چرا قدیمی‌ترین کمپانی‌های جهان در ژاپن وجود دارند؟
«ژاپن در حال تغییر است. این جامعه با سرعت پیر می‌شود. با رکورد عجیبی از بازدیدکنندگان خارجی روبه‌رو است و بیش از همیشه روبات دارد اما نسل‌های جدید چگونه کسب و کارها را برای سال‌های طولانی مدیریت می‌کنند؟
بی‌بی‌سی نوشت: «تسوئن تی»، قدیمی‌ترین کارخانه چای جهان در گوشه‌ای از خیابان‌های "کیوتو" مشرف به پل و رودخانه در حومه پایتحت باستانی ژاپن واقع شده است. شهری که به داشتن زیارتگاه‌های فوق‌العاده، معابد و باغ‌های بزرگ معروف است؛ جایی که معمولا پر از گردشگران سرگردان با چوب‌های بلند مخصوص گرفتن عکس سلفی است. این منطقه ژاپن برای خوردن بستی یا نوشیدن چای سبز جان می‌دهد.
موضوع فوق‌العاده‌ای در مورد تسوئن تی وجود دارد. این کارخانه چای در سال ۱۱۶۰ پس از میلاد مسیح تاسیس شده و ادعا میکند قدیمی‌ترین کارخانه چای جهان است که همواره و بدون توقف و تعطیلی کار کرده است. "یوسوکه تسوئن" ۳۸ ساله مدیر فعلی این کارخانه است. او پشت یک میز کوتاه روی زمین نشسته و از کتری آهنی‌اش چای سبز می‌ریزد.
او می‌گوید: ما به جای گسترش کسب و کار روی چای تمرکز کردیم و برای همین تا کنون مانده‌ایم.
شاید بقای یک کارخانه چای ۹۰۰ ساله در شهری که با سنت و صنایع دستی‌اش معروف است چندان شگفت‌انگیز به نظر نرسد اما مسئله شگفت‌انگیز این است که تسوئن تنها کارخانه قدیمی ژاپن نیست.
بر اساس گزارش سال ۲۰۰۸ "بانک کره" ۵۶ درصد از ۵۵۸۶ کمپانی ۲۰۰ ساله در ۴۱ کشور جهان در ژاپن قرار گرفته‌اند. به گزارش "تایکوکو دیتا بانک" در سال ۲۰۱۹ نیز بیش از ۳۳ هزار کمپانی در ژاپن ۱۰۰ ساله شدند.
قدیمی‌ترین هتل جهان نیز در سال ۷۰۵ میلادی در شهر "یاماناشی" ژاپن افتتاح شد و قدیمی‌ترین شیرینی‌فروشی جهان به نام "ایشی‌مونجیا واسوکه" از سال ۱۰۰۰ میلادی در "کیوتو"ی ژاپن آب‌نبات و شیرینی می‌فروشد. غول بزرگ ساخت و ساز "تاکناکا" در اوزاکای ژاپن در سال ۱۶۱۰ تاسیس شد. تاریخچه برخی از برندهای جهانی ژاپن مانند شرکت خدمات غذایی "سانتوری" و شرکت الکترونیک و بازی‌های کامپیوتری "نینتندو" نیز به‌شکلی غیر منتظره به سده ۱۸۰۰ میلادی باز میگردد.
اما چرا ژاپن این کسبوکارهای ماندگار را تولید میکند؟ راز این ماندگاری چیست؟ در یک دوره جهانی که همه چی با استارت‌آپ‌ها دوره شده و مرزهای تجاری و اقتصادی با سرعت صاعقه تغییر می‌کنند، ژاپن چه چیزی برای آموزش به ما دارد؟
احترام به سنت‌ها
آقای "یوشینوری هارا" رئیس و استاد دانشکده "مدیریت" دانشگاه کیوتو درباره این شرکت‌های دیرینه و حداقل ۱۰۰ ساله گفت: در زبان ژاپنی به این شرکت‌ها "شانای" می‌گویند. این کلمه به معنای "فروشگاه قدیمی" است. در دیکشنری ژاپنی این کلمه به هر چیز برخاسته از درون خانه اطلاق می‌شود.
