خداحافظي رهبران نسل اول سوريه با قدرت

آفتاب‌‌نیوز : همچنين پيش بيني مي شدكابينه محمد ناجي عطري نخست وزير سوريه  پس از پايان كنگره دهم دست خوش تحولات بسياري شود. 

از سويي نيز به دنبال گزارش هايي كه از مدت ها پيش از درون كادر رهبري سوريه به گوش مي رسيد حكايت از كنار رفتن كهنه سربازان حافظ اسد رئيس جمهوري فقيد سوريه داشت. 

دهمين كنگره حزب بعث سوريه پيش از ظهر دوشنبه با حضور 709 عضو منتخب 93 تن از اعضاي كميته مركزي، 198 عضو به نمايندگي از يگان هاي ارتش و نيروهاي مسلح، 20 تن از اعضاي اتحاديه هاي صنفي و بيش از 200 نفر به عنوان عضو ناظر با سخنان رئيس جمهوري اصلاح طلب، نوانديش و جوان سوريه آغاز به كار كرد. 

در ابتداي مراسم بشار اسد به تشريح دستاوردهاي دوران پنج ساله حكومت خود پرداخت و با صدور فرمان هايي براي انجام اصلاحات اقتصادي و اداري در سوريه را مستند سخنان خود قرار داد. 

وي برخلاف انتظار، از پرداختن به تحولات در سياست خارجي و داخلي سوريه به ويژه ساختار قدرت سياسي كه محافل داخلي و خارجي تشنه شنيدن آن بودند، خودداري كرد. اما از مدت ها پيش جنگ پنهان قدرت ميان رئيس جمهوري جوان و كهنه سربازان پدر در جريان بود و حتي بسياري از عدم توانايي بشار اسد در برخورد با آنان سخنان به ميان آورده بودند اما ظهور اولين نشانه هاي پيروزي بشار و تغييرات ريشه اي در كادر رهبري سوريه با خبر استعفاي عبدالحليم خدام در جلسه شامگاهي حزب بود كه نمايان شد. به ويژه زماني كه خدام پس از استعفاي خود، در يك سخنراني مفصل، ديپلماسي سوريه به رياست «فاروق شرع»، وزير خارجه اين كشور را به باد انتقاد گرفت. نوك حملات خدام به ديپلماسي سوريه در برخورد با مسائل عراق و قطعنامه 1559 شوراي امنيت مبني بر خروج نظاميان سوريه از لبنان بود. 

عبدالحليم خدام به هنگام استعفا اين اقدام خود را يك ابتكار فردي و براي تشويق ديگر دوستان قديم به استعفا و سپردن هدايت سوريه به نيروهاي جوان و پويا خواند.
اين همچنين اولين ضربه مهلك بشار به نسل نخست رهبري سوريه بود. عبدالحليم خدام 72 ساله دانش آموخته رشته حقوق، در زمره ياران نزديك اسد بزرگ به شمار مي رود كه حافظ اسد را در كودتاي درون حزبي در سال 1970 كه منجر به قدرت رسيدن ژنرال اسد شد، همراهي كرد و تا زمان مرگ از نزديكان و مشاوران صديق وي به شمار مي رفت. 

براساس گزارش هاي رسيده از درون كاخ جمهوري سوريه، بشار اسد همچنين به نشانه ابراز جديت خود براي ادامه اصلاحات و نوگرايي در ساختار قدرت بنا دارد 10 تن از اعضاي كهنه كار رهبري كشوري 21 نفر حزب بعث بالاترين تشكل اين حزب را كه از سران نسل نخست حزب به شمار بروند را وادار به استعفا كند. 

با توجه به اينكه پيشاپيش انتظارات جدي از كنگره دهم بعث سوريه براي اتخاذ تصميمات سرنوشت سازي در مورد آينده اصلاحات سياسي، اقتصادي و اجتماعي سوريه طرح شده است. 

افكار عمومي سوريه به ويژه روشنفكران جامعه انتظار دارند، بشار اسد از خلال اين كنگره اصلاحات ريشه اي در ساختار قدرت سياسي براي مردم خود به ارمغان آورد.
گرچه سخنان بشار اسد در مراسم اختتاميه دهمين كنگره، به هيچ روي با انتظارات احزاب و شخصيت هاي منتقد نظام سوريه همخواني نداشت ولي اميد به گشايشي در انسداد حاكم به فضاي سياست داخلي است كشور كه ناكامي سياسي ماه هاي اخير از زمره تبعات آن به شمار مي رود، هنوز موج مي زند. 

به هر حال شواهد حاكي از آن است كه بشار اسد در جريان كنگره سراسري حزب بعث، گام هايي ولو شمرده و با احتياط به سوي اصلاحات سياسي بردارد هرچند كه تمام انتقادات روشنفكران جامعه را برآورده نكند. 

