طرح پيشنهادي مديركل آژانس بين المللي انرژي اتمي

آفتاب‌‌نیوز : در صورت اجرايي شدن پيشنهادات مدير كل آژانس بين المللي انرژي اتمي (كه رهبري پروژه اي كه بيشتر رنگ امريكايي را دارد)سياست هاي صلح آميز بسياري از كشورها در ابعاد منطقه اي ، بين المللي و داخلي با چالش مواجه خواهد گرديد . 

طرح كنفرانس بازنگري ان پي تي جهت تحقق بخشيدن به برخي موارد غير فعال معاهده مذكور و در عين حال برطرف نمودن نقاط كور و نواقص اين معاهده توسط برخي از كشورها از جمله امريكا ،‌فرانسه و با پيگري هاي مدير كل آژانس البرادعي ، با تشكيل گروه كارشناسي چرخه سوخت كه در بر گيرنده گروه اي از متخصصين امر و ديپلمات هاي كشورهاي دارنده چرخه سوخت هسته اي و كشورهايي كه در تلاش به دست آوردن اين فناوري مي باشند ، نشست هايي را از سال 2003 داشته است .
 
كنفرانس بازنگري معاهده عدم اشاعه سلاحهاي هسته اي با گردهمايي رهبران جهان و تاكيد بر جلوگيري و ابداع راه حل تهديدات سلاح هاي كشتار جمعي قرار است در ارديبهشت 1384(مي 2005) در نيويورك تشكيل جلسه دهد و تمام كشورها به جزئ 4 كشور عضو اين معاهده كره شمالي ، هند، پاكستان و اسرائيل در آن شركت خواهند نمود . 

هر چند دستور كار ان پي تي رامدير كل تعيين نمي كند و اين معاهده كارگزار آژانس است اما نظرات البرادعي به دليل جايگاه مديركلي در آژانس از اهميت برخوردار مي باشد و داراي نقش موثري در تصميمات و مسائل مطروحه در آژانس مي باشد .بر همين مبنا وي پيشنهاد كنترل ، توقف و افزايش بازرسي ها را درهفت جايگاه بيان مي كند 

1- توقف 5 ساله غني سازي اورانيوم و شكاف پلوتونيوم و جلوگيري از تاسيس و ساخت اين دسته از تاسيسات.همچنين پيشنهاد كنترل هاي چندگانه در سطوح منطقه اي را با توجه به پيشنهادات گروه كارشناسي در اين كنفرانس بازنگري مطرح مي سازد 

2-تسريع ادامه تلاش ها و كوشش هاي ، ابتكار كاهش تهديدات جهاني به رهبري امريكا و سايرين و تعديل عملكرد فعاليت راكتورهاي سراسر جهان در امر تحقيقات اورانيوم غني شده سطح بالا كه توانايي به كارگيري در ساخت بمب را دارند . 

3-افزايش سطح استاندارد بازرسي ها از طريق پذيرش همگاني پروتكل الحاقي و ايجاد رويه اين پروتكل به عنوان هنجار راستي آزمايي معاهده عدم اشاعه 

4-فراخوان شوراي امنيت سازمان ملل به فعاليت هاي بنيادين و سرنوشت ساز در موضوع مربوط به كشورهايي كه به عنوان تهديدات صلح و امنيت بين المللي تصميم به بازپس گيري عضويت از ان پي تي را دارند . 

5-درخواست مصرانه از دولتها جهت توجه به قطعنامه 1540 شوراي امنيت در تعقيب ، تجارت غير قانوني تكنولوژي و مواد هسته اي 

6-فراخوان كشورهاي دارنده سلاح هسته اي در تسريع و اجرايي نمودن (تعهد واضح ) به خلع سلاح هسته اي مطابق اساسنامه معاهده عدم اشاعه . 

7- تاكيد برحل بحران خاورميانه و شبه جزيره كره و تضمين امنيت مناطق مذكور و استفاده از ديالوگ با تاكيد بر خاورميانه اي عاري از سلاح هسته اي. 

بررسي زمينه موفقيت پيشنهادات البرادعي با توجه به سياست مختلف كشورها
در زمينه پيشنهاد اول ، توقف غني سازي اعم از صلح آميز و تسليحاتي ، كشورهايي از جمله دارندگان بمب بيشتر دنبال اجرايي شدن اين بند مي باشند اما كشورهاي غير هسته اي داراي سياست هسته اي صلح آميز به شدت با اجرايي شدن بند مذكور مخالفت خواهند نمود ازجمله ژاپن كه مخالفت خويش را صريحاً بيان نموده است و از سوي ديگر از آنجا كه اين موضوع نيز در كميته چرخه سوخت مطرح شده و موافقت نگرديده ، جريان سياسي قطعي و مذاكرات بسيار دشواري در اين زمينه وجود خواهد داشت . 

پيشنهاد دوم مديركل در حلقه اقدامات شركت هاي غيردولتي و سازنده تكنولوژي مي باشد و از آنجا كه دولت ها نمي توانند به تعيين سياست هاي اين دسته شركت ها اقدام نمايند و شركت هاي مذكور نيز موضوع بحث و راي گيري در كنفرانس بازنگري نمي باشند عملاً موضوع را بايد در حوزه صنعت تكنولوژي بررسي نمود و زمينه موفقيت آن بسيار كم است .زيرا در صورت تصميم
گيري هاي احتمالي اين تصميمات فقط در حوزه سياست هاي دولتي قابل اجرا است نه شركتهاي خصوصي غير دولتي بين المللي . 

