نقش مثبت رسانه ها در مذاکرات هسته ای از نگاه استادان ارتباطات
تعدادی از استادان و کارشناسان حوزه ارتباطات معتقدند؛ اظهارات اخیر رییس جمهوری درباره نقش مهم رسانه ها در به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته ای، بیانگر اهمیت نقش مطبوعات و توجه ویژه دکتر روحانی به این عرصه است.
آفتاب‌‌نیوز : هادی خانیکی، حسن نمکدوست تهرانی و محمد تقی روغنی ها در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا ضمن بیان دیدگاه های خود نقش رسانه ها را در مذاکرات هسته ای مورد بررسی قرار دادند.
خانیکی گفت: از آنجا که نوع نگاه دولت، تیم مذاکره کننده هسته ای و وزارت امور خارجه نسبت به انتشار اخبار این رویداد مهم مثبت بود، رسانه ها اشراف بیشتری به نقش و جایگاه خود در انعکاس وقایع داشتند.
وی اظهار کرد: خصلت مسوولان در وزارت امور خارجه دیپلماتیک است و نسبت به مسایل، باز برخورد می کنند و در این میان شبکه های اجتماعی چون توئیتر و فیسبوک نیز به کمک رسانه ها آمدند.
خانیکی در پاسخ به این سوال که با توجه به موثر خواندن نقش نهادها از جمله رسانه ها در به نتیجه رسیدن توافق هسته ای از سوی رییس جمهوری، نقش رسانه ها در این میان چه بود؟ گفت: این فکر تا آنجا بود که رییس جمهوری از حضور فعال جوانان در فضاهای مجازی که به شیوه های مختلف در موضوع مذاکرات هسته ای وارد شده بودند نیز تشکر کرد و نقش رسانه ها را در توافق هسته ای تاثیرگذار دانست.
این استاد رشته ارتباطات اضافه کرد: از آنجا که مساله هسته ای ایران و مذاکرات ایران با گروه 1+5 در صدر اخبار جهان قرار داشت و در ایران نیز رسانه ها به عنوان خبر اول به آن نگاه می کردند؛ این مساله برای فعالیت رسانه ای در داخل کشور یک گام رو به جلو است.
خانیکی اظهار کرد: شاید عده ای بگویند این مساله امری بدیهی است که مساله هسته ای در صدر اخبار رسانه های کشور قرار گیرد اما باید توجه داشت که در گذشته و در زمانی که رییس جمهوری اسبق موضوع گفت و گوی تمدن ها و ادیان را مطرح کرد؛ با وجود اینکه این مساله خبر اول جهان بود اما در کشور ما به آن چندان توجهی نشد.
وی ادامه داد: این مساله که به چه میزان با اطلاع رسانی رسانه ها متن پیچیده مذاکرات هسته ای برای افکار عمومی باز شد، جای سوال است زیرا در این بین ابهاماتی پیش آمد که منجر به موضع گیری عده ای در رابطه با متن مذاکرات شد.
این استاد دانشگاه افزود: در این میان رسانه ها و خبرنگاران مخالف توافق هسته ای دستشان برای پرداختن به این موضوع بازتر بود و آنها در مقایسه با رسانه های موافق به اطلاعات بیشتری دسترسی داشتند.
وی تاکید کرد: در جریان مذاکرات هسته ای در میان رسانه ها، روزنامه نگاران و خبرنگاران متخصص و مسلط در این حوزه وجود نداشت و این ضعف در تمامی زمینه ها به چشم می خورد.
خانیکی اظهار کرد: در موضوعات تخصصی همچون آب، محیط زیست و آلودگی هوا کارشناس روزنامه نگار و یا روزنامه نگار کارشناس بسیار کم است که اگر این شکاف کم شود بهتر می توان در موضوعات مختلف به ویژه عرصه بین المللی نیز وارد شد و به انتشار تخصصی رویدادها پرداخت.
وی خاطرنشان کرد: لازم است به مساله دیپلماسی رسانه ای در کنار انواع دیپلماسی توجه شود.
این استاد رشته ارتباطات اظهار داشت: در دوران دفاع مقدس، یکی از مهمترین مسایل ستاد تبلیغات جنگ این بود که رسانه در برابر یک پدیده ویژه چگونه توانست موفق عمل کند؟
خانیکی ادامه داد: علت اصلی این بود که نگاه سیاسی به این مساله وجود نداشت و به همین دلیل عملیات هایی که از اهمیت بالایی برخوردار بود توسط یکی از روزنامه های آن زمان اعلام می شد و به جای اینکه رسانه به دادگاه جنگی کشیده شود همه متوجه می شدند که قصد آن رسانه صرفا انعکاس درست رویدادهای جنگ بوده است.
وی اضافه کرد: در آن زمان مجموعه ها با هم همفکر بودند و به مساله انتشار رویدادهای جنگ چندان سیاسی نگاه نمی کردند و همین امر عامل موفقیت اطلاع رسانی وقایع جنگ تحمیلی هشت ساله بود.
این استاد رشته ارتباطات با بیان اینکه در زمان کنونی نیز مساله هسته ای بسته تر از مساله جنگ نیست، توضیح داد: البته اکنون شرایط به گونه ای است که امکان بسته عمل کردن هم وجود ندارد زیرا وسایل ارتباط جمعی بسیاری وجود دارد که به سرعت اخبار را منتشر می کند.
** رسانه ها و کمک بزرگ آنها به پیشبرد اهداف ملی
نمکدوست تهرانی نیز می گوید: امروز رسانه ها می توانند کمک بزرگی به پیشبرد اهداف ملی کنند.
وی افزود: در اتفاقاتی که در همه این سالها پیرامون مسایل هسته ای به وقوع پیوسته است، روزنامه نگاران به دلایلی نقش مشخصی نداشته اند.
این استاد علوم ارتباطات، مذاکرات هسته ای را پیچیده دانست و گفت: این نوع مذاکرات از نوع عادی نیست.
وی افزود: حتی زمانی که ما موارد کلاسیک حق دسترسی به اطلاعات را مطالعه می کنیم می بینیم که مذاکراتی در حد و یا سطح مذاکرات هسته ای حتی بین مدافعان سرسخت حق دسترسی آزاد به اطلاعات یکی از مباحث پرچالش است.
نمکدوست در تشریح اهمیت این مذاکرات گفت: در حقیقت آنجا موضوع این است که چقدر مذاکرات به قدرت چانه زنی دولت در این مناسبات کمک می کند یا ممکن است آن را به خطر بیندازد و با چالش مواجه کند.
وی با ذکر نمونه ای تصریح کرد که چنانچه بیاییم و همه مباحث را بگوییم، آیا این کمکی به حل مسئله و یا منافع ملی کمک می کند یا به زیان آن است.
نمکدوست با بیان این که هر چیزی که در مذاکرات اتفاق می افتد این نیست که الزاما علنی شود، گفت: این مسئله قدرت چانه زنی را پایین می آورد و به منفعت ملی آسیب می رساند.
وی تصریح کرد: به هر حال جامعه مطبوعاتی و رسانه ای ما اساسا در جریان هیچ چیزی از وضعیت هسته ای قرار نداشت.
این استاد دانشگاه افزود: این مسایل را به این اعتبار می گویم که هم اکنون مشاهده می کنیم که حتی نمایندگان مجلس می آیند و به صراحت چیزهایی را می گویند که وزیر اظهار می کند که این مطالب نادرست و غلط است و اصلا این گونه نیست.
نمکدوست اظهار کرد: خبرنگاران هیچ چوب خط خاصی ندارند که بفهمند چه درست و چه غلط است.
وی درباره سخنان اخیر ریس جمهوری در تشکر از اصحاب رسانه گفت: ایشان نسبت به خبرنگاران محبت فراوان دارند.
این پژوهشگر علوم ارتباطات با بیان این که خوب است خبرنگاران در جریان کارها قرار گیرند گفت: چنانچه به لحاظ حرفه ای بخواهیم بررسی کنیم؛ مشاهده می کنیم که سطح رفتار حرفه ای نسبت به مذاکرات در رسانه های رقیب نسبت به ما بالاتر بود.
نمکدوست با بیان این که از ابتدای ورود ظریف، چند رسانه در مذاکرات حضور فعال داشتند، گفت: در مراحل پیشین مذاکرات پوشش 24 ساعته داشت حتی لحظه به لحظه مذاکرات به صورت پخش مستقیم پوشش داده می شد و در بسیاری از موارد نیز پوشش حاشیه ها خیلی خیلی مفصل بود.
وی در ادامه گفت: ما به عنوان روزنامه نگار هر چقدر بیشتر در جریان قرار بگیریم، بهتر می توانیم نقش خود را ایفا کنیم.
این استاد علوم ارتباطات افزود: یکی از شیوه های بسیار مرسوم و معمول نظام ها، مطلع کردن خبرنگاران در جلسات محدود است.
