آفتابنیوز : 
بهعنوان نمونه سازمان CIA در اوت 1978 مطابق با مرداد 1357 طي گزارشي به كاخ سفيد و كنگره آمريكا اعلام كرد كه «ايران در وضع انقلابي يا حتي وضع ما قبل انقلابي قرار ندارد.» سازمان DIA (اداره ضداطلاعات) در ارزيابي خود در 28 دسامبر 1978 (6 مهرماه 1357) و در كوران تحولات انقلابي مردم در اقصي نقاط كشور طي گزارشي براي مقامهاي طراز اول آمريكا اعلام كرد كه انتظار ميرود شاه تا 10 سال ديگر بهطور فعال زمام قدرت را در دست داشته باشد.»
ايران، قلمرو مردود جوامع اطلاعاتي آمريكا
جنگ عليه عراق و سقوط رژيم صدام حسين كه نخست با گزارش مقامات آمريكايي در فاز «هراس از توليد سلاحهاي كشتار جمعي» طي طريق ميكرد به علت عدم يافتن نشانههاي دال بر آن به پرونده ناتمام و پروسه شكست خوردهاي تبديل شد كه اين نقص اطلاعات را در سطح كلان بيشتر جلوهگر نمود.
همزمان با تبديل پرونده هستهاي ايران به دوسيهاي بينالمللي و تبديل آمريكا به ضلع چهارم مربع ايران، آژانس بينالمللي انرژي اتمي و اروپا گمانهها در واشنگتن پيرامون چگونگي و آينده فعاليتهاي هستهاي ايران تقويت شد. رسانهاي و فرامرزي شدن اين پرونده و آگرانديسماني (بزرگنمايي) آن توسط آمريكا از آنجا نشأت گرفت كه شوراي ملي مقاومت – شاخه سياسي سازمان مجاهدين خلق (منافقين) – براي نخستينبار اطلاعات و اخباري را منتشر نمود مبنيبر اينكه فعاليتهاي هستهاي ايران به سوي توليد سلاحهاي كشتار جمعي سوق داده ميشود و ماهيت آن كاملاً نظامي و تسليحاتي است. از آن پس برپايه همين اطلاعات پرونده هستهاي ايران نزد مقامات واشنگتن اهميتي وافر يافت و اين پرنده را از حالتي عادي به وضعيتي اضطراري تبديل كرد. همزمان با اين فرايند و تهديدهاي لفظي مكرر، مقامات آمريكا به ارجاع پرونده هستهاي ايران به شوراي امنيت سازمان ملل متحد و احتمال حمله نظامي محدود عليه تأسيسات هستهاي ايران، منابع دولتي در واشنگتن اعلام كردند كه دولت بوش به منظور جلوگيري از تكرار اشتباهات مربوط به برنامه تسليحاتي عراق قبل از يورش به آن كشور تلاش دارد گزارشي دقيق درباره برنامههاي هستهاي ايران دراختيار داشته باشد.
ديويد آلبرايت رئيس مؤسسه علوم و امنيت ملي و فيزيكداني كه برنامه هستهاي ايران را مطالعه كرده است درباره اطلاعات واشنگتن درخصوص تهران معتقد است: مطالب بسياري در مورد تلاشهايي كه ايران در زمينه ساخت سلاحهاي هستهاي به خرج داده است، توسط آژانس بينالمللي انرژي اتمي بهدست آمده، اما هيچ نوع اطلاعات مستقيمي كه نشاندهنده تصميمي قاطع براي ساخت سلاحهاي هستهاي باشد يافت نشده است.
