میتینگ و کارناوال یا آیین و رسوم؟
مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان حضرت حسین ابن علی(ع) جلوه ای از فرهنگ عاشورا به شمار می رود و مجموعه عناصر سازنده این فرهنگ را به صورت غالب در بردارد. عزاداری عاشورا مهمترین نماد فرهنگ عاشورا است. ارائه ویژگی های اعتقادی و راهبردی امام حسین(ع) در مجالس حسینی، گامی مؤثر در ترویج جنبه های اصولی و صحیح مکتب اسلام ناب محمدی محسوب می شود و نقش بسزایی در معرفی گسترده مذهب شیعه دارد از این رو نگاهی جدید و همه جانبه به تحریف ها و بدعت ها و زدودن آنها گامی موثر در ایجاد و گسترش عزاداری خالص و صحیح در جامعه است.
مداحی و ریتم آهنگ های طاغوتی
نوحه‌سرایی و مرثیه گویی برای سیدالشهیدان به قدمت تاریخ ادبیات و فرهنگ ما قدمت دارد اما در این میان بعضی از نوحه‌ها مغایر با جایگاه و شان و شکوه و عظمت امام حسین(ع) و یاران وفادار او مورد استفاده قرار می گیرد. بعضی از افراد تصور می کنند هر چقدر تغییر و موضوع ظلم به امام حسین(ع) را پررنگ‌تر کنند سوز دل‌ها بیشتر می‌شود در حالی که اینگونه رفتارها ارتباطی با سوز دل عزاداران ندارد. بنابراین تقلید از ریتم‌ها و آهنگ‌های نادرست و تنظیم نوحه‌ها بر اساس آهنگ‌های موجود اهانتی بزرگ به سوگ امام حسین(ع) و سوگواران دل سوخته اش تلقی می شود. استفاده از ابزار موسیقی در دسته های عزاداری هم مغایر با روحیه حاکم بر سوگواری و هم ممکن است مورد سوء استفاده قرار گیرد، بنابراین استفاده از اینگونه ابزار هرچه محدودتر باشد بهتر و موزون‌تر میباشد.
آیت الله خامنه ای، رهبر انقلاب در دیدار خود با مداحان و شاعران اهل بیت در پنجم مرداد ۱۳۸۴ خورشیدی در این باره فرموده اند: من شنیده ام در مواردی از آهنگ‌های نامناسب استفاده می‌شود. مثلاً فلان خواننده طاغوتی یا غیرطاغوتی شعر عشقیِ چرندی را با آهنگی خوانده؛ حالا ما بیاییم در مجلس امام حسین(ع) و برای عشاق امام حسین(ع)، آیات والای معرفت را در این آهنگ بریزیم و بنا کنیم آن را خواندن؛ این خیلی بد است.
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدصادق یوسفی مقدم رییس پژوهشگاه فرهنگ و معارف قرآنی نیز با تاکید بر این مطلب که مداحان نباید اشعار بی مغز و محتوا را برای مستعمین بخوانند گفت: اینکه مداح فقط شعری را بخواند که افرادی سینه بزنند و بروند به انحراف کشیدن جریان عاشورا است. گرچه که این کار ارزشمند است اما باید مداحان این را بداند که با اشعار پرمحتوا می‌تواند تاثیرات بیشتری را بر مخاطبان بگذارد همچنین آنها باید در محدوده وظایف خود عمل کنند و روحانی به عنوان کسی که معرف و بیانگر معارف امام حسین(ع) است باید به روشنگری بپردازد. تا از مجالس امام حسین(ع) روحیه توانمندی، مقاومت و مبارزه با ظلم در بین مردم تقویت شود.
