سرانه هر ایرانی از محیط زیست چقدر است؟/ روایت‌های زیباکلام و کلانتری از اوضاع نابسامان زیست‌محیطی
وضع اصلا خوب نیست. هر جا نشستی برگزار می‌شود تا وضع محیط‌زیست کشور بررسی شده یا از مشکلات و معضلات این بخش گفته شود، طوماری می‌شود از گزارش‌های بد، آمارهای نگران‌کننده و وضعیتی که نه‌تنها برای آن کاری نمی‌شود، بلکه روز به روز بدتر می‌شود.
آفتاب‌‌نیوز :
در این میان سازمان حفاظت محیط‌زیست برای حفاظت از میراثی که قرن‌ها به یادگار مانده و حالا صورتش طوری خراش برداشته که نمی‌توان برای آن کاری کرد، تنها مانده. نه بودجه مناسبی دارد، نه قدرت اجرایی دارد و نه توانی که با تمامی دستگاه‌ها وارد مذاکره شود و از محیط‌زیست حفاظت کند.
بر همین اساس دیروز در دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران نشستی با موضوع مشکلات سازمان حفاظت محیط‌زیست در حفظ محیط‌زیست ایران، برگزار شد. نشستی که در آن بیش از آن‌که صحبت از مشکلات سازمان در نگهداری از محیط‌زیست باشد، صحبت از مشکلات محیط‌زیستی و تخریب آن بود.
در این نشست، میزگردی با حضور صادق زیباکلام استاد دانشگاه تهران و تحلیلگر سیاسی، عیسی کلانتری دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه و اصغر مبارکی مدیرکل موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان نماینده سازمان حفاظت محیط‌زیست، برگزار شد.
عیسی کلانتری با اشاره به اینکه اگر کشور در توسعه خود استراتژی نداشته باشد، همه ارکان کشور به هم می‌ریزد ازجمله محیط‌زیست، «در دهه ١٩٧٠ میلادی، غربی‌ها توسعه پایدار را مطرح کردند و تقریبا به این نوع توسعه پایبند بودند، هر چند قبل از آن خیلی از مکان‌های طبیعی و محیط‌زیستی خود را خدشه‌دار کرده بودند اما بعد از طرح توسعه پایدار که چهار اصل مبنای آن بود، پایبند ماندند.»
او درباره این چهار اصل هم توضیح داد: «هر فعالیتی باید اقتصادی باشد، هیچ فعالیتی نباید، مخرب محیط‌زیست بوده، نظم اجتماعی را بر هم بزند و حق و حقوق نسل‌های بعد را پایمال کند. اگر برنامه‌های ما هم براساس این اصول توسعه پایدار بود، این مشکلات که الان با آنها روبه‌رو هستیم را نداشتیم. در برنامه سوم وقتی حرف از توسعه پایدار بود، گفتند کلمه غربی است و آن را حذف کردند اما به جای این کلمه غربی هم چیزی جایگزین نکردند و کار به این‌جا رسید.»
فقر همواره، یکی از مسائل مهم بروز مشکلات قلمداد می‌شود، کلانتری هم با اشاره به تاثیر این موضوع، گفت: «در جامعه‌ای که فقر حاکم باشد، محیط‌زیست به شدت مورد تعدی و تخریب قرار می‌گیرد. جامعه‌ای که توسعه نیابد فقر در آن حاکم می‌شود. توسعه در تضاد با محیط‌زیست نیست، برخی دوستان فکر می‌کنند که کشور توسعه‌یافته باشد، محیط‌زیست آن تخریب می‌شود. حال آن‌که در کشوری که فرهنگ اجتماعی در آن ضعیف باشد و سواد نایاب محیط‌زیست تخریب می‌شود. وقتی استراتژی نداریم، محیط‌زیست قطعا تخریب خواهد شد.»