در مورد پيشنهاد سوم تلاش در استاندارد سازي پروتكل الحاقي به عنوان سطح بازرسي ها با مقاومت ها و اختلافات زيادي مواجهه مي باشد و عملاً يك موضوع سياسي است به صورتي كه افزايش سطح بازرسي ها با هدف راستي آزمايي موضوعات اين پروتكل را با اقدمات مداخله جويانه نزديك تر خواهد نمود و محل نگراني بسياري از كشورها مي باشد . 

در مورد اين بخش با توجه به اينكه كشورهاي عضو ،‌تاكيد بر حفظ صلح و امنيت بين المللي دارند تاكيد بر عضويت ها و ادامه آن خواهد بود اما در عين حال ورود شوراي امنيت به عنوان ركن غير سازماني ناظر بر فعاليت كشورها در آژانس با مخالفت كشورهاي غير عضو شوراي امنيت و خواهان داشتن فناوري هسته اي صلح آميز مواجه خواهد بود زيرا اين موضوعي است كه كشورهاي غربي داراي حق وتو بيشتر از آن حمايت مي نمايند و كشورهاي عدم تعهد و غير به اقدامات سياسي شوراي امنيت ، با بند مذكور مخالفت دارند . 

در مورد پيشنهاد پنجم با توجه به قطعنامه مطرح 1540 و ترس از احتمال بكارگيري اين تجهيزات توسط گروه هاي تروريستي و شبكه هاي غير قانوني ، انتظار مي رود مصوبه محكمي در اين زمينه تصويب شود 

در مورد پيشنهاد ششم مدير كل در زمينه خلع سلاح هسته اي كشورهاي دارنده سلاح هسته اي با بي توجهي به اجرايي شدن معاهده عدم اشاعه منجر به ضعف در ان پي تي شده و كشورهاي عدم تعهد با تاكيد بر اجرايي شدن تمامي بندهاي معاهده عدم اشاعه به شدت دنبال اجرايي نمودن اين معاهده مي باشند در نتيجه اجرايي شدن اين بند نيز با مشكلات عديده اي موجه خواهد گرديد . 

در بند پاياني كشورهاي خاورميانه و عدم تعهد از منطقه عاري از سلاح هسته اي بشدت حمايت مي كنند ، اما از آنجا كه اين موضوع به مسئله اسرائيل و به نوعي منافع حياتي سياست هاي مداخله جويانه امريكا باز مي گردد ،‌با مخالفت امريكا امكان اجرايي شدن را نخواهد يافت . 

با توجه به اينكه اختلافات عديده اي ميان كشورهاي عضو در معاهده و كنفرانس بازنگري مي باشد و مي توان كشورهاي اين مجموعه را به سه دسته كشورهاي دارنده تكنولوژي هسته اي (بمب ) ، كشورهاي ندارنده تكنولوژي و بي طرف و در نهايت كشورهايي كه در حد وسط دارنده و ندارنده تكنولوژي هسته اي از نوع صلح آميز آن محسوب مي گرددند از جمله اندونزي به علاوه كشورهاي كه نه عضو در معاهده و نه شركت كننده در كنفرانس بازنگري مي باشند اما به نوعي مورد حمايت كشورهاي مزبور مي باشند و نوع راي گيري در كنفرانس مذكور كه يا از طريق اجماع و يا اتفاق آراي حضار + يك خواهد بود، عملا به نظر مي رسد كه كنفرانس بازنگري توانايي جلب رضايت كشورها شركت كننده و رفع دغدغه ايندسته از كشورها را در بسياري از موارد نتواند جلب نمايد. 

با توجه به اينكه برخي از كشورهاي در حال توسعه برزيل ، آرژانتين ، آفريقاي جنوبي ،‌شبه جزيره كره ، و ايران و حتي برخي از كشورهاي توسعه يافته از جمله ژاپن ، سياست هاي داخلي و خارجي خويش را دسترسي به فناوري صلح آميز هسته اي تعريف كرده اند ، بخش هاي اساسي از طرح بازنگري در تضاد با اين سياست هاي در حال جريان اين دسته ازكشورها قرار مي گيرد. 

همچنین نگهداري هزاران سلاح هسته اي توسط امريكا ، روسيه ، فرانسه ، چين ، انگليس ، اسرائيل ، پاكستان وهند خطرات بي شماري را پيش روي دنيا قرار داده است . هر كدام از اين كشورها عين ضروري داشتن زرادخانه هاي تسليحاتي خويش به زرادخانه هاي سايرين با بدبيني نگاه مي كند . در عين حال سياست هاي حمايتي امريكا از كاربرد سلاح هاي هسته اي كوچك و آزمايشات ايندسته از تسليحات منجر به تحريك ساير كشورها در اين مسير وناكارآمدي رژيم منع آزمايشات هسته اي CTBT گرديده است .