانزده آذر امسال نیز همانند سال گذشته خیلی زود فروکش کرد و مناظره سه شنبه گذشتهی ابراهیم اصغرزاده، استاد دانشگاه و فعال سیاسی اصلاحطلب و حسین الله کرم، رئیس شورای هماهنگی نیروهای حزب الله، با محوریت «دانشجوی سیاسی» پایان داستان پرهیاهوی شانزده آذر امسال بود. مناظرهای که نام دانشجو و دانشگاه در آن کمتر به گوش رسید.