کلانتری با اشاره به اینکه بخش‌هایی از مشکلات کنونی به ضعف در پیکره محیط‌زیست برمی‌گردد، یادآوری کرد: «محیط‌زیست کند عمل می‌کند. وقتی بررسی محیط‌زیستی طرحی به سازمان می‌رود، دو‌سال طول می‌کشد که طرح بررسی شود و سازمان درباره آن اظهارنظر کند. در این شرایط حاکمیت چه می‌کند؟ محیط‌زیست را دور می‌زند. بخشی ضعیف باشد، همه دورش می‌زنند.»
برنامه‌ریزی بدون توجه به توان کشور
به گزارش شهروند، دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه، ادامه داد: «موضوع بعدی، نشناختن پتانسیل کشور از سوی حاکمیت و فشار آوردن به مردم برای برنامه‌هایی است که معلوم نیست چگونه تهیه می‌شوند، به‌طور مثال برنامه‌ای نوشته شده بود، مبنی بر اینکه می‌خواهیم به اقتصاد اول منطقه تبدیل شویم و برای تحقق این برنامه باید در تولید اکثر محصولات کشاورزی خودکفا شویم. وقتی چنین برنامه‌ریزی می‌کنیم، معلوم است که پتانسیل‌های کشور را نمی‌شناسیم. مورد دیگر اینکه، امروز آب‌های تجدیدپذیر کشور ٩٠میلیارد مترمکعب در‌سال است، در گذشته این میزان ١٣٠میلیارد مترمکعب بود که وضع کنونی نشان می‌دهد، ٤٠میلیارد مترمکعب کاهش یافته و با این شرایط چگونه قرار است جمعیت افزایش یافته و به ١٥٠میلیون نفر برسد و در تولید محصولات هم خودکفا شویم؟ حال آن‌که علاوه بر آب‌های تجدیدپذیر کشور از آب‌هایی که میلیون‌ها سال طول کشیده تا در این کشور ذخیره شود هم استفاده کرده‌ایم.»
کلانتری، با تاکید بر وضع بد محیط‌زیست کشور گفت: «در ١٥سال گذشته متوسط بارندگی از ٢٤٧ میلی‌متر به ٢٠١ میلی‌متر رسیده. بارندگی‌ها غیرموثر شده‌اند که تنها جاری می‌شوند نه ذخیره. این بارندگی‌ها تنها برای تلطیف هوا خوب هستند. در این شرایط از رده چهارم فرسایش خاک به رتبه اول رسیده‌ایم، در بحران آب هم که رتبه اول را داشتیم. با این شرایط، محیط‌زیستی باقی خواهد ماند؟»
پاسخگویی برای وضع محیط زیستی نداریم
در ادامه این نشست، صادق زیباکلام تحلیلگر مسائل سیاسی، صحبت‌هایش را با طرح پرسشی آغاز کرد، «چه چیز این نشست به علوم سیاسی مربوط می‌شود؟» و به آن پاسخ داد: «اصل بحث به علوم سیاسی مربوط است. از این آمارهایی که در این نشست داده شد، تعجب نمی‌کنم، چون اگر آماری غیر از این داده می‌شد، جای تعجب داشت. ما یک کشور توسعه نیافته هستیم. یک جنبه توسعه نیافتگی تولید پیکان است و جنبه دیگر آن‌که اساسی‌تر است، فقدان توسعه سیاسی است.»
او ادامه می‌دهد: «توسعه سیاسی نداریم، پیدا نکرده‌ایم یا کم داریم. اگر توسعه سیاسی پیدا کرده بودیم کسی پاسخگوی این آمارهای وحشتناکی که در باره وضع محیط‌زیست کشور داده می‌شود، بود. این در حالیست که الان پاسخگویی وجود ندارد. چه کسی پاسخگوی خشکسالی دریاچه ارومیه و هورالعظیم است؟ چه کسی پاسخ می‌دهد که چرا جنگل‌ها چند روز می‌سوزند و حتی یک بالگرد آب‌پاش وجود ندارد که آتش زودتر مهار شود؟ می‌بینیم که مصیبت پشت مصیبت وارد می‌شود و هیچ‌کس پاسخگو نیست، انگار که این اتفاقات در جای دیگری غیر از ایران روی داده است.»