حجت‌الاسلام و المسلمین علیرضا پیروزمند قائم مقام فرهنگستان علوم اسلامی قم نیز در خصوص آسیب شناسی مداحی در ایام محرم تأکید کرد: صدا و سیما در این عرصه می‌تواند تأثیرگذار باشد و به وعاظ و سخنرانانی که در رسانه پخش می‌شود تنوع بدهند تا مردم احساس نکنند فقط چهار یا پنج نفر می‌توانند در عرصه مسائل دینی سخن بگویند و سایر افراد حرفی برای گفتن ندارند. باید مجالس عزاداری به نوعی باشد که به دانش و اندیشه افراد نیز اضافه شود. مداحان باید این نکته را در نظر داشته باشند که نباید در مجالس عزاداری به گونه‌ای موضع‌گیری کنند و تحلیل‌هایی را ارائه بدهند و وارد مسائل اجتماعی شوند که در خور شأن آنها نیست. ما نباید مجالس عزاداری را تبدیل به وعظ و خطابه و سلیقه خود کنیم. سیاسی نکردن مجالس به معنی این است که نباید مداحان ما و یا وعاظ از یک فرد و یا گروه خاصی حمایت کنند بلکه می‌توانند همچون حادثه عاشورا روشنگری داشته باشند. نباید مجالس عزاداری را با تسویه حساب‌های شخصی و فردی اشتباه بگیرند و این گونه شأن منبرهای حسینی و یا عزاداری را کاهش بدهند.
سید احمد خاتمی عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری و امام جمعه موقت تهران نیز در این خصوص مقاله ای با عنوان آسیب شناسی محرم و عزاداری آن ارائه کرده که در بخشی از آن درباره آسیب شناسی مداحی آمده است: آنچه که بسی مایه تأسف است آن است که به تازگی در برخی از مجالس حتی از بُعد ملکوتی امامان و مناقب معنوی آنان گفته نمی شود و صرفاً سخن از توصیف چشم و ابروی اهل بیت است. همان که مورد نقد مقام معظم رهبری هم قرار گرفت. چیز دیگری که بنده در بعضی از خوانندگان جلسات مداحی اطلاع پیدا کردم استفاده از مدح‌ها و تمجیدهای بی معناست که گاهی هم مضر است. فرض کنید راجع به حضرت اباالفضل(ع) صحبت می‌شود بنا کنند از چشم و ابروی آن بزرگوار تعریف کردن برای مثال قربون چشمت بشم، مگر چشم قشنگ در دنیا کم است؟ مگر ارزش اباالفضل(ع) به چشم‌های قشنگش بوده!؟ اینها سطح معارف دینی ما را پایین می‌آورد. معارف شیعه در اوج اعتلاست. ارزش اباالفضل العباس(ع) به جهاد و فداکاری و اخلاص و معرفت او به امام زمانش است، به صبر و استقامت اوست، به آب نخوردن اوست در عین تشنگی و بر لب آب بدون این که شرعاً و عرفاً هیچ مانعی وجود داشته باشد.
وی در ادامه به طرح برخی مصداق های عینی که در مداحی ها عنوان شده و مورد تایید نیست پرداخته و می نویسد: عباراتی چون
از همان روز ازل مست نگاتم می دونی
کار چشماش دلبریه
قد و بالای قشنگش عجب محشریه
سیاهه چشات جزیره دله
هر کس از نسل توئه چه خوشگله
از نگاه تو محبت می باره
مردی از مردونگیت کم میاره
با این که من خوب می دونم آدمی بی اصل و نسبم
بده اجازه ای خدا عشقمو نقاشی کنم
خوب می شه قلب عاشقم یه طرح خوشگل می زنم
نقش یه مرد پهلوون طرح شمایل می زنم
به روی صفحه می کشم پیشانی بلند مشو
ابروهای کمونی شو صورت آسمونی شو
تا که به چشماش می رسم کشیدنش چه مشکله
آخر چشای یار من سیاهه خیلی خوشگله
آیا اینها مناقب اهل بیت(ع) است آیا داشتن چشم‌های آن چنانی ارزشی است یا فداکاریها و از جان گذشتگی‌ها؟ و ... امامان که این همه تأکید بر عزاداری داشتند بر این نکته هم تأکید داشتند که عزاداری‌ها باید جهت روشنگرانه، افشاگرانه و هدایت گرانه داشته باشد برای این کار از شعرای متعهد و ارزش آن روز که نقش مداح ها و مرثیه خوان‌های امروز را داشتند تجلیل‌ها و تکریم‌ها می کردند.