"هارا" که به مدت یک دهه در "سیلیکون ولی" در آمریکا کار کرده در ادامه گفت: شرکت‌های ژاپنی به جای "سودآوری سریع در زمان کم بر پایداری شرکت تکیه دارند و این اصلی‌‌ترین دلیل قدرت ماندگاری این کسبوکارهای ملی است. او در این مورد افزود: در ژاپن چگونگی انتقال یک کمپانی به فرزندان، نوادگان و جانشینان‌مان مهم است.
"تسوئن" در کارخانه چایی خانوادگی‌اش در این باره می‌گوید: بسیاری از دوستان دوران کودکی‌اش نیز در شرکت‌های خانوادگی ۱۰۰ ساله‌شان در کیوتو فعالند. برای این کارخانه‌دار چای انتخاب این شغل هیچ جای سوال، شک و تردیدی نداشته است.
این جوان ۳۸ ساله می‌گوید: من هیچ کسب و کاری را آغاز نکردم. بر عکس من به کسب و کاری پرداختم که اجدادم شروع کرده بودند. اگر این کار را برعهده نمی‌گرفتم این کارخانه و قدمت آن به پایان می‌رسید. در کودکی مانند دوران پیش‌دبستانی یا دبستان رویای تصاحب شغل خانوادگی طبیعی به نظر می‌رسد.
شهرهای کوچک و بزرگ ژاپن در مقایسه با کشوری مانند آمریکا قرن‌هاست که وجود دارند و بسیار قدیمی‌اند. بنابراین شاید وجود کمپانی‌های بسیار قدیمی یا همان (شانای) در این کشور چندان شوکه‌کننده به نظر نرسد. با این وجود خانم "اینان ساساکی"، استادیار دانشکده تجارت دانشگاه "وارویک" در "کاونتری" بریتانیا در این باره می‌گوید: قطعا دلایل دیگری برای این میزان از پایداری شرکت‌ها در ژاپن وجود دارد.
وی در ادامه با اشاره به تمایل مردم ژاپن به حفظ طولانی مدت شرکت‌ها و جوامع گفت: به طور کل می‌توان از جهت‌گیری‌های بلندمدت در پایداری شرکت‌های ژاپنی سخن گفت. فرهنگ احترام به سنت و اجداد و ترکیب آن با روابط محدود یک کشورِ جزیره‌ای با دیگر کشورها از جمله عوامل بقای شرکت‌ها در ژاپن هستند.
بسیاری از کمپانی‌های قدیمی ژاپنی مانند "تسوئن تی" در رده کسب‌و‌کارهایی کوچک یا متوسط قرار می‌گیرند و بر سرو غذا و فروش آن تکیه دارند.
برخی از کمپانی‌های قدیمی نیز از شیوه‌های پذیرفته شده ژاپنی‌ها مانند استخدام کارگران مرد از خانواده خونی خود استفاده می‌کنند تا جانشین کسب‌و‌کار همیشگی خود را تضمین کنند. الگویی که حتی شرکت‌های بسیار بزرگ "پاناسونیک" و "سوزوکی موتور" هم سرمشق خود قرار داده‌اند.
مهارت‌های اصلی و خدمات به مشتری
در نقطه‌ای دیگر از کیوتو یک فروشگاه قدیمی وجود دارد که به اندازه "تسوئن تی" پیر نیست. با این وجود به مراتب از کارخانه چای بزرگتر است. کمپانی بازی‌های کامپیوتری "نینتندو".
این شرکت به دلیل انقلابش در ساخت بازی‌های الکترونیکی خانگی در سال ۱۹۸۵ به شهرت جهانی رسید.
با این وجود بسیاری از مردم از موفقیت‌های تجاری گذشته این کمپانی چیز زیادی نمی‌دانند. نینتندو پیش از تبدیل شدن به یک شرکت فناوری، کارت‌های بازی ژاپنی "هانافودا" تولید می‌کرد. سابقه تولید این کارت‌ها به سال ۱۸۸۹ باز میگردد. هانافودا (花札) یک نوع ورقِ بازی ژاپنی است. این بازی برای اولین بار در قرن شانزدهم توسط پرتغالی‌ها وارد ژاپن شد. روی این کارت‌ها تصاویر گل‌های مختلف وجود دارد و هر کدام از آنها امتیازهای گوناگونی دارند.