استاد دانشگاه تهران، در ادامه تاکید کرد که «اگر یک دلیل وجود داشته باشد که روی آن دست بگذاریم و نشان بدهیم که در نظام سیاسی عقب مانده‌ایم، وضع محیط‌زیست کشور است. مشکل اساسی بر می‌گردد به فقدان توسعه سیاسی. وقت خودمان را تلف نکنیم که محیط‌زیست باید این کار را بکند یا آن کار. به همدیگر پاس ندهیم که کشاورزی مقصر است یا وزارت نیرو، تا وقتی پاسخگویی وجود نداشته باشد، وضع محیط‌زیست کشور همین خواهد بود.»
او بودجه کم سازمان حفاظت محیط‌زیست را یکی دیگر از مشکلات سازمان می‌داند، «کل بودجه این سازمان در‌سال جاری به اضافه بودجه‌ای که برای احیای دریاچه ارومیه و ... در نظر گرفته شده است، ١٧٤میلیارد تومان بوده. یعنی سازمان با تمام مشکلاتی که محیط‌زیست کشور دارد باید با این رقم از آن حفاظت کند. این در شرایطی است که ما ٣٦ نهاد داریم که فعالیت فرهنگی دارند و بودجه‌ای که برای آنها در نظر گرفته شده، ٦هزار‌میلیارد تومان است.»
یکی از موضوعاتی که در این نشست مطرح شد، بحث تبدیل سازمان حفاظت محیط‌زیست به وزارت محیط‌زیست است که هراز گاهی از سوی نمایندگان مجلس مطرح می‌شود، زیباکلام دراین‌باره هم گفت: «چه فرقی می‌کند، سازمان باشد یا وزارتخانه. زیر نظر دولت باشد یا مجلس. کشوری با ٨٠میلیون جمعیت، ١٧٤میلیارد تومان برای محیط زیستش بودجه دارد، حالا این سازمان بشود، وزارتخانه. آن موقع جای اینکه بگوییم بودجه سازمان محیط‌زیست کشور با ٨٠میلیون جمعیت ١٧٤میلیارد است، می‌گفتیم بودجه وزارتخانه محیط‌زیست ١٧٤میلیارد است. در کلیت ماجرا فرقی نمی‌کرد و مشکلی را هم حل نمی‌کرد.»
پس از پاسخ زیباکلام به تلاش مجلسی‌ها برای تبدیل سازمان حفاظت محیط‌زیست با وزارتخانه، عیسی کلانتری که در تکمیل صحبت زیباکلام گفته بود، با این بودجه و این جمعیت، سهم هر ایرانی از بودجه محیط‌زیست می‌شود حدود ٢هزار تومان، در باره تبدیل شدن سازمان به وزارتخانه گفت: «از نظر اجرایی اگر سازمان به وزارتخانه تبدیل شود، ضعیف‌تر می‌شود، زیرا در تیررس نمایندگان خواهد بود و در ادامه کار تسلیم فشار نمایندگان می‌شود. درحال حاضر رئیس سازمان، معاون رئیس جمهوری است و ارتباطی با نمایندگان ندارد اما تبدیل به وزارتخانه شود باید با نمایندگان کنار بیاید.»
سازمان ضمانت اجرایی قوانین زیست محیطی را ندارد
سال‌هاست هرگاه صحبت از مشکلات و معضلاتی می‌شود که محیط‌زیست کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کند، مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست و فعالان آن، می‌گویند: «یکی از مشکلات اساسی محیط‌زیست ایران این است که مردم محیط‌زیست را متعلق به خود نمی‌دانند و معتقدند که برای سازمان حفاظت محیط‌زیست است. این امر باعث شده، مردم و سایر دستگاه‌های دولتی و غیردولتی مشارکتی در حفظ محیط‌زیست کشور نداشته باشند.»