فلسفه نذری در آموزه های دینی
نذر و نذری دادن یکی از مراسم‌های مذهبی است که در تمام ادیان الهی به آن اشاره شده و مردم جهان با آن آشنایی دارند. توسل جستن برای رفع بلا، دفع مصیبت و جلب منفعت در میان همه اقوام است و هر کسی می‌کوشید تا فضل و رحمت و محبت الهی را به شکلی به سوی خود جلب کند. دین اسلام، مسیحیت، یهود، زدتشت و... همگی به فلسفه نذر و نذری دادن اشاره‌ای داشته‌اند. نذر می‌تواند به انگیزه‌ها و اهداف گوناگونی صورت بگیرد از جمله آنها رسیدن به مطلوب و برآورده شدن حاجت، تقید به بندگی خدا و تلاش در جهت رسیدن به مقام قرب ربوی، تقویت انگیزش در جهت سیر و سلوک معنوی، نجات از مصائب و رویدادهای سخت. در جامعه ما نیز افراد برای به دست آوردن حاجات خود نیت نذرهای مختلفی را می‌کنند. در سال های اخیر در باب فلسفه نذر دادن و نحوه و اندازه آن زیاده روی ها و شبهاتی به وجود آمده که در ادامه به طرح و رفع آن اشاره شده است.
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدصادق یوسفی مقدم با بیان اینکه موضوع نذری دادن یکی از موضوعات مسلمی است که در دین مبین اسلام و همچنین در سایر ادیان آسمانی مطرح شده است، اظهار کرد: مساله نذری دادن هم در آیات و هم در روایات قرآنی مطرح شده است. یکی از مباحثی که در این موضوع باید به آن پرداخته شود این است که فلسفه نذری دادن چیست و چرا انسان‌ها نذر می‌کنند؟ در مذاهب اسلامی و سایر ادیان توحیدی نذری دادن باعث آرامش روح، روان و توسل انسان‌ها می‌شود. نذری جز معارف اسلامی قلمداد شده و به طور معمول انسان‌ها چیزی را نذر نیازمندان و یا کمک به سایرین می‌کنند و حتی افرادی که از توانایی مالی هم برخودار هستند از نذزی بهره می‌برند و به عنوان تبرک از آن بهره معنوی می‌برند.
وی در ادامه با اشاره به این موضوع که برخی روشنفکران درصدد هستند که بر این موضوع خرده بگیرند و می‌گویند به جای آنکه نذری بدهیم پول آن را به نیازمندان بدهیم غافل از اینکه همین نذری دادن برای فقرا است، اضافه کرد: دراصل در ایام عزاداری بسیاری از فقرا از همین نذری دادن بهره‌مند می‌شوند و این چیزی خلاف اندیشه انسانی نیست. آنها با اینگونه سخنان می‌خواهند اصل هیات‌ها را به زیرسوال ببرند اما اساس نذری دادن هدفی جز کمک به فقرا نیست. اگر نذر افراد مالی باشد آن را در مجالس عزاداری و یا برای رشد بیشتر این مجالس صرف می‌کنند که عمده آن هم به نیازمندان و رشد معنویت در جامعه می‌رسد. نذری دادن باعث می‌شود که مجالس عاشورایی پرشورتر برگزار شود و بزرگداشت عاشورا را با عظمت بیشتری دنبال کنیم تا از این طریق اهداف قیام اباعبدالله(ع) برای جامعه بیشتر تبیین شود. مردم با حضور در مجالس عزاداری پیام عاشورا را دریافت می‌کنند و این حضور و نذری دادن نمی‌تواند باعث خورده گرفتن برخی از افراد شود.
آرایش زنان و دسته های عزاداری
مراسم عاشورا و آیین های برگزاری آن به عنوان یک کنش جمعی مذهبی، نقش مهمی در حیات اجتماعی جامعه ایران داشته اما امروزه در این مناسک دینی آسیب های اجتماعی چندی وارد شده است که یکی از این آسیب ها، مصرف لوازم آرایشی و خودنمایی در میان نسل جوان جامعه ایرانی به شمار می آید به طوری که خرید لوازم آرایشی در محرم چند برابر می شود. در ابتدای محرم امسال باز هم شاهد تبلیغاتی از قبیل آرایش ملایم ویژه ماه محرم و همچنین اصلاح ویژه محرم بودیم که متاسفانه چند سالی است که در ایام محرم با آن مواجه می شویم.
شاید مسوولین امر با نگاه سهل اندیش بگویند آرایشگران برای خروج از رکود فعالیتشان در ماه محرم، این ترفند را به کار می‌برند تا صندلی‌های خالی خود را در این دوره زمانی پر کنند. اما این اقدام آفات فراوان مذهبی و اجتماعی با خود همراه داشته و ضربات سختی به دسته های عزاداری، به خصوص آن دسته از محافل عزارداری که در خیابان ها برگزار می شود، وارد آورده است. مجالس حسینی سبب می شد تا زنان بیشتر با حجاب و فلسفه پوشش اسلامی انس گرفته و پوشیده در مراسم سید الشهدا(ع) شرکت و احترام و شان مجالس را حفظ کنند. اما مدتی است که مد جای پای خود را در محرم محکم کرده و با استفاده از ظرفیت های اجتماعی محرم در آن رخنه کرده است.