روزنامه واشنگتن پست به نقل از افرادي كه آنها را ديپلماتهاي غربي و آمريكايي آگاه از گزارش محمد البرادعي درباره برنامه هستهاي ايران معرفي كرد، مدعي شد: بازرسان آژانس مدرك قطعي مبني براينكه ايران برنامه تسليحاتي هستهاي پنهان دراختيار دارد كشف نكردهاند اما قادر نبودهاند برخي پرسشهاي مربوط به فعاليتهاي ايران را پاسخ دهند. روزنامه مذكور حتي اظهارات وزير خارجه سابق آمريكا مبنيبر ماهيت نظامي داشتن برنامه هستهاي ايران را مورد سؤال قرار داد. سه روز پس از توافق پاريس ميان ايران و تروييكاي اروپايي (آلمان، فرانسه و بريتانيا) سازمان مجاهدين خلق (منافقين) با تشكيل نشستي خبري در پاريس ادعا كرد كه در تأسيساتي در شمال شرق تهران كه تحت نام «مركز توسعه فناوري پيشرفته نظامي فعاليت ميكند، اقدامات مخفي براي غنيسازي اورانيوم جريان دارد. بلافاصله كالين پاول اعلام كرد كه ايران در حال ساخت موشكهاي قادر به حمل كلاهك هستهاي است، اما روزنامه واشنگتن پست با اشاره به اظهارات وزير امورخارجه سابق نوشت: اظهارات كالين پاول تنها برپايه يك منبع تأييد نشده است.
اين روزنامه افزود: اين اطلاعاتي كه دو مقام دولتي آمريكا آنها را تأييد نشده دانستهاند اگر صحت داشته باشد ميتوانند بسيار مهم و تأثيرگذار باشند. در غير اين صورت همانند اظهارات فوريه 2003 پاول در سازمان ملل درخصوص عراق خجالتآور خواهد بود.
اين دو مقام دولت آمريكا به روزنامه واشنگتن پست گفتند: اين اطلاعات بسيار محرمانه دانسته شدهاند و حتي در اختيار متحدان آمريكا نيز نبايد گذاشته شود، اما جرج بوش رئيس جمهور آمريكا بخشي از آن را دراختيار توني بلر نخستوزير انگليس قرار داد. اطلاعات ياد شده در اظهارات پاول از سوي يك منبع مستقل در قالب اسناد 1000 صفحهاي در اختيار سازمان اطلاعات آمريكا قرار داده شد كه شامل طرحها و برنامههاي فني ايران براي ساخت موشكهاي بالستيك حمل كننده كلاهك هستهاي ميباشد.
سازمان اطلاعات مركزي آمريكا (CIA) درخصوص صحت اين اسناد و اينكه چگونه به دست جمعآوريكنندگان آن رسيده ترديد دارد و از همينرو اظهارنظر پاول در اين خصوص را تعجبآور خواند. روزنامه لسآنجلس تايمز نيز به نقل از مقامات اطلاعاتي سابق و كنوني آمريكا و كارشناسان خاورميانه درباره اتهامات واشنگتن مبنيبر اينكه ايران به دنبال سلاح هستهاي است نوشت: سازمان سيا منابع اندكي از اطلاعاتي قابل اعتماد در اين خصوص در اختيار دارد. در سالهاي اخير بيشتر اطلاعات درخصوص ايران از طريق شوراي مقاومت ملي (منافقين) بهدست آمده است. به نوشته اين روزنامه كمبود كيفيت اطلاعات، اقدامات آمريكا را براي متقاعد ساختن ديگر كشورها به اتخاذ موضعي سخت عليه ايران پيچيده كرده است. تركيب موضع ديپلماتيك آمريكا و ماهيت ناقص اطلاعات جاسوسي زيربنايي، مقايسهاي را ميان اين مورد و پرونده و حمله عليه عراق موجب ميشود. روزنامه مذكور در گزارشي كه در فوريه 2005 منتشر كرد اذعان نمود كه بخشي از اين ماهيت ناقص اطلاعاتي، ريشه در برخورد تهران با آنچه اين روزنامه جاسوسان آمريكا در ايران خواند، دارد. لسآنجلس تايمز مدعي شد: بنابر اظهارات مقامات سابق سازمان اطلاعات مركزي آمريكا (CIA) در يك جلسه استماع اخير در كنگره آمريكا، دهها خبرچين سيا در ايران اواخر دهه 80 يا اوايل دهه 90 ميلادي، پس از آنكه ارتباطات مخفيشان با اين سازمان جاسوسي كشف شد، اعدام يا زنداني شدند. براساس اين گزارش قريب به 50 ايراني كه در ليست پرداختي سيا بودند در اين عمليات شكست خورده دستگير شدند كه اين بزرگترين نمونه شكست جاسوسي از حكومتي است كه هنوز از مشكلترين اهداف اطلاعاتي آمريكاست. در ادامه اين مطلب ميخوانيم: مانند عراق پيش از جنگ امريكا در سال 2003 ميلادي، ايران نزد جوامع اطلاعاتي آمريكا بهعنوان قلمرويي «مردود» به حساب ميآيد، به اين معنا كه سيا هيچ دفتر رسمي در داخل اين كشور ندارد و به گونهاي وسيع، وابسته به منابعي بيرون از حوزههاي جمهوري اسلامي است.