دیروز در میزگرد مشکلات سازمان حفاظت محیط‌زیست برای حفظ محیط‌زیست کشور، اصغر مبارکی مدیرکل موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست هم با اشاره به همین نکته یا به عبارتی حلقه گم شده حفاظت از محیط‌زیست کشور، صحبت‌های خود را شروع کرد: «متاسفانه در کشور ما برداشت‌ها این‌گونه است که محیط‌زیست متعلق به سازمان محیط‌زیست است و این سازمان به تنهایی باید آن را نگهداری کند. درحالی‌که محیط‌زیست سازمانی بین بخشی است و تمامی ارگان‌ها باید در این زمینه تعامل داشته باشند تا بتوانیم از محیط‌زیست کشور نگهداری کنیم. همانقدری که سازمان مسئولیت دارد، سایر دستگاه‌ها از وزارت جهاد گرفته تا وزارت نیرو، برای حفاظت از محیط‌زیست مسئولیت دارند.»
او با اشاره به مطرح شدن توسعه پایدار در دهه ٧٠، ادامه داد: «این موضوع سال‌هاست که در کشور مطرح شده اما هنوز مفهوم آن را درک نکرده‌ایم. استفاده ما از طبیعت ٣,٥ برابر ظرفیت آن است یعنی باید ٣ برابر زمینی که در اختیار داریم، زمین در اختیار داشته باشم تا نیازهایمان را تامین کنیم.» مبارکی برای نشان دادن بی‌توجهی‌هایی که به محیط‌زیست کشور می‌شود، مثالی زد: «در حال حاضر شهر بندرعباس توسعه یافته و بزرگ شده، این در حالیست که تمامی فاضلاب این شهر توسعه یافته و بزرگ به داخل خلیج فارس می‌ریزد و اگر کسی بگوید که چنین نیست، دروغ می‌گوید.»
مدیر کل موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست، بروز این مشکلات را فقدان ضمانت اجرایی در دستان سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌داند، «سازمان باوجود داشتن قانون برای حفاظت از محیط‌زیست کشور، ضمانت اجرایی ندارد. نیروی انسانی لازم را هم برای پایش و کنترل در اختیار ندارد و این مسائل حفاظت را با مشکلات بسیاری روبه‌رو کرده است.»
شوری آب گتوند ٥,٥ برابر خلیج فارس
در ادامه، سوالی از مبارکی در باره، سد گتوند و عدم برخورد با مجریان آن پرسیده شد که مدیرکل موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست، از کلانتری خواست تا به این سوال پاسخ بدهد، «پیش از انقلاب، آمریکایی‌ها سد گتوند را از نظر زیست‌محیطی بررسی و محل احداث سد را ١٥ متر بالاتر تعیین کردند. بعد از انقلاب در بررسی‌های صورت گرفته، مسئولانی که طرح را بررسی کردند، گفتند که آمریکایی‌ها می‌خواستند مخزن سد کوچک باشد به همین دلیل جای آن را نادرست تعیین کردند. به همین دلیل مکان سد را جا به جا کردند.»
او ادامه داد: «قرار شد، سد در جای جدید ساخته شود و شرکت زیر مجموعه وزارت نیرو در دولت احمدی‌نژاد اعلام کرد، روی تپه نمکی نزدیک سد، پتوی رسی کشیده می‌شود تا مشکل حل شود، پتوی رسی فایده‌ای نداشت و حالا آب پشت سد به‌حدی شور شده که نمی‌توان آن را کاری کرد. شوری آب زیر سد، ٥,٥ برابر شوری آب خلیج فارس است. اگر قرار باشد سد، دور زده شود، ٨سال طول می‌کشید و در این مدت محیط‌زیست خوزستان خسارت بسیاری خواهد دید و اراضی آن از بین می‌رود. به نظر من مجریان این پروژه به خاطر اجرای آن باید محاکمه شوند.»
۴۷۴۷
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید