تاریخ هسته‌ ای جهان فصل اول (قسمت 2) - اولين تلاش عملي براي ساخت بمب اتمي و . . .

آفتاب‌‌نیوز :

تاریخ هسته ای جهان (فهرست)

تاریخ هسته‌ ای جهان فصل اول (قسمت 1) - نیمه دوم قرن نوزدهم و . . .

اولين تلاش عملي براي ساخت بمب اتمي
اواخر 1939، تا اواخر آوريل 1939 اولين مراحل كليدي در مورد واكنش زنجيري اورانيوم طي شد و خبر آن در تمام جهان منتشر شد. دانشمندان دانشگاه كلمبيا بلافاصله پس از كسب نتايج خود تصميم گرفتند كه دولت آمريكا را مطلع نمايند. اين حركت توسط مهاجر لهستاني به نام «ايوجين ويگنر» پيشنهاد شد كه حاصل آن نشست 17 مارس توسط فرمي و محققين ارتش و نيروي دريايي در واشنگتن بود. اين اولين باري بود كه با يك مسأله علمي در سطح جهان اين چنين برخورد مي شد. البته علي رغم عكس العمل خوبي كه در اين زمينه صورت گرفت، موفقيت چنداني به دست نيامد. حتي پس از اين كه پديده شكافت كشف شد گزارش شد كه فرمي در مورد امكان ساخت بمب اتمي نظر مساعد نداشته و فقط قبول كرده بود كه احتمال ضعيفي دارد كه بتوان واكنش زنجيره اي را به وجود آورد.
دانشمندان فرانسوي در اين خصوص با دولت خود تماس حاصل نكردند ولي كشفيات خود را از حالت پتنت (ثبت اختراع) خارج نمودند. كار آنها جنبه سود شخصي نداشت بلكه كاري ميهن پرستانه بود. آنها ثبت اختراعات خود را به ارگان هاي علمي سپردند تا اگر وقتي نيروي هسته اي در سطح صنعتي به كار گرفته شد معلوم باشد كه فرانسوي ها در خط مقدم حركت كرده اند.
دانشمندان انگليسي و آلماني براي اولين بار در تاريخ 22 آوريل از طريق چاپ مقاله ژوليت، هالبان و كووارسكي در مجله نيچر از احتمال واكنش زنجيره اي باخبر شدند. آنها بلافاصله پس از خبردار شدن با دولت هاي خود تماس گرفتند.
علي رغم اين كه هنوز تعدادي از محققين سرشناس انگليسي به اين موضوع اعتقاد كامل نداشتند در انگلستان حركتي در جهت سوق دادن برنامه هاي هماهنگ تحقيقات هسته اي در دانشگاه ها انجام مي گرفت.
«سر هنري تيزارد» مشاور نيروي هوايي گفته بود كه يك در صدهزار احتمال دارد بتوانيم كاربرد نظامي موفقيت آميز داشته باشيم و فردريك ليندمان كه احتمالاً تحت تأثير عقايد بوهر قرار داشت به چرچيل گفته بود كه رسيدن به اين هدف چندين سال به طول خواهد انجاميد و از طرفي در نهايت ممكن است كه به اسلحه قدرتمندي هم نرسيم.
دانشمندان آلماني نيز وقتي شماره مهم مجله نيچر 22 آوريل به دستشان رسيد به دو طريق در ارتباط با دولت قرار گرفتند. يكي از طريق جرج جوس و «ويلهم هانلي» فيزيكدان دانشگاه «گويتنگن» و ديگري از طريق «پل هارتك» و «ويلهم گرت» متخصصين شيمي و فيزيك از دانشگاه هامبورگ.
جوس و هانلي نامه اي به وزارت فرهنگ جايي كه پروفسور آبراهام ايسايو مدافع نازيسم مستقر بود فرستادند و او بلافاصله در تاريخ 29 آوريل جلسه اي را با حضور چندين فيزيكدان برگزار كرد. حاصل جلسه ها اين بود كه تمامي اورانيوم هاي موجود در آلمان تحت نظر ارتش قرار گيرد. خبر اين جلسه به انگلستان راه پيدا كرد كه درواقع اين زنگ خطري براي متفقين بود.
