كاسبانی كه در كمين از بين‌بردن دستاوردها هستند
هشدار نسبت به تلاش گروه ثروت- قدرت برای شكست توافق/دولت برنامه تهاجمی مقابله با كاسبان تحريم را تدوين كند
كاسبان تحريم همه تلاش خود را مي‌كنند كه آب را مانند گذشته گل‌آلود نگه دارند. اين را گوشه و كنار، در محافل اقتصادي و سياسي مي‌توان از زبان كارشناسان و مسوولان شنيد.
آفتاب‌‌نیوز :
حسن روحاني در تازه‌ترين اظهارات تلويزيوني خود گفته است: پس از اجراي توافق وين تمام تحريم‌هاي اقتصادي اعم از تحريم مالي، بانكي، بيمه، حمل و نقل و پتروشيمي لغو مي‌شود. به گفته وي در اين دوران واردات كالاهاي ضروري براي ما گران تمام مي‌شد؛ بيشترين فشارهاي ناشي از افزايش قيمت تمام‌شده كالاها بر مردم تحميل مي‌شد و بالاخره اينكه در اين شرايط، برخي ، از تحريم‌ها منتفع مي‌شدند و سود مي‌بردند. روحاني اين افراد را كاسبان تحريم توصيف كرد كه در اين سال‌ها در دوبي، اروپا، چين و ايران حضور داشتند.
حالا نگراني‌هايي درباره عمل و عكس‌العمل كاسبان تحريم در دوران پساتحريم وجود دارد. عمليات مقابله با كاسبان تحريم محدود به امروز و ديروز نيست.
هر چند برخي، وين را ايستگاه پاياني قطار تجارت كاسبان ناشناخته و كمتر شناخته شده تحريم مي‌دانند اما دولت از مدت‌ها قبل مقابله با آنها را در دستور كار قرار داد. زنگنه، وزير نفت پيش از اين بارها تاكيد كرد كه نفت ايران ديگر بدون واسطه به بازارهاي جهاني عرضه مي‌شود و نه فرد حقيقي و نه فرد حقوقي، هيچ كدام نمي‌تواند واسطه فروش نفت شود.
جهانگيري كه اين روزها در تمام نشست‌ها و سخنراني‌هايش، فساد را نبش قبر مي‌كند و تلاش دارد شمايي از آنچه بر اقتصاد و سياست ايران گذشته است را به افكار عمومي معرفي كند نيز معتقد است بخشي از فسادهاي عظيم با هدف دور زدن تحريم‌ها صورت گرفته است.
چه كساني تحريم را دور زدند؟
پاسخ به اين سوال سهل و ممتنع است. شناسايي كساني كه مسووليت دور زدن تحريم‌ها را عهده‌دار بودند، چندان آسان نيست. شايد بابك زنجاني را بتوان شناخته شده‌ترين كاسب تحريم دانست كه حالا دو ميليارد و ٧٠٠ ميليون دلار بدهي را در كارنامه‌اش ثبت كرده است اما شمار آنها كه هنوز شناخته نشده‌اند، فراوان است. جهانگيري آدرسي كلي و مبهم از آنها ارايه داده است. وي گفته است «دولت شروع به مكاتباتي با برخي افراد كرده است كه در دوران تحريم ارز را براي خريد برخي كالاها دريافت كرده و كالايي هم وارد نكرده‌اند و اكنون كه دولت از آنها پيگيري مي‌كند، قادر به پاسخگويي نيستند و در نهايت جسارت، ارز دولت را برنمي‌گردانند. البته ما سعي مي‌كنيم اين مسائل را تا جايي كه نياز نباشد، بازگو نكنيم تا مردم نگران نشوند.»
پاليزدار، مشاور معاون اول و دبير ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادي نيز تاكيد كرده است كه چهار وزير دولت دهم در نامه‌اي بدون شماره و سند، زمينه واريز ميلياردها دلار به حساب بابك زنجاني را فراهم كرده‌اند.
اما اين همه ماجرا نيست. رضا ضراب نيز چهره شناخته شده ديگري است كه مسووليت دور زدن تحريم‌ها را عهده‌دار بود. اين را تنها مسوولان ايراني نمي‌گويند، گزارش ٢٩٩ صفحه‌اي پليس تركيه نيز دلالت بر اين موضوع دارد. وي كه بعد از دو ماه بازداشت در تركيه آزاد شده معتقد است كاري غيرقانوني انجام نداده اما بررسي‌ها حكايت از آن دارد كه او و شماري از وزرايي كه در جريان اين پرونده در تركيه بركنار شدند از محل تحريم‌هاي ايران و تلاش براي دور زدن آن سودهايي را برده‌اند.