به هر حال این ثروت اجتماعی و دینی و ملی ما در حال خدشه دار شدن و تغییر رویه است. این مراسم که باید سبب بازبینی در رفتار و بازگشت به خوبی ها باشد کم کم دارد به یک میتینگ آزاد تبدیل می شود که جوانان بدون هیچ محدودیتی می توانند تا پاسی از شب در آن حضور داشته باشند و هیئات به نوعی محلی برای خود نمایی این افراد و آشنایی آنان با هم شده است.
مجید ابهری آسیب‌شناس و رفتارشناس اجتماعی دراین باره عنوان کرد: بعضی از دختران و زنان با آرایش‌های غلیظ و ناراحت کننده در محافل ظاهر می‌شوند؛ عزاداران سیدالشهدا(ع) همانند افراد پدر از دست داده در سوگ و گداز هستند، حداقل اینگونه بانوان به احترام امام حسین(ع) و عزادارانش چند روز هوس خودآرایی را رها کنند و در مقابل شیعیان پدر از دست داده از اینگونه رفتارهای زننده خودداری نمایند.
وی همچنین افزود: تجمع در مقابل تکایا و هیات های عزاداری اهانت به عزاداران است که در بعضی از اوقات ملاحظه می شود دختران و زنانی که به دنبال دسته های عزاداری به راه می افتند گاه بیشتر از خود عزاداران هستند. اگر کسی برای عزاداری به اینگونه مراکز می رود باید داخل خیمه گاه سوگواری شود و گرنه تجمع در مقابل این اماکن باعث انحراف توجه بعضی از عزاداران می شود.
وقتی پیدا کردن نذری هم موبایلی می‌شود!
در انتها به یکی دیگر از نوآوری های شگفت آور جهان نرم افزار و موبایل که در سال های اخیر نیز در میان نسل جوان و در ماه محرم و صفر استقبال خوبی داشته اشاره می شود.نرم‌افزارهایی که با استفاده از آنها می‌توان محل‌های پخش غذای نذری در این ایام را بدست آورد و با جستجوی نرم افزار نذری یاب در فضای سایبری قابل دسترسی است.
در چند سال اخیر استفاده از گوشی‌های هوشمند و نرم‌افزارهای مختلف رواج بسیاری پیدا کرده و دیگر برای مواردی از شمردن تعداد صلوات تا مکان‌یابی جغرافیایی و به یادآوری مناسبات مختلف نرم‌افزارهای خاصی طراحی شده است، اما یکی از نرم‌افزارهایی که می‌توان آن را ایده‌ای بومی و جدید دانست نرم‌افزارهای نذری‌یاب است که گویا بازار گرمی هم دارند.
این نرم افزار این قابلیت را به کاربران می دهد که با این اپلیکیشن‌های تلفن همراه براساس روزها و مناسبت‌هایی مانند تاسوعا، عاشورا، اربعین و غیره محل‌های مختلفی که در شهر شما به پخش غذای نذری می‌پردازند را مشاهده کرد. البته با توجه به وسعت نذری‌هایی که این روزها داده می‌شود اطلاعات این نرم‌افزار تمام نذری‌های شهرها را در بر نمی‌گیرد، اما در آنها امکانی برای بررسی برخی از این موارد فراهم شده و حتی به سایر افراد هم اجازه داده می‌شود تا در صورت علاقه‌مندی نذورات خود را از طریق این نرم‌افزار ثبت کرده و در معرض دید دیگران قرار دهند. نمایش موقعیت کاربر، محاسبه فاصله او و جست‌وجوی لحظه‌ای و پیشرفته از جمله امکاناتی است که در این نرم‌افزارها در نظر گرفته شده است.
چرا فقط به آرایش زنان گیر دادید؟ 
متاسفانه ایام محرم در حد پخت و توزیع غذا و در صف ایستادن برای گرفتن غذا تنزل یافته است و این اقدام هم عمدی میباشد جهل و فقرفرهنگی منشاء اکثر انحرافات. 