چهارماه مانده به برگزاري انتخابات رياست جمهوري ايالات متحده، كميته اطلاعاتي سنا گزارشي 511 صفحهاي در انتقاد از اطلاعات جاسوسي كه آمريكا را وارد جنگ عراق كرد منتشر نمود. براساس اين گزارش ماهيت بيدقت اطلاعات مربوط به برنامه تسليحات هستهاي، بيولوژيكي و شيميايي عراق مباحثات جديدي را درخصوص سياست پيشگيري، ميان كشورهايي كه آمريكا بايد آنها را در مبارزه عليه ايران و كرهشمالي متقاعد سازد برانگيخته است، به ديگر سخن، ديگر كشورها به اطلاعات آمريكا درباره ايران يا كرهشمالي باور ندارند. به نوشته روزنامه نيويورك تايمز اين مسأله فشارها را بر آمريكا درخصوص اينكه راست ميگويد افزايش داده است. در مورد ايران نيز بحثي مشابه مطرح ميباشد، حتي اكنون ايرانيها اين بحث را مطرح ميكنند كه آمريكا اينبار نيز سلسله فرضياتي را براي نتيجهگيري به اين مضمون كه هدف واقعي ايران ساخت سلاح هستهاي است ارائه ميدهند. نمونه چنين نقصان اطلاعاتي در فحواي كلام مقامات ايالات متحده نيز مشهود است. كاندوليزا رايس وزير امورخارجه آمريكا با ابراز نگراني از كم اطلاعي درباره ايران گفت: ايران جامعهاي بسيار بسته است! آدم ارلي سخنگوي وزارت خارجه آمريكا در كنفرانس مطبوعاتي خود در 5 شهريور 1383 در پاسخ به خبرنگاران درباره ميزان همكاريهاي موشكي ايران و چين و نقش اسرائيل در ارائه اطلاعات به آمريكا گفت: ايالات متحده متعهد شده با اين بحران از طريق صلحآميز برخورد كند و ما در اينباره اطلاعات كافي در دست نداريم.
افزون بر آن برخي كميتههاي بررسي كننده در گزارشهاي پراكندهاي به مقامات كاخ سفيد اعلام كردهاند اطلاعات محرمانه ايالات متحده براي قضاوت نهايي درباره برنامه هستهاي ايران كافي نيست.
سناتور «پت رابرتز» رئيس كميته اطلاعاتي سنا براين باور است كه بايد در راستاي جمعآوري اطلاعاتي كه مورد نياز است از تمامي قابليتها استفاده نكرد.
وي كه خواستار بررسي اطلاعات مربوط به ايران به منظور ممانعت از تكرار اشتباهات عراق شده است گفت: اين امر شكست اطلاعاتي جامعه جهاني بود و ما نميتوانيم اجازه دهيم چنين اشتباهي تكرار شود.
يك مجهول و چند معادله
تقويت اين باور در خانههاي تصميمگير و سياستگذار كاخ سفيد مبنيبر ناكافي بودن اطلاعات از توان هستهاي ايران آغازگر پروسهاي بود كه طي سال اخير در چندين جبهه جريان داشت. بدين معنا كه برخي تحركات آمريكا و اتخاذ برخي سايتها در قبال ايران را ميتوان در راستاي اهتمام واشنگتن در جهت رفع نقيصه اطلاعاتي پيرامون ايران و بهرهگيري از تمامي قابليتهاي موجود و ممكن تفسير كرد. مروري بر رويدادهاي چند ماهه اخير گوياي اين واقعيت است كه واشنگتن از چندي پيش سياست تكميل اطلاعات از ايران را آغاز كرده است. تابستان سال گذشته ماجراي جاسوسي لري فرانكلين نگاهها را به سوي جدال اطلاعاتي در كاخ سفيد برسر ايران معطوف كرد. فرانكلين تحليلگر اداره سوم پنتاگون متهم به جاسوسي و انتقال منابع و اسناد طبقهبندي شده درباره مذاكرات محرمانه كاخ سفيد پيرامون ايران به تلآويو است. وي در ادارهاي كه «داگلاس فيث» معاون وزير دفاع در امر سياستگذاري رياست آن را برعهده دارد مشغول بهكار ميباشد. فيث يكي از مشاوران كليدي دونالد رامسفلد وزير دفاع آمريكاست كه سرگرم تعيين خطمشيهاي آمريكا در قبال عراق و ايران ميباشد. در گزارش اف.بي.آي تلاش ميشود تا از نحوه انتقال اسناد محرمانه درباره سياست دولت بوش در قبال ايران به كميته امور مشترك اسرائيل – آمريكا (آيپك) كه از جمله مهمترين گروههاي لابي طرفدار اسرائيل است كسب اطلاع كند. در تحولي ديگر در بهار گذشته تلويزيون دولتي ايران از ظاهر شدن يك قرص سفيد درخشنده در حال پرواز برفراز آسمان ايران گزارش داد.
فوريه 2005 بود كه ماهيت اين اشياي نوراني مورد پرسش جدي محافل سياسي – امنيتي ايران و آمريكا قرار گرفت. اشيايي كه در ابتدا تصور ميشد بشقاب پرندههاي سرگردان هستند كه بعدها هواپيماهاي جاسوسي تشخيص داده شدند. واشنگتن پست در اينباره به نقل از مقامات آمريكايي نوشت: دولت بوش به منظور يافتن شواهدي از برنامههاي تسليحاتي هستهاي در ايران و بررسي ضعف دفاع هوايي اين كشور نزديك به يك سال است كه هواپيماي تجسسي بدون سرنشين را برفراز آسمان ايران به پرواز در ميآورد. به نوشته اين روزنامه آژانس امنيت ملي آمريكا كه عمليات فرادريايي را هدايت ميكند اعلام كرد اطلاعاتي براي ارائه درباره عمليات شناسايي در ايران ندارد، مقامات آمريكايي هم بلافاصله گفتند: هواپيماي بدون سرنشين يكي از چندين ابزاري است كه براي جمعآوري اطلاعات از برنامههاي هستهاي ايران و قابليتهاي نظامياش مورد استفاده قرار ميگيرد. براساس اين گزارش انواع مختلف هواپيماهاي بدون سرنشين با قابليتهاي مختلف درخصوص ايران بهكار گرفته شدند. برخي در فاصله چند صدپايي از زمين حركت ميكردند و نسبت به ماهوارهها بررسي دقيقتري را از فعاليتهاي زميني ايران داشتند. اين هواپيماها مجهز به فناوري فيلتر هوايي هستند كه ذرات را ميگيرند و آنها را به پايگاه براي تجزيه و تحليل ميفرستند، هرگونه وجود پلوتونيم، اورانيوم يا ترتينيم ميتواند نشانه وجود كار هستهاي در مكاني باشد كه از آنجا نمونهها جمعآوري شده است. مقامات مسؤول در آمريكا در قبال اين گزارش واكنشهاي ضدونقيضي داشتند، چه اينكه برخي از اعضاي كميته اطلاعاتي سنا پرواز هواپيماهاي بدون سرنشين در فضاي ايران را تكذيب كردند و برخي ديگر آن را جزو روند تكميل دادههاي اطلاعاتي از ايران قلمداد كردند. در ايران، علي يونسي وزير اطلاعات برجستهترين شخصيتي بود كه پرواز اين هواپيماها به جهت مقاصد جاسوسي را تأييد كرد. اين در حالي است كه بنابر برخي اخبار منتشره دولت ايران كه به علت نداشتن روابط ديپلماتيك با واشنگتن از وساطت سوئيس استفاده ميكند بهطور رسمي نسبت به نقض حريم هوايياش اعتراض كرده و آن را غيرقانوني دانسته است.