"هارا" از دانشگاه کیوتو می‌گوید: نینتندو مثال عالی‌ای از "مزیت رقابتی" است. در واقع نینتندو از همان مفهوم اساسی و پایه‌ای راز بقا استفاده میکند. و آن پاسخ به این سوال است که "چگونه می‌توان سرگرمی خلق کرد؟ پاسخ به این سوال ربطی به تحول تکنولوژی یا دنیای اطرف ما ندارد.
هارا همچنین به تقلای شرکت‌های تولید کیمونو (لباس سنتی زنان ژاپن) برای برای ماندگاری در دنیای کسب‌و‌کار اشاره میکند. زیرا این روزها تعداد کمتری از زنان ژاپنی لباس سنتی می‌پوشند. تاریخ تاسیس کارخانه تولید کیمونوی "هوسو" به سال ۱۶۸۸ بازمی‌گردد اما این شرکت در حال حاضر به تولید "فیبرکربن" برای کمپانی‌های تولید مواد عالی می‌پردازد. به اعتقاد "هارا" مزیت رقابتی این شرکت در دنیای امروز "بافت ۳D" کارخانه هوسو نسبت به دیگر کارخانه‌های تولید کیمونو در ژاپن است.
در کیوتو مشاغل قدیمی و سنتی از خدمات خوب به مشتریان به عنوان عنصر کلیدی رونق خود می‌گویند. برای مثال مسافرخانه سنتی "ریوکان" در کیوتو با مسافرانش مانند یک خانواده رفتار میکند. هارا می‌گوید: ارائه خدمات سطح بالا به مشتریان برای کسب و‌کارهای ژاپنی بسیار اهمیت دارد. ارائه خدمات سطح بالا در ژاپن "اوموتناشی" نام دارد و بر اساس این اصل کسبوکارهای ژاپنی نیازهای مشتریان را پیش‌بینی می‌کنند و این موضوع را یکی از رازهای ماندگاری شرکت‌های ارزشمند خود می‌دانند.
۶ نسل از خانواده خانم "آکمی نیکیمورا" مسافرخانه سنتی کیوتو را اداره کرده‌اند. این کاروانسرا ۲۰۰ سالگی خود را در سال ۲۰۱۸ جشن گرفت و پیش از این میزبان مهمانانی مانند "چارلی چاپلین" هنرپیشه و "لویی ویتون" (طراح و موسس برندی لوکس به همین نام) بوده است. خانم نیکیمورا در مورد این مسافرخانه قدیمی می‌گوید: بهترین بخش در مسافرخانه‌ی ریوکان ارتباط قلب به قلب است.
این خانواده یک دست‌نوشته ۸۰ ساله در مورد جزئیات و اداره این مسافرخانه دارند. در این کتابچه تمامی جزئیات مدیریت ریوکان مانند چگونگی شست‌و‌شوی دستمال، تا کردن و بازگرداندن آن به مهمانان ثبت شده است.
نیکیمورا در این مورد گفت: ممکن است برخی از مشتریان از این رفتار خوششان نیاید و اول باید از آنها اجازه گرفت.
ساساکی استادیار دانشکده تجارت دانشگاه "وارویک" در "کاونتری" بریتانیا در این باره می‌گوید: عموما منطق و اولویت‌هایی مانند تعهد به مشاغل خانوادگی، پایداری، استمرار، کیفیت، اجتماع و سنت بر منطق مالی این مشاغل می‌‌چربد. در نتیجه در کیوتو این کسب‌و‌کارها از جایگاه اجتماعی خود لذت می‌برند و خود را در رده "نخبه سازمان" قرار می‌دهند.
خبر خوب یا بد یرای خلاقیت؟
با این حال این ماندگاریِ قابل ستایش، نکات منفی زیادی دارد. این نکات منفی با وجود استارت‌آپ‌های گسترده ژاپن بیشتر در معرض دید قرار می‌گیرد. با وجود تغییرات اندک، فضای کسادی و رکود در صنایع قدیمی ژاپن در مقایسه با دیگر نقاط جهان نقدبرانگیز است.