سرپل‌هاي تحريم
سفره تحريم‌ها تنها در ايران گسترده نبود. نگاهي به روابط ايران با چين، تركيه، هند و برخي ديگر از كشورها نشان مي‌دهد تحريم‌ها، پول را در جيب كدامين كشورها نهاد.
چيني‌ها هر چند شريك روزهاي سخت ايران بودند و هيچگاه مراودات‌شان با ايران به مرحله قطع كامل نرسيد اما از قبل تحريم‌ها انتفاع فراواني بردند. پول‌هاي ايران همچنان در چين، هند و برخي كشورهاي آفريقايي و تركيه نام و نشان دارد. رفت و آمدهاي كاسبان تحريم به اين كشورها نيز از سود دوجانبه تحريم‌هاي ايران براي اين كشورها و شركاي ايراني نشان دارد. حالا نگراني اينجاست كه عكس‌العمل‌ها به پايان تحريم چه خواهد بود؟ آيا كاسبان داخلي و خارجي راضي به تغيير شغل مي‌شوند يا روياي شيرين درآمدهاي كلان‌شان را كابوس جمع شدن رانت، تلخ كرده است؟ مي‌گويند در اين مسير ممكن است سنگ‌هايي انداخته شود. دولت بايد هوشيار باشد تا بلكه اين قطار را در ايستگاه وين مهار كند.
كاسبان در كمين
حسين راغفر نیز معتقد است: تحريم با اقتصاد ايران چه كرد؟ براي پاسخ به اين سوال بايد دريافت چه عواملي سبب شد تحريم به محلي براي تغذيه برخي كه از محل آن براي خود سود و منفعتي دست و پا كرده بودند تبديل شد. تحريم در واقع تجارتخانه پر سود عده‌اي خاص شد و آنها از اين وضعيت به عنوان رانتي بزرگ بهره‌بردند.
نكاتي را براي درك بهتر اينكه چه عواملي منجر به پيش رفتن به سمت چنين قراردادهايي شد بايد ذكر كرد. در واقع پنج دليل يعني ملاحظات سياسي، ملاحظات نظامي، ملاحظات اقتصادي و ملاحظات فرهنگي و اجتماعي همگي دست به دست هم دادند تا اين شرايط در ايران ايجاد شود. بايد يك نكته اساسي را در نظر گرفت، اينكه غرب به يك قدرت منطقه‌اي كه بتواند براي ايجاد نظم منطقه‌اي كمك كند نيازمند است، با در نظر داشتن اين موضوع انتظارات ما از طرف مقابل متعارف مي‌شود. حالا با اين پيش زمينه مساله تحريم‌ها را بايد به صورتي اساسي مورد بررسي قرار دهيم. سابقه تحريم‌ها به زمان اشغال لانه جاسوسي بازمي‌گردد و در ٣٥ سال پس از آن ايران با تحريم مواجه بود، اما وقتي در چند سال گذشته حضور شركت‌هاي خارجي در ايران ممنوع شد، تحريم‌ها وارد دوره تازه‌اي شد. تحريم‌هاي اخير موجب رشد قطر، ابوظبي و ديگر كشورهاي حاشيه خليج فارس شد و در نتيجه اين جزاير بند‌انگشتي به كانون‌هايي براي ايجاد نمايندگي شركت‌هاي خارجي و محفلي براي تغذيه اقتصاد كشور بزرگي مثل ايران شد. تحريم‌ها فرصت‌هايي را براي گروه‌هاي انحصاري و غيرانحصاري فراهم كرد. اين جزاير نه تنها نمايندگي شركت‌هاي خارجي كه شركت‌هاي زيادي از ايران را نيز پذيرا شدند و كالاهاي مورد نياز ايران را با واسطه، تامين و به همين دليل سودهاي بزرگي را كسب كردند. در اين راه هزينه‌هاي زندگي مردم به‌شدت افزايش يافت و بسياري از كالاها كه مشمول تحريم‌ها بودند با واسطه‌هاي دوم، سوم و چندم و با قيمت‌هاي به مراتب بالاتري وارد ايران مي‌شدند كه هزينه زندگي و رفاه را به‌شدت افزايش دادند. همزمان كه تحريم‌هاي اخير بانكي نيز ايجاد شد؛ هزينه‌هاي معاملاتي نيز به‌شدت افزايش يافت. تجار ايراني ناگزير بودند با واسطه خريد كنند و پول را از چند مسير عبور دهند تا