هارتك و گرت در 24 آوريل نامه اي به اداره جنگ فرستادند كه در آن آمده بود «ما توجه شما را به اين مطلب جلب مي كنيم كه پيشرفتي در علم فيزيك هسته اي حاصل شده كه به عقيده ما ممكن است در آينده منجر به ساخت مواد منفجرشونده اي شود كه چندين مرتبه قدرتمندتر از سلاح هاي كنوني است. اين خبر پس از طي مراحل اداري به «كورت ديبنر» متخصص فيزيك هسته اي رسيد كه او هم مانند ايسايو آماده بود تا به رژيم نازي خدمت كند. كورت ديبنر علي رغم پيشنهاد رئيس اش كه از وي خواسته بود فعاليت در زمينه هسته اي را رها نمايد خود را به مقام رياست دفتر تحقيقات در ارتش رساند. ديبنر در تابستان 1939 توانست با كنار زدن ايسايو پروژه زمان جنگ آلمان در زمينه هسته اي را به عهده بگيرد. در هنگامي كه اين درگيري هاي داخلي وجود داشت، فعاليت چشمگيري درخصوص شكافت هسته اي در آلمان انجام نشده بود.
محققين روسي نيز خبرهاي مربوط به شكافت را از طريق مجله هاي علمي دنبال مي كردند ولي نه آن طور جدي. آنها به طور آكادميك به واكنش زنجيره اي علاقه مند بودند و آن را بيشتر در جهت كاربرد صنعتي براي توليد نيرو مدنظر قرار داده بودند و علاقه چنداني براي بررسي كاربرد نظامي آن از خود بروز نمي دادند. اين وضعيت در روسيه ادامه داشت تا اين كه تجاوز سال 1941 توسط آلمان باعث توقف كامل اين فعاليت ها شد.
از طرفي ديگر لازم بود كه حركت هاي ژاپن، كشوري كه در آينده درگير جنگ با كشورهاي ديگر مي شد، تحت مراقبت باشد. در آن زمان، ژاپن تعداد محدودي فيزيكدان هسته اي داشت. «يوشيو ني شينا» بود كه چند سال در كپنهاك با بوهر كار كرده بود و ديگري ريوكي چي ساگين بود كه به بركلي رفته بود و در آنجا توسط لورنس تجربه كافي در زمينه سيكلوترون ها را كسب كرده بود. ژاپني ها بدون شك مانند رقباي خود در آمريكا و اروپا قادر بودند كه به طور تئوري امكان كاربردهاي انرژي هسته اي را بررسي نمايند. يك مقاله مهم در زمينه فيسيون در اوت همان سال توسط بوهر و ويلر به چاپ رسيد. در اين مقاله نويسندگان ايده اي را مطرح كردند كه باعث شد بوهر اعتقاد پيدا كند كه اين ايزوتوپ 235U است كه توسط نوترون هاي كند تحت شكاف قرار مي گيرد و نه ايزوتوپ 238U. تئوري طرح شده در اين مقاله به آنها اين ايده را مي داد تا پيش بيني نمايند كه انواع ديگر ايزوتوپ ها نيز ممكن است با نوترون هاي كند شده پديده شكافت را به وجود بياورند. از ميان اين ايزوتوپ ها، ايزوتوپ پلوتونيم- 239(239pu) بود كه بعداً شناسايي شد. مقاله به موضوع بمب پلوتونيمي و گسترش آن در جنگ نيز اشاره مي كرد. 

تاریخ هسته ای جهان  (فهرست)

تاریخ هسته‌ ای جهان فصل اول (قسمت 3) - آغاز جنگ جهاني دوم و تسريع تلاش ها براي دستيابي به بمب اتم و . . .