"ماری ماتسوزاکی" ۲۷ ساله که در استارت‌آپ فناوری‌محور آموزشی "کوئیو" در توکیو کار میکند، در این باره گفت: پذیزش استارت‌آپ‌ها از سوی اجتماع چالش‌برانگیز بوده است و جهان "استارت‌آپ"ها را مانند "شانای"ها (فروشگاه‌های قدیمی" نمی‌پذیرد. وی افزود: من به سختی برای والدین یا دوستانم توضیح می‌دهم کجا کار می‌کنم یا چه شغلی دارم.
او اینک قصد دارد ورژن غیر انتفاعی پروژه "اسلاش" را بر دانشجویان توکیو عملیاتی کند. پروژه "اسلاش" این شرکت یک برنامه عام‌المنفعه برای تغییر نگرش دانشجویان به کارآفرینی است.
او افزود: پس از فارغ‌التحصیلی تنها کسی بودم که قصد ورود به یک استارت‌آپ را داشتم. در حالی که در دیگر کشورهای جهان بنیانگذاران جدید مورد ستایش قرار می‌گیرند و شکست‌ها تجربیات ارزشمندی به شمار می‌آیند، در ژاپن ریسک و شکست جنگی است که بسیاری از کارفرمایان از آن هراس دارند و باید بر آن غلبه کنند.
"مایکل کازومانو" استاد موسسه فناوری‌های "ماساچوست" نیز با این نظریه موافق است. او در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ در دانشکده علوم دانشگاه توکیو در خلاقیت‌های نوآوری و کارآفرینی فردی پیشرو بود. این استاد دانشگاه به مدت ۸ سال در ژاپن کار و زندگی کرده است.
او در این باره گفت: بستن یا فروش یک شرکت یا کمپانی در ژاپن باعث خجالت یا نشانه شکست است و ریشه این احساس به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد. بنابراین چنین فرهنگی خانواده‌ها را به حفظ مشاغل خانوادگی ترغیب میکند.
این استاد دانشگاه می‌گوید: اجتماع و اقتصاد ژاپن به اندازه آمریکا انعطاف‌پذیر نیست و ژاپن به آسانی قادر به ایجاد شرکت‌های بزرگ نخواهد بود. به همین دلیل ژاپنی‌ها گرایش بیشتری به حفظ داشته‌ها دارند.
با این حال شرکت‌های "شانای" نیز با سختی‌های ویژه‌ای مواجه‌اند. "کنگو گومی" یک شرکت ساختمانی که قدمت آن به سال ۵۷۸ میلادی باز میگردد به دلیل مشکلات و بدهی‌های گسترده در سال ۲۰۰۶ در معرض انحلال قرار گرفت.
"ماتسوزاکی" در استارت‌آپ فناوری‌محور آموزشی "کوئیو" براین باور است که در آینده ترکیب نقاط قوت تکنولوژی استارت‌آپی و مشاغل سنتی در روند اقتصاد ژاپن شکل خواهد گرفت.
او می‌گوید: مهمترین مسئله هم‌افزایی بیشتر بین "شانای"ها یا همان مشاغل بسیار قدیمی با استارت‌آپ‌هاست. او افزود: "قدرت مشاغل بسیار قدیمی در منابع، اعتبار آنها در صنایع و شبکه قوی و ترکیب آن با تکنولوژی جدید تصمیم‌گیری‌های سریع و تحول بزرگی در کسبوکارهای بسیار قدیمی ایجاد خواهد کرد. در این صورت "استارت‌آپ‌ها می‌توانند به سلاح قدرتمندی برای آینده ژاپن تبدیل شوند".
بیایید به "تسوئن تی" بازگردیم. صاحب ۳۸ ساله و کنونی این کارخانه قدیمی چای چنین اهداف بزرگی در سر ندارد. او می‌گوید: من اتفاقی در اینجا به دنیا آمده‌ام و اجدام تجارت چای میکردند. حالا هم من مشغول کار هستم. هدف من بزرگتر کردن کار یا گسترش آن نیست. مهمترین مسئله ادامه یافتن این کار است.