در هر صورت اولين قرباني اصلاحات ساختار رهبري سوريه خدام بود كه 50 سال سابقه حضور در صحنه سياسي سوريه داشت. وي كه در اوايل دهه هشتاد قرن پيش، مورد سوءقصد اخوان المسلمين سوريه واقع شد تا سال 1984 وزير امور خارجه سوريه و از آن سال تا زمان استعفا، پست معاونت اول رئيس جمهوري سوريه را در انحصار خود داشت. وي حدود 30 سال در رهبري حزب بعث و نظام سوريه حضور پررنگي داشت.
در همين رابطه نيز خبر مي رسد كه كهنه سربازان بعدي كه بايد از قدرت خداحافظي كنند، «محمد زهير مشارقه» معاون دوم رئيس جمهوري، «عبدالله الاحمد» معاون ملي دبير كل حزب بعث، سپهبد يكم «مصطفي كلاس» وزير دفاع سابق و «محمد مصطفي ميرو» نخست وزير سابق سوريه از جمله مهره برجسته حزب بعث هستند. 

از سوي ديگر گفته مي شود، چهره هاي همسو با افكار نوگرايانه بشار اسد، مانند خانم «بثينه شعبان» وزير امور مهاجران و سخنگوي كنگره دهم حزب بعث، «عمار ساعاتي» رئيس اتحاديه دانش آموزان، «غان كام» وزير امور تشريفات كاخ رياست جمهوري، «مهدي دخل الله» وزير اطلاع رساني و «آصف شوكت» داماد خانواده اسد و فرمانده امنيت نظامي، به جمع رهبري كشوري جديد حزب بعث خواهند پيوست. 

كساني كه حتي از احتمال رخ دادن تغييراتي در قانون اساسي سوريه سخن گفته اند . در اقدام تازه اي نيز قرار است در اين كنگره تغيير نام و ساختار حزب بعث نيز مورد بحث قرار گيرد. 

رييس سازمان تبليغات سوريه فاش ساخت كه دهمين كنگره حزب بعث حاكم بر اين كشور كه روز دوشنبه آغاز به كار كرد، انجام تغييرات گستردهايي در ساختار و كاركرد اين حزب را در دستور كار دارد. 

وي گفت: در نخستين نشست كنگره، پيشنهاد حذف شمار زيادي از واژگان آرماني حزب بعث مانند "ايمان به انقلاب امت عرب"، "سوسياليسم از صميم قلب قوم عرب برخاسته است" و نيز "بعث يك حزب انقلابي و به زحمتكشان وابسته است" مطرح شد. 

وي فاش ساخت كه منحل كردن رهبري كشوري و ملي حزب بعث و جايگزيني تشكلي به نام "رهبري حزب"، از مهمترين توصيههايي است كه در كنگره طرح و در صورت تصويب، به انقلابي در تشكيلات درون سازماني و كاركرد حزب مي انجامد. 

در آيين نامه پيشنهادي حزب بعث آمده است: حزب بعث، يك تشكيلات سياسي، قومي، سوسياليستي و دموكراتيك است كه براي تامين منافع ملت و ميهن تلاش مي كند". 

در اين آيين نامه همچنين قيد شده است، "حزب بعث، حقوق مدني مردم، دموكراسي و حقوق انسان را ارج مينهد و خواهان تحقق عدالت اجتماعي است". 

در آيين نامه ياد شده نام رسمي حزب بعث به صورت "حزب سوسياليست بعث عرب در سوريه" پيشنهاد شده است. 

اين تغيير نام هر چند ظاهري، بيانگر آن است كه حزب بعث سوريه در امور داخلي ديگر كشورهاي عربي دخالت نخواهد كرد. 

همچنين قرار است كه پيشنهادي در كنگره مطرح شود كه به موجب آن، عضويت هر فرد در كادر رهبري حزب بعث براي فقط دو دوره مجاز است. 

اگر اين پيشنهاد به تصويب رسد، به جز چند تن از اعضاي كنوني رهبري كشوري حزب بعث از جمله "بشار اسد" رييس جمهوري سوريه، "محمد ناجي عطري" نخست وزير و "محمد الحسين" وزير دارايي سوريه، ديگر اعضا بايد از راس هرم حزب بعث كنارهگيري كنند. 

"بشار اسد"
بشار اسد رئيس جمهوري سوريه متولد 1965 سومين فرزند حافظ اسد است. او پيش از آن كه توسط پدرش به دمشق فراخوانده شود در حال تحصيل در رشته چشم پزشكي در لندن بود. از ابتدا قرار نبود كه بشار جانشين پدرش شود اما با فوت ناگهاني برادر بزرگش در يك سانحه رانندگي در سال 1944 كه بنا بود جانشين حافظ اسد شود در يك پيام فوري از سوي پدرش لندن را ترك و به همراه همسرش اسماء اسد بانوي اول سوريه و يكي از زنان فعال در زمينه حقوق زنان، كودكان و يكي از بانيان اصلي ترويج فنون جديد از جمله اينترنت در سوريه به دمشق بازگشت. 