داستان هواپيماهاي بشقاب پرندهنما هنوز به نيمه نرسيده بود كه گزارش سيمور هرش برنده جايزه بهترين خبرنگار سال در مجله آمريكايي نيويوركر موجي از موضعگيريها و تحليلها را موجب شد. هرش در گزارش خود مدعي شد كه آمريكا مأموريتهاي سري شناسايي در داخل خاك ايران براي شناسايي مراكز هستهاي و موشكي انجام داده است. مأموريت سري آمريكا دست كم از تابستان سال گذشته آغاز شده و هدف آن دستيابي به اطلاعات لازم درباره اهدافي مشتمل بر بيش از 36 مكان است. هرش با اشاره به اظهارات يكي از مشاوران دولت آمريكا كه روابط نزديكي با پنتاگون (وزارت دفاع آمريكا) دارد، نوشت: اعضاي پنتاگون تلاش دارند در لباس غيرنظامي بانفوذ به داخل ايران تا آنجا كه ممكن است زيرساختهاي نظامي ايران را نابود كنند. به گزارش اين مجله آمريكايي، نيروهاي ضربت كماندويي آمريكا با كمك اطلاعاتي كه از پاكستان جمعآوري كردهاند به شرق ايران نفوذ كردهاند تا اطلاعات تأسيسات زيرزميني هستهاي را شكار كنند. وجود كماندوهاي پنتاگون در ايران از سوي تهران – واشنگتن جدي گرفته نشد و چندين مقام دفاعي – امنيتي ايالات متحده با تكذيب آن گزارش، ادعاي هرش را خيالبافي خواندند، چه اينكه اگر به خط سير آمريكا توجه شود ميتوان حتي اين ادعا را در راستاي پروژه واشنگتن دانست. به موازات اين اقدامات تلاشهاي گستردهاي در جريان بود تا از طريق منابع منطقهاي اين پازل اطلاعاتي تكميل شود.
ژنرال جان ابي زيد فرمانده نيروي نظامي آمريكا در عراق در ديدار با دبيركل شوراي امنيت ملي تركيه خواهان دستيابي به اطلاعاتي در زمينه فعاليتهاي هستهاي ايران شد. لسآنجلس تايمز نيز در اينباره نوشت: حضور آمريكا در عراق و افغانستان فرصتهاي جديدي را دراختيار آژانسهاي اطلاعاتي آمريكا براي كسب اطلاعات عليه ايران از طريق استخدام افرادي كه از مرزهاي ايران عبور ميكنند قرار داده است. در عين حال اطلاعات دريافتي از آفريقاي جنوبي، بررسي برنامه هستهاي ليبي و كمكهاي احتمالي عبدالقديرخان پاكستان به ايران از ديگر گزينههاي موجود براي پيبردن به ماهيت برنامه هستهاي ايران بوده است.
فراخوان جامعه اطلاعاتي آمريكا درباره ايران
بهرهگيري آمريكا از قابليتهاي فرامرزي و منطقهاي خود نميتواند فارغ از بازسازي ساختار اطلاعاتي و پردازش دادههاي جاسوسي باشد. رسانههاي آمريكا به نقل از منابع دولتي در واشنگتن اعلام كردند: دولت بوش سرگرم تهيه يك گزارش جديد جامع و محرمانه درباره توانايي هستهاي ايران است. براين اساس سازمانهاي اطلاعاتي و نظامي مأمور تهيه گزارشي جامع از برنامههاي هستهاي و تسليحاتي ايران شدهاند. اين گزارش كاملاً محرمانه در تصميمگيري دولت بوش درباره چگونگي رويارويي با جمهوري اسلامي ايران نقش بسزايي خواهد داشت. گفته ميشود تهيه اين گزارش چندين ماه به طول خواهد انجاميد. به موازات آن شوراي اطلاعات و جاسوسي آمريكا نيز كار خود را در مورد ارزيابيهاي جديد از حكمرانان كشور ايران و برنامههاي هستهاي آن آغاز خواهد كرد. كميته اطلاعاتي در پيتدوين برنامهاي براي مرور اطلاعاتي كه تا به حال درباره ايران به دست آمده است، خواهد پرداخت.