وی با بیان این که مگر چقدر رییس جمهوری و وزیر امورخارجه همکاران رسانه ای ما را دعوت کردند و مسایل را با آنها گفتند، و درخواست کمک کرده اند؟ گفت: باید ساز وکارها را طراحی، کرده، تجربه بیندوزیم و مدیریت کنیم.
نمکدوست با اشاره به این که رقبای رسانه ای ما که این کارها را بلند هستند، یک شبه و بدون خطا فرا نگرفته اند، بلکه بسیار سعی و خطا شده و تجربه کسب و ساز و کار و رویه را پیدا کرده اند.
وی با بیان این که بیانیه رسمی دادن یک کار عادی است که ما معمولا این کار را نمی کنیم، گفت: شیوه ای که در اینجا رایج است با پچ پچ کردن است که این نشان می دهد سامانی برای این کار نداریم.
پژوهشگر علوم ارتباطات تصریح کرد که اینها بخش مهمی از فرآیند آموزش است که روزنامه نگاران باید داشته باشند.
وی افزود: باید ابتدا برای مسئولان برنامه آموزشی گذاشت که رسانه ها چه کمکی می توانند بکنند.
** رسانه های ایران در انعکاس اخبار مذاکرات هسته ای موفق عمل کردند
مدیر مسئول روزنامه ایران نیز به موضوع انجام مذاکرات هسته ای در چندین مرحله اشاره کرد و گفت: رسانه ها از جمله روزنامه ها، شبکه های اجتماعی و خبرگزاری ها در اطلاع رسانی اخبار مذاکرات هسته ای به ویژه آخرین مرحله خوب عمل کرده و مردم را نسبت به پیگیری روند مذاکرات حساس کردند.
روغنی ها نیز به ایرنا گفت: از نظر محتوایی به دلایل مختلف از جمله محرمانه بودن جزئیات مذاکرات و از طرفی موضوع کمبود و نادر بودن خبرنگاران متخصص در حوزه هسته ای، مجموعه این عوامل باعث شد که در این بخش رسانه ها نتوانند خوب به موضوع پرداخته و آنچنان که باید موضوع را منعکس کنند.
این استاد روزنامه نگاری و علوم ارتباطات خاطرنشان کرد: شاید آنچه از این پس باید صورت گیرد انجام کار تحقیقی و تخصصی در روی زوایای مختلف این توافق است لذا رسانه ها باید روی تاثیرات منطقه ای و جهانی نتایج این توافق کار و تلاش کنند.
خانیکی گفت: از آنجا که نوع نگاه دولت، تیم مذاکره کننده هسته ای و وزارت امور خارجه نسبت به انتشار اخبار این رویداد مهم مثبت بود، رسانه ها اشراف بیشتری به نقش و جایگاه خود در انعکاس وقایع داشتند.
وی اظهار کرد: خصلت مسوولان در وزارت امور خارجه دیپلماتیک است و نسبت به مسایل، باز برخورد می کنند و در این میان شبکه های اجتماعی چون توئیتر و فیسبوک نیز به کمک رسانه ها آمدند.
خانیکی در پاسخ به این سوال که با توجه به موثر خواندن نقش نهادها از جمله رسانه ها در به نتیجه رسیدن توافق هسته ای از سوی رییس جمهوری، نقش رسانه ها در این میان چه بود؟ گفت: این فکر تا آنجا بود که رییس جمهوری از حضور فعال جوانان در فضاهای مجازی که به شیوه های مختلف در موضوع مذاکرات هسته ای وارد شده بودند نیز تشکر کرد و نقش رسانه ها را در توافق هسته ای تاثیرگذار دانست.
این استاد رشته ارتباطات اضافه کرد: از آنجا که مساله هسته ای ایران و مذاکرات ایران با گروه 1+5 در صدر اخبار جهان قرار داشت و در ایران نیز رسانه ها به عنوان خبر اول به آن نگاه می کردند؛ این مساله برای فعالیت رسانه ای در داخل کشور یک گام رو به جلو است.
خانیکی اظهار کرد: شاید عده ای بگویند این مساله امری بدیهی است که مساله هسته ای در صدر اخبار رسانه های کشور قرار گیرد اما باید توجه داشت که در گذشته و در زمانی که رییس جمهوری اسبق موضوع گفت و گوی تمدن ها و ادیان را مطرح کرد؛ با وجود اینکه این مساله خبر اول جهان بود اما در کشور ما به آن چندان توجهی نشد.
