سه مدعی برای میراث دفتر تحکیم
مدعیان منشعب
در سال 79 گروهی از انجمن های اسلامی که به «طیف شیراز» معروف شدند، اقدام به انشعاب از دفتر تحکیم وحدت نمودند.
از آن پس همواره شاهد جدال های سختی بین این طیف منشعب و دیگر انجمن های عضو دفتر تحکیم وحدت که به «طیف علامه» شهرت یافتند،بودیم. به نحوی که هر یک خود را حافظ اصالت انجمن های اسلامی دانشجویان می نامید و رقیب را به وابستگی متهم می کرد. طیف شیراز که به اصول گرایان نزدیک تر است، حریف را به نقض اساس نامه و عدم پایبندی به مرام نامه انجمن ها متهم می کند و در مقابل طیف علامه با اتکا به پشتوانه دانشجویی خود رقیب را به وابستگی به قدرت متهم می سازد. اما این دو طیف تنها مدعیان انجمن های اسلامی نیستند.
مدعی سوم
در 13 آبان سال 78، جنبش دانشجویی کشور، شاهد اعلام وجود تشکلی جدید بود؛«انجمن اسلامی دانشجویان مستقل».
«مهدی بلوکات» دبیر سیاسی اتحادیه انجمن اسلامی دانشجویان مستقل در این رابطه می گوید: «اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل با بیش از 20 عضو، در 13 آبان سال 1378، با انتشار بیانیه ای اعلام موجودیت کرد».
وی در مورد اعضای این اتحادیه توضیح می دهد: « این اتحادیه از لحاظ تشکیلاتی از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول شامل انجمن هایی است که عضو مجموعه تحکیم بودند ولی بر اثر برخی تخلفات تشکیلاتی و عدول از اصول مرامنامه در مرکزیت وقت تحکیم، امکان اصلاح روند موجود در آن زمان را منتفی دانسته و از آن خارج شدند و یا از آن اخراج گردیدند. مانند دانشگاه های بوعلی و علوم پزشکی همدان، شهید چمران اهواز، یزد و ... بخش دوم مربوط به برخی انجمن ها است که از قبل نیز عضو تحکیم نبودند. مانند دانشگاه های سمنان، تربیت معلم، شاهد و ...»
تکذیب یک ادعا
این تقسیم بندی از جانب بلوکات در حالی صورت می گیرد که «عبدالله مومنی»، سخنگوی ادوار تحکیم وحدت، خروج برخی از انجمن های عضو تحکیم و پیوستن آن ها به اتحادیه انجمن های مستقل را به شدت تکذیب می کند و می گوید: «اساسا کذب محض است. دانشگاه های شهید چمران اهواز، بوعلی و علوم پزشکی همدان، از قطب های دفتر تحکیم اند، و تنها دانشگاه یزد است که مدیریت دانشگاه به آن ها اجازه برگزاری انتخابات انجمن را نداد و دفتر این انجمن به مصادره در آمد، با این حال در همین دانشگاه هم تشکلی تحت عنوان «انجمن جمهوری خواهان» حضور دارد که از اعضای دارای حق رای دفتر تحکیم وحدت محسوب می شوند».
مومنی همچنین در مورد دانشگاه شاهد می گوید: «فضای این دانشگاه فضای خاصی است که اساسا در آن امکان فعالیت برای دانشجویان معتقد به تفکرات گوناگون وجود ندارد و طبیعتا جهت گیری انجمن، جهت گیری خاصی خود بود».
ریشه اختلاف کجاست؟
اما به راستی چه عاملی باعث اختلاف میان این طیف ها می شود، به تعبیری دیگر وجه تمایز این تشکل ها چیست؟
«بلوکات» که حتی در دیدگاه تاریخی نیز دارای نقطه نظراتی منحصر به فرد است و در حالی که برخی موسس انجمن های اسلامی دانشجویان در سال 1321 را «مهندس بازرگان» می دانند، این امر را به «شهید چمران» نسبت می دهد.