مبارزه بشار اسد با فساد در داخل كشور به چهره او به عنوان رئيس جمهور طرفدار نوسازي اعتبار بيشتري بخشيد. بشار اسد همچنين رهبر حزب بعث و رئيس كل قواي ارتش است. 

با به قدرت رسيدن بشار اسد پس از مرگ پدرش فضاي سياسي در سوريه اندكي بازتر شده و در نتيجه آن نيز ده ها زنداني آزاد شدند. 

اظهارات سوريه در دوران زمامداري بشار اسد نسبت به مسائل بين المللي كمي معتدل تر شده است. 

حتي بشار اسد آمادگي از سرگيري مذاكرات صلح با اسرائيل نيز مطرح كرده و حتي بشار گفته است كه هر توافقي ميان فلسطين و اسرائيل به دست آيد خواهد پذيرفت. اما تنها نگراني دمشق كنار گذاشتن سوريه از روند صلح خاورميانه است چرا كه بخشي از مناطق سوريه، بلندي هاي جولان در اشغال اسرائيل است. 

حکومت بعثی در سوريه
سوريه در منطقه خاورميانه و مجاورت دريای مديترانه قرار دارد و با کشورهای ترکيه، عراق، اردن، اسرائيل و لبنان هم مرز است.جمعيت اين کشور به حدود 17 ميليون نفر می رسد که اکثرا عرب هستند اما اقوام ديگری به خصوص کردها، نيز در اين کشور سکونت دارند. 

مذهب بيش از هفتاد درصد مردم سوريه اسلام سنی است و شيعيان، از جمله علويان که قدرت را در دست دارند، حدود 16 درصد جمعيت را تشکيل می دهند و بقيه از اديان ديگر پيروی می کنند. 

سوريه، که قبلا بخشی از امپراتوری عثمانی بود و بعدا مستعمره فرانسه شد، در سال 1947 استقلال خود را به دست آورد و برای چندين سال دستخوش نا آرامی و تحولات سريع سياسی بود و گرچه در سال 1958 با وحدت با مصر جمهوری متحده عربی را ايجاد کرد، اما اين اتحاد در پی کودتای سال 1961 منحل شد. 

در سال 1964، کودتای نظامی باعث به قدرت رسيدن حزب سوسياليستی عربی بعث شد و يک کودتای درون حزبی در سال 1970، حافظ اسد را به قدرت رساند و وی تا زمان مرگ در سال 2000 همچنان رهبری بلا منازع کشور را برعهده داشت. 

حکومت حافظ اسد به شدت با هرنوع مخالفتی مقابله می کرد و از جمله گفته می شود که در جريان سرکوب طرفداران گروه اسلامگرای اخوان المسلمين در سال 1982، چند هزار نفر به دست نيروهای دولتی کشته شدند. 

پس از مرگ حافظ اسد، پسر وی بشار اسد در نوعی همه پرسی عمومی به جانشينی وی رسيد و گرچه از آن زمان فضای سياسی کشور اندکی بازتر شده اما سياستمداران قديمی همچنان در قالب يک حکومت عملا تک حزبی اداره امور را در دست داشته اند. 

انتخابات رياست جمهوری سوريه هر هفت سال يکبار برگزار می شود و انتخابات بعدی برای سال 2007 پيش بينی شده است هرچند بدون تحولات اساسی سياسی، انتظار می رود بشار اسد با حمايت حزب بعث همچنان اين مقام را حفظ کند. 

سوريه نظام پارلمانی با يک مجلس قانونگذاری با 250 عضو دارد که برای يک دوره چهارساله انتخاب می شوند اما قانون اساسی مورخ سال 1970، برای حزب بعث نقش رهبری دولت و جامعه را تعيين کرده و دست کم پنجاه درصد اعضای مجلس بايد از اين حزب باشند. 

حزب بعث سوريه، که عمدتا در اختيار اقليت علويان است، بيش از يک ميليون عضو دارد و يکی از احزاب تشکيل دهنده جناح موسوم به جبهه مترقی ملی است. 

پيشينه حزب بعث سوريه به نهضت بعثی در دهه 1930 در سوريه می رسد که با آرمان وحدت اعراب براساس اصول سوسياليستی عربی آغاز شد و در سال 1947، به عنوان حزب در سوريه اعلام موجوديت کرد. 

شعبه عراقی حزب بعث در سال 1954 ايجاد شد و در سال 1963 در يک کودتای نظامی قدرت را در دست گرفت و تا زمان سقوط رژيم صدام حسين در سال 2003، بر عراق حکومت کرد هر چند بين حکومت بعثی عراق، که تحت تسلط اقليت سنی آن کشور قرار داشت، و حکومت شيعيان علوی سوريه رقابتی شديد در جريان بود.