وی ادامه داد: این مساله که به چه میزان با اطلاع رسانی رسانه ها متن پیچیده مذاکرات هسته ای برای افکار عمومی باز شد، جای سوال است زیرا در این بین ابهاماتی پیش آمد که منجر به موضع گیری عده ای در رابطه با متن مذاکرات شد.
این استاد دانشگاه افزود: در این میان رسانه ها و خبرنگاران مخالف توافق هسته ای دستشان برای پرداختن به این موضوع بازتر بود و آنها در مقایسه با رسانه های موافق به اطلاعات بیشتری دسترسی داشتند.
وی تاکید کرد: در جریان مذاکرات هسته ای در میان رسانه ها، روزنامه نگاران و خبرنگاران متخصص و مسلط در این حوزه وجود نداشت و این ضعف در تمامی زمینه ها به چشم می خورد.
خانیکی اظهار کرد: در موضوعات تخصصی همچون آب، محیط زیست و آلودگی هوا کارشناس روزنامه نگار و یا روزنامه نگار کارشناس بسیار کم است که اگر این شکاف کم شود بهتر می توان در موضوعات مختلف به ویژه عرصه بین المللی نیز وارد شد و به انتشار تخصصی رویدادها پرداخت.
وی خاطرنشان کرد: لازم است به مساله دیپلماسی رسانه ای در کنار انواع دیپلماسی توجه شود.
این استاد رشته ارتباطات اظهار داشت: در دوران دفاع مقدس، یکی از مهمترین مسایل ستاد تبلیغات جنگ این بود که رسانه در برابر یک پدیده ویژه چگونه توانست موفق عمل کند؟
خانیکی ادامه داد: علت اصلی این بود که نگاه سیاسی به این مساله وجود نداشت و به همین دلیل عملیات هایی که از اهمیت بالایی برخوردار بود توسط یکی از روزنامه های آن زمان اعلام می شد و به جای اینکه رسانه به دادگاه جنگی کشیده شود همه متوجه می شدند که قصد آن رسانه صرفا انعکاس درست رویدادهای جنگ بوده است.
وی اضافه کرد: در آن زمان مجموعه ها با هم همفکر بودند و به مساله انتشار رویدادهای جنگ چندان سیاسی نگاه نمی کردند و همین امر عامل موفقیت اطلاع رسانی وقایع جنگ تحمیلی هشت ساله بود.
این استاد رشته ارتباطات با بیان اینکه در زمان کنونی نیز مساله هسته ای بسته تر از مساله جنگ نیست، توضیح داد: البته اکنون شرایط به گونه ای است که امکان بسته عمل کردن هم وجود ندارد زیرا وسایل ارتباط جمعی بسیاری وجود دارد که به سرعت اخبار را منتشر می کند.
** رسانه ها و کمک بزرگ آنها به پیشبرد اهداف ملی
نمکدوست تهرانی نیز می گوید: امروز رسانه ها می توانند کمک بزرگی به پیشبرد اهداف ملی کنند.
وی افزود: در اتفاقاتی که در همه این سالها پیرامون مسایل هسته ای به وقوع پیوسته است، روزنامه نگاران به دلایلی نقش مشخصی نداشته اند.
این استاد علوم ارتباطات، مذاکرات هسته ای را پیچیده دانست و گفت: این نوع مذاکرات از نوع عادی نیست.
وی افزود: حتی زمانی که ما موارد کلاسیک حق دسترسی به اطلاعات را مطالعه می کنیم می بینیم که مذاکراتی در حد و یا سطح مذاکرات هسته ای حتی بین مدافعان سرسخت حق دسترسی آزاد به اطلاعات یکی از مباحث پرچالش است.
نمکدوست در تشریح اهمیت این مذاکرات گفت: در حقیقت آنجا موضوع این است که چقدر مذاکرات به قدرت چانه زنی دولت در این مناسبات کمک می کند یا ممکن است آن را به خطر بیندازد و با چالش مواجه کند.
وی با ذکر نمونه ای تصریح کرد که چنانچه بیاییم و همه مباحث را بگوییم، آیا این کمکی به حل مسئله و یا منافع ملی کمک می کند یا به زیان آن است.
نمکدوست با بیان این که هر چیزی که در مذاکرات اتفاق می افتد این نیست که الزاما علنی شود، گفت: این مسئله قدرت چانه زنی را پایین می آورد و به منفعت ملی آسیب می رساند.