وی در مورد ریشه های اختلاف با دفتر تحکیم می گوید: «پس از جنگ و آغاز توسعه اقتصادی و پیامدهای منفی فرهنگی و سیاسی آن بر روی دانشگاه ها، به علاوه رقیق شدن معیارها در انتخاب اعضای انجمن های اسلامی دانشجویان و نادیده گرفتن منشور فکری و عقیدتی و همچنین خلاء پدید آمده از نیروهای انقلابی و حزب اللهی که بر اساس یک دیدگاه غلط، پایان جنگ را پایان تهدیدات علیه انقلاب می دانستند، و همچنین فراهم شدن بستر و زمینه های مناسب برای حضور چهره های سکولار و حتی اپوزیسیون سیاسی در دانشگاه ها به دلیل برخی سیاسیت های دولت سازندگی، کم کم اصالت انجمن های اسلامی به مخاطره افتاد و محورهای فکری و عقیدتی و مناسبات تشکیلاتی کمرنگ شدند».
در مقابل تحلیلی که بلوکات از ریشه های اختلاف «اتحادیه دانشجویان مستقل» با «دفتر تحکیم» دارد،مؤمنی تنها به برخی دخالت ها اشاره می کند و می گوید: « بعد از سال 70 انجمن های اسلامی جزو منتقدین جناح حاکم بودند و بیشتر به جناح چپ تمایل داشتند که منتقد دولت محسوب می شدند».
وی می افزاید: « در زمان ریاست آقای گلپایگانی بر آموزش عالی، با توجه به عملکرد منتقد انجمن های اسلامی که مبتنی بر خواست های دانشجویان بود،تحمل این انتقادات و حضور و نفوذ انجمن ها وجود نداشت.به همین خاطر،تشکیل انجمنهای موازی انجمن های اسلامی شروع شد تا هم به دفتر تحکیم وحدت ضربه بزنند و هم با غصب نام انجمن های اسلامی دانشجویان، به سوءاستفاده از آن بپردازند. شکل گیری اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل نیز یکی از نمودهای این سیاست است».
در مقابل سخنان سخنگوی ادوار تحکیم وحدت که ادعا می کند: «تشکیل این انجمن ها و اتحادیه دانشجویان مستقل به هیچ وجه خودجوش و دانشجویی نبود، بلکه تنها برای ضربه زدن به دفتر تحکیم وحدت تشکیل شدند و در بین دانشجویان پایگاهی ندارند»،دبیر سیاسی اتحادیه انجمن اسلامی دانشجویان مستقل نوک پیکان اتهام دخالت در روند کاری انجمن ها را به سوی اصلاح طلبان نشانه می رود و می گوید: «بعد از دوم خرداد، بخشی از جریان پیروز سیاسی که از تحولی اساسی در دیدگاهش نسبت به گذشته برخوردار بود، نبض بخش های اصلی تصمیم گیری در وزارت خانه های علوم و بهداشت را در دست گرفت و با استفاده از اهرم هایی اجرایی و مدیریتی و همچنین سوءاستفاده از فضای سیاسی به وجود آمده پس از دوم خرداد، استراتژی یکدست کردن دفتر تحکیم و تصفیه انجمن های منتقد درون تحکیم را در دستور کار خویش قرار داد».
وی در توضیح برخی از دخالت های وزارت علوم، در روند حرکت مستقل انجمن های اسلامی می گوید: «مواردی داشتیم که انجمن های اسلامی از طرف مدیریت دانشگاه خط دهی می شدند و ما اعتقاد داشتیم تصمیمات مدیریت دانشگاه ناشی از یک سری تصمیمات سیاسی و حزبی است که با استفاده از اهرم انجمن اعمال می شوند».
دوران وزارت دکتر معین
بلوکات دوران وزارت دکتر «مصطفی معین» را «دوران اوج دخالت وزارت خانه در انجمن های اسلامی دانشجویان» می خواند ومی گوید: «در این دوره، هنگامی که انتخابات شورای مرکزی یک انجمن، به پیروزی دانشجویان مستقلی که منتقد وضع موجود بودند منجر می شد، با دستوراتی از وزارت علوم نتایج انتخابات باطل شده و انتخابات مجدد توسط مدیریت دانشگاه برگزار می شد و در این انتخابات مجدد منتقدین رد صلاحیت می شدند».
وی که مصرانه از خبرنگار دانشجویی آفتاب درخواست می کرد تا انتقاداتش نسبت به دکتر معین را بازتاب دهد، با اشاره به انتخابات دانشگاه بوعلی و علوم پزشکی همدان می گوید: «در زمان وزارت دکتر معین، انجمن هایی که منتقد عملکرد وضع موجود بودند به شدت تحت فشار قرار گذاشتند و با آن ها برخورد های شدید از طرف کمیته انضباطی می شد. تا جایی در دانشگاه های همدان به تحریک وزارت خانه به دفتر انجمن حمله و در آن پلمپ شد».
بلوکات اوج فشار بر انجمن اسلامی دانشجویان مستقل را مربوط به سال 81 و جریانات پس از اعلام حکم «هاشم آقاجری» می داند و می گوید: «در آن زمان، عده ای از دانشجویان مستقل، که نسبت به عملکرد وزارت خانه اعتراض داشتند، برای ملاقات با دکتر معین به محل وزارتخانه رفتند، اما متاسفانه با برخورد بد و ضرب و شتم مامورین وزارتخانه روبرو شدند و در نتیجه در مقابل ساختمان دست به تحصن زدند. در جریان این تحصن،دکتر معین طی نامه ای به آقای خاتمی، خواستار برخورد قضایی با ما شد که این خود تمامی ادعاهای ما را ثابت می کند».
بلوکات خاطر نشان می کند:«ما از لحاظ عقیدتی نزدیکی بسیاری با طیف شیراز دفتر تحکیم و بسیج دانشجویی داریم .»
بسیج از اینها مستقل تر است
در واکنش به صحبت های بلوکات و انتقادات او به دخالت وزارت خانه دولت اصلاحات در ساختار انجمن های اسلامی، مومنی بار دیگر استقلال اتحادیه ای را که حتی در هنگام نام گذاری سعی در رد هر گونه وابستگی داشته اند را زیر سؤال می برد و می گوید: « عملکرد این اتحادیه به هیچ وجه مستقل نیست، به نحوی که معمولا در جریان سال کارکردی ندارند و تنها در ایام انتخابات ،به ایفای نقش می پردازند».
مؤمنی با اصرار بر وابستگی اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل، استقلال عمل بسیج دانشجویی، رقیب دیرینه خود را، بیش از این اتحادیه می داند و می گوید: «این انجمن ها کاملا وابسته هستند، به نحوی که شاید روزی بسیج دانشجویی بتواند ادای استقلال کند اما این انجمن ها به هیچ وجه نمی توانند چنین ادعایی داشته باشند. برای مثال باید از آقایان پرسید که در انتخابات این انجمن ها چه کسانی شرکت می کنند؟ آیا همه دانشجویان حق شرکت دارند؟».
وی حتی مجوز قانونی این اتحادیه را نیز زیر سؤال می برد و می افزاید: «اتحادیه انجمن های مستقل اساسا مجوز تشکیل ندارد و بر فرض هم که داشته باشد مجوز تشکیل یک اتحادیه دلیل بر داشتن جایگاه مردمی نمی شود. انجمن های اسلامی دانشجویان مشروعیت خود را تنها با رای دانشجویان و حمایت آنان به دست می آورند و نه با مجوز و قانون».
حکایت همچنان باقی است...
سال 85 بیست و ششمین سالگرد تاسیس دفتر تحکیم وحدت است.تشکلی که در سال 1359 توسط دانشجویان تسخیر کننده سفارت آمریکا وبه منظور سازماندهی وکادر سازی دانشجویان مذهبی برای رو یارویی با تفکرات چپ و التقاطی آغاز به کار کرد.
دفتر تحکیم وحدت در طول عمر نسبتا طولانی خود ،فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشته و در مراحلی حتی دچار دگردیسی شده،اما بی شک هیچ گاه چون امروز با چالشهای درونی مواجه نبوده است.چالشهایی که دست کم در کوتاه مدت ،امکان برون رفت از آن ها برای مدعیان رنگارنگ میراث تحکیم مقدور به نظر نمی رسد.