كميته اطلاعاتي مزبور ارزيابيهاي گذشته عراق، ايران و كرهشمالي را – كه تحت كنترل كميسيون رياست جمهوري است – به كمك مأموران اطلاعاتي، تحت بررسي قرار داده و كميته منتخب سنا به «پورتر. جي.گاس» مدير سيا هشدار داده است كه اطلاعات مربوط به ايران را بازبيني خواهد كرد. پت راترنر رئيس كميته اطلاعاتي سناي آمريكا درباره اين كميته اظهارداشت: هدف از اين كار اطمينان يافتن از اين مسأله است كه هرگونه ضعف در اطلاعات آمريكا از ايران براي سياستگذاران روشن شود و آژانسهاي جاسوسي آمريكا منابع كافي براي پركردن شكافها در جمعآوري اطلاعات از جمهوري اسلامي دراختيار داشته باشند. مشاوران عاليرتبه اين كميته تأكيد كردهاند كه اين نهاد تحقيقات رسمي را آغاز نكرده است و بررسي اطلاعات مربوط به ايران بخشي از تغييري بزرگتر در روشي است كه براساس آن، كميته مسؤوليتهاي نظارتي را انجام ميدهد. كميته تحقيقات درباره توان نظامي كشورها كه به دستور جرج بوش تشكيل شده است نيز سرگرم برآورد توان هستهاي و نظامي ايران ميباشد. اين كميته داراي 9 عضو و از هر دو حزب بوده كه به وسيله لاورنس سيلبرمن، يك قاضي بازنشسته و چارلز اس راب، فرمانده سابق و سناتور ايالت ويرجينيا اداره ميشود و به افراد بسيار عاليرتبه و اسناد بسيار حساس و آژانسهاي اطلاعاتي دسترسي نامحدودي داشته است. اين در حالي است كه آخرين ارزيابي اطلاعات ملي درباره ايران در سال 2001 تكميل شد و اكنون در حال ارزيابي مجدد است. انتظار ميرود اطلاعات ملي آمريكا كه به ارزيابي اطلاعات ميپردازد در بهار سال جاري به عنوان اولين گام، گزارش طبقهبندي و بهروز شدهاي را درباره ايران و تسليحات اين كشور ارائه كند.
اجتناب از يك اشتباه استراتژيك
مجموعه اقدامات آمريكا در بازبيني و بازسازي ساختار اطلاعاتي خود درباره فعاليتهاي هستهاي ايران چند هدف عمده را نشانه گرفته است:
1- ايفاي نقشي فعالتر در جهت كسب اطلاع از توان هستهاي ايران به علت غيرقابل اعتماد خواندن منابع اطلاعاتي پيشين اين اقدامات ميتواند مفهوم ديگري نيز داشته باشد، رهايي از وابستگي اطلاعاتي به سازمان مجاهدين خلق (منافقين). چرا كه همچنان صحت گزارشهاي آنان نزد مراكز اطلاعاتي آمريكا مورد ترديد است، ديگر اينكه احتمال آلوده بودن كانالهاي ارتباطي مجاهدين به اغراض سياسي عليه جمهوري اسلامي ايران موجود است. سوم آنكه آمريكا بيش از اين نميتواند به اطلاعات ارائه شده يك سازمان كه خود آن را در ليست سازمانهاي تروريستي قرار داده اتكا كند.
2- اجتناب از تكرار اشتباهات آمريكا در عراق و بازسازي ساختار اطلاعاتي به منظور بازگرداندن اعتماد از دست رفته به اين منابع.
3- تست كانالهاي مختلف كسب اطلاع و سرمايهگيري بر موفقترين و كمهزينهترين مجراي ارائه دادههاي اطلاعاتي.
4- ايفاي نقش مؤثرتر در پرونده هستهاي ايران با تكيه بر اطلاعات دقيق و آيندهنگرانه.
5- ايجاد هماهنگي بيشتر ميان مجراهاي كسب دادههاي اطلاعاتي در خارج و پردازش آنها در داخل مرزهاي ايالات متحده به منظور اتخاذ تصميمي قاطع در عرصه سياست خارجي.