به مقصد برسد. از سوي ديگر محدود شدن گزينه‌هاي انتخاب به بازارهاي هند، چين و تركيه آن هم نه از طريق ارتباط با شركت‌هاي اصلي بلكه شركت‌هاي اقماري سبب شد انتخاب كالاها محدودتر، با كيفيت پايين‌تر و البته قيمت بالاتر شود. تامين همين كالاها نيز به دليل عبور از چندين واسطه با هزينه‌هاي معاملاتي بسيار بالاتر وارد كشور مي‌شد. همه اينها هزينه زندگي مردم را افزايش داد و نابرابري‌ها را بالا برد. بنابراين منابع بسيار بزرگي را به سمت واردات منحرف كرديم و دليلي شد براي تغيير پارادايم توليد نيم بند ايران به اقتصاد مالي و در نتيجه رشد بانك‌ها و موسسات مالي و اعتباري ايجاد شد. افراد كنترل‌كننده اين نهادها نيز همان‌هايي هستند كه تجارت را كنترل مي‌كردند. عمده منابع درآمدهاي نفتي و بخش عمومي تغذيه‌كننده موسسات مالي و اعتباري بخش خصوصي شد. اينها دليلي شد براي افزايش نابرابري‌ها. رشد نابرابري‌ها عواقب سهمگيني نيز براي كشور به دنبال آورد. حضور اين بنگاه‌ها كه از قبل از تحريم سودهاي بسيار بزرگي را مي‌بردند افزايش يافت و در نتيجه چندين ميليون بيكار جوان و دانش‌آموخته و نابودي فرصت‌هاي شغلي، انحراف منابع از جهت‌گيري‌هاي توليدي به فعاليت‌هاي غيرمولد و سفته بازي به وقوع پيوست. امروز جمعيت چند ١٠ ميليوني كشور كه دچار فقر هستند حاصل اين نابرابري‌هاي بزرگي است كه در ساختار اقتصاد كشور شكل گرفته است. در پي بروز اين اتفاقات گروه‌هاي قدرت- ثروت ايجاد شد كه خود منشأ بسياري از نابساماني‌هاي ديگر است. اين گروه رسانه دارد و در مراكز تصميم‌گيري اساسي كشور مستقيم يا از طريق نمايندگان خود حضور دارند و منتفعان اصلي اين نابرابري‌ها و شكل‌گيري انحصارها هستند. همان بحران‌هايي كه محصول فضاي تحريم بوده اما براي آنها موهبتي قابل توجه است و نمي‌خواهند از اين شرايط عبور كنند چرا كه حيات‌شان مديون وجود تحريم‌ها و بحران در رابطه ايران و جهان است. در مقابل فرصت‌هاي سودده بي‌سابقه براي اين گروه اندك، نابرابري و فقر بي‌سابقه‌اي در جامعه ايجاد شده است. امروز عبارت اقتصاد مقاومتي واكنشي است به آسيب‌پذير شدن اقتصاد كشور در مقابل تحريم‌ها. در همين مدت پس از تصويب قطعنامه قيمت خودروهاي چيني تا ٢٠درصد كاهش يافت. اين مثال ساده به خوبي از سودهاي افسانه‌اي گروه‌هاي انحصاري به هزينه مردم خبر مي‌دهد. براي استفاده از فرصت تاريخي به وجود آمده دولت بايد برنامه‌اي تهاجمي و فعال داشته باشد. مسوولان بايد اين موضوع را در نظر داشته باشند كه اين نقطه عطف به عنوان فرصتي تاريخي مي‌تواند به ضد خود تبديل شود. مخالفان لغو تحريم زمينه‌هاي شكست را فراهم خواهند كرد. بنابراين اين تصور كه بازار با ساز و كار خود تنظيم‌گر اقتصاد سياسي خواهد بود و بازار به خودي خود به تعادل مي‌رسد يك تصور باطل است كه مي‌تواند اين فرصت تاريخي را از بين ببرد. دولت بايد برنامه روشن و گام به گام براي پس از تحريم داشته باشد.
منبع: روزنامه اعتماد
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه خبرهای مرتبط
انتشار یافته: ۱
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید
لطفا از این پس برای این افراد از واژه زالو استفاده شود