وی تصریح کرد: به هر حال جامعه مطبوعاتی و رسانه ای ما اساسا در جریان هیچ چیزی از وضعیت هسته ای قرار نداشت.
این استاد دانشگاه افزود: این مسایل را به این اعتبار می گویم که هم اکنون مشاهده می کنیم که حتی نمایندگان مجلس می آیند و به صراحت چیزهایی را می گویند که وزیر اظهار می کند که این مطالب نادرست و غلط است و اصلا این گونه نیست.
نمکدوست اظهار کرد: خبرنگاران هیچ چوب خط خاصی ندارند که بفهمند چه درست و چه غلط است.
وی درباره سخنان اخیر ریس جمهوری در تشکر از اصحاب رسانه گفت: ایشان نسبت به خبرنگاران محبت فراوان دارند.
این پژوهشگر علوم ارتباطات با بیان این که خوب است خبرنگاران در جریان کارها قرار گیرند گفت: چنانچه به لحاظ حرفه ای بخواهیم بررسی کنیم؛ مشاهده می کنیم که سطح رفتار حرفه ای نسبت به مذاکرات در رسانه های رقیب نسبت به ما بالاتر بود.
نمکدوست با بیان این که از ابتدای ورود ظریف، چند رسانه در مذاکرات حضور فعال داشتند، گفت: در مراحل پیشین مذاکرات پوشش 24 ساعته داشت حتی لحظه به لحظه مذاکرات به صورت پخش مستقیم پوشش داده می شد و در بسیاری از موارد نیز پوشش حاشیه ها خیلی خیلی مفصل بود.
وی در ادامه گفت: ما به عنوان روزنامه نگار هر چقدر بیشتر در جریان قرار بگیریم، بهتر می توانیم نقش خود را ایفا کنیم.
این استاد علوم ارتباطات افزود: یکی از شیوه های بسیار مرسوم و معمول نظام ها، مطلع کردن خبرنگاران در جلسات محدود است.
وی با بیان این که مگر چقدر رییس جمهوری و وزیر امورخارجه همکاران رسانه ای ما را دعوت کردند و مسایل را با آنها گفتند، و درخواست کمک کرده اند؟ گفت: باید ساز وکارها را طراحی، کرده، تجربه بیندوزیم و مدیریت کنیم.
نمکدوست با اشاره به این که رقبای رسانه ای ما که این کارها را بلند هستند، یک شبه و بدون خطا فرا نگرفته اند، بلکه بسیار سعی و خطا شده و تجربه کسب و ساز و کار و رویه را پیدا کرده اند.
وی با بیان این که بیانیه رسمی دادن یک کار عادی است که ما معمولا این کار را نمی کنیم، گفت: شیوه ای که در اینجا رایج است با پچ پچ کردن است که این نشان می دهد سامانی برای این کار نداریم.
پژوهشگر علوم ارتباطات تصریح کرد که اینها بخش مهمی از فرآیند آموزش است که روزنامه نگاران باید داشته باشند.
وی افزود: باید ابتدا برای مسئولان برنامه آموزشی گذاشت که رسانه ها چه کمکی می توانند بکنند.
** رسانه های ایران در انعکاس اخبار مذاکرات هسته ای موفق عمل کردند
مدیر مسئول روزنامه ایران نیز به موضوع انجام مذاکرات هسته ای در چندین مرحله اشاره کرد و گفت: رسانه ها از جمله روزنامه ها، شبکه های اجتماعی و خبرگزاری ها در اطلاع رسانی اخبار مذاکرات هسته ای به ویژه آخرین مرحله خوب عمل کرده و مردم را نسبت به پیگیری روند مذاکرات حساس کردند.
روغنی ها نیز به ایرنا گفت: از نظر محتوایی به دلایل مختلف از جمله محرمانه بودن جزئیات مذاکرات و از طرفی موضوع کمبود و نادر بودن خبرنگاران متخصص در حوزه هسته ای، مجموعه این عوامل باعث شد که در این بخش رسانه ها نتوانند خوب به موضوع پرداخته و آنچنان که باید موضوع را منعکس کنند.
این استاد روزنامه نگاری و علوم ارتباطات خاطرنشان کرد: شاید آنچه از این پس باید صورت گیرد انجام کار تحقیقی و تخصصی در روی زوایای مختلف این توافق است لذا رسانه ها باید روی تاثیرات منطقه ای و جهانی نتایج این توافق کار و تلاش کنند.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید