آفتابنیوز : سرویس اجتماعی- رییس محیط زیست استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران میگوید مردم در اینجا آرزو دارند که ماهیگیری کنند و بچهها میخواهد شنا کنند.
به گزارش آفتابنیوز؛ او درباره وضعیت تالاب هامون میگوید که ۵۸۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و در امتداد مرز ایران و افغانستان واقع شده است و قدمتی پنج هزار ساله را با خود به همراه دارد.
«نیره پورمولایی» مدیر کل محیط زیست آن استان میگوید هامون با فاجعهای اکولوژیکی مواجه است. در سمت ایرانی مجاور هامون روستاها تخلیه شدهاند. وزش باد آنجا را تبدیل به محیطی پر از گرد و غبار کرده است. امکان کشت محصولات زراعی به دلیل وجود آفتها و آلایندهها وجود ندارد. همچنین آن تالاب که زمانی پناهگاهی برای پرندگان مهاجر و سایر حیوانات حیات وحش بود اکنون تقریبا عاری از آنان شده است.
اکنون اما پس از سالها نزاع در مورد اینکه کدام کشور یعنی ایران یا افغانستان، سهم بیشتری در نابودی هامون دارند خوشبختانه بحثها در حال نتیجه دادن است. از سال ۲۰۱۴ میلادی برنامه توسعه سازمان ملل متحد به افغانستان کمک میکند تا جریان هلمند و تالاب هامون احیا شود و ایران مدیریت آب را انجام دهد. ماه گذشته، کارشناسان از دو کشور در پاریس در قالب یک کارگروه مسائل آب و هوایی بینالمللی با یکدیگر دیدار داشتند. تلاشهای دوجانبه درباره موضوع آب در آن منطقه در حال انجام است. «فرهاد یزدان دوست» کارشناس مدیریت منابع آب در دانشگاه خواجه نصیر طوسی ایران نسبت به چشم انداز هامون امیدوار است و میگوید امکان نجات آن تالاب وجود دارد.
نشریه «ساینس» در ادامه مینویسد: «بارش در آن منطقه بسیار اندک و غیرقابل اعتماد است. برخی اما اقدامات انسانی را عامل اصلی ویرانشدن هامون میدانند؛ برای مثال، صدها هزار چاه غیرقانونی در سرتاسر ایران حفر شدهاند که باعث استخراج آبهای عمیق میشوند. بسیاری از سدها، عمده آب را برای آبیاری هدایت میکنند. در ابتکارعملی قابل توجه دولت روحانی در تلاش است تا دریاچه را نجات دهد؛ دریاچهای که ۵۲۰۰ کیلومتر مربع را پوشش میدهد اما اکنون تا حد زیادی خشک شده و آب موجود در آن تبخیر شده است. همچنین مشکل دیگری که برای تالاب هامون وجود دارد آن است که در منطقهای ضعیف و مرزی واقع شده که جولانگاه قاچاقچیان مواد مخدر است. «احمد ابریشمچی» کارشناس آب در دانشگاه شریف در تهران میگوید که وضعیت کنونی اکوسیستم دو طرف مرز در ایران و افغانستان را تهدید میکند و یکی از بزرگترین چالشهای امنیت انسانی در جنوب و غرب آسیا محسوب میشود.
این نشریه اشاره میکند که از اوایل دهه ۵۰ میلادی افغانستان سد کجکی را در هلمند بر فراز قندهار ساخت. همچنین، در دهههای بعدی افغانستان کانالهای آبیاری را حفاری کرد که بر هامون تاثیر منفی گذاشت. مقامهای ایرانی میگویند بدینخاطر همه چیز بستگی به نوع رفتار افغانستان دارد.
«شیرجان احمدزی» کارشناش آب و مدیر مرکز مطالعات افغانستان در دانشگاه نبراسکا اما این استدلال را نمیپذیرد. او میگوید در طول ۴۰ سال گذشته افغانستان هیچ پیشرفتی نداشته است. احمد زی و مقامهای افغان ایران را مقصر اصلی میدانند و میگویند آن کشور مدیریت آب درستی نداشته است و آبی که از هلمند منحرف شد تا چهار مخزن چاه نیمه را در دهه ۹۰ و سال ۲۰۰۰ پر کند برای ذخیرهسازی آب شیرین در زاهدان و استانهای دیگر مورد استفاده قرار گرفت. این روزها هلمند تقریبا خشک شده است. احمد زی میگوید اگر چاه نیمه نیز خشک شود همه باید از آن منطقه مهاجرت و وضعیت در افغانستان نیز دشوارتر خواهد شد. کاهش روند آب تالاب و دریاچه هامون فرایندی است که از اواخر دهه ۹۰ میلاید تسریع شد و تا سال ۲۰۰۴ میلادی ادامه یافت و در آن زمان بخش اعظم آبهای سطحی آن از بین رفتند و شرایط بحرانی شد. بادهای شدید از ماه مه تا سپتامبر نیز سبب پراکنده شدن گرد وغبار سمی میشوند. به گفته سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۶ میلادی زابل بالاترین میزان ریزگردها در هوا را در مقایسه با سایر شهرها داشته است؛ ۲۱۷ میکروگرم در هر متر مکعب که آن شهر را آلودهتر از پکن و دهلی نو ساخته است».
این نشریه اشاره میکند که طبق برنامه سازمان ملل پیشبینی شده که افغانستان تدابیری را اتخاذ کند تا آب کمتری از هلمند برای کشاورزی اختصاص داده شوند. در هر دو کشور تشویق کشاورزان به استفاده از آبیاری قطرهای و کاشت محصولاتی است که کمتر نیازمند سیراب شدن با آب هستند. «احمد زی» میگوید که دولت افغانستان آماده است تا با ایران در اینباره همکاری داشته باشد. احمد زی پیشبینی میکند که مذاکرات درباره جزئیات همکاری و بودجه سالها طول خواهد کشید. «سروش سروشیان» متخصص آب در دانشگاه کالیفرنیا متقاعد شده که هامون یک تالاب از دست رفته نیست. او می گوید تجربه نشان داده ممکن است احیای دریاچهها و تالابهای اینچنینی دهها سال طول بکشد اما هنوز هم باید امید داشت».