از نخستین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی، هستهها و نیروهای انقلابی و گروههای شبهنظامی شکل گرفته در کوران مبارزات مردم با رژیم پهلوی، میپرسیدند آیا نیروهای نظامی باقی مانده از رژیم پهلوی به دلیل وابستگی تشکیلاتی و فکری و وفاداری به رژیم گذشته، صلاحیت حفاظت از انقلاب اسلامی را دارند یا نه؟ و اساسا چطور میتوان از انقلاب اسلامی و دستاوردهایش به درستی محافظت کرد؟
به گفته موسسین اولیه سپاه پاسداران، چهار جریان فکری و سیاسی به همراه جریان دولت موقت، در فکر تشکیل شاخه نظامی برای حفاظت و صیانت از دستاوردهای گرانقدر انقلاب اسلامی بودند که برآیند این چهار جریان سیاسی با همراهی دولت موقت و هدایت و پشتیبانی روحالله الموسوی خمینی (ره) موجب تولد نهاد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در اسفند 1357 و تاسیس رسمی زیر نظر شورای انقلاب در دوم اردیبهشت 1358 شد.
تلاطمها و حساسیتهای روزها و ماههای ابتدایی تولد انقلاب اسلامی به حدی بالا بود که نیروهای انقلاب برای صیانت از داشته خود کم کم به فکر تشکیل شاخه نظامی انقلاب اسلامی افتادند. این شاخه نظامی کمی بعدتر در سالهای نخستوزیری میرحسین موسوی، بالاترین جایگاه را در ساختار سیاسی و نظامی کشور به دست آورد و محسن رفیقدوست و علی شمخانی به عنوان وزیر سپاه عضو کابینه نخستوزیر دوران جنگ تحمیلی شدند و حسن لاهوتی، سیدعلی خامنهای، جواد منصوری، عباس دوزدوزانی، عباس آقازمانی معروف به ابوشریف، مرتضی رضایی، محسن رضایی، سید یحیی صفوی، محمد علی جعفری و حسین سلامی عمده شخصیتهایی هستند که به عنوان سرپرست یا فرمانده در عالیترین جایگاه این نهاد نظامی قرار داشتهاند.
حیات سیاسی وزارت سپاه از سال 1361 آغاز و تا پایان دفاع مقدس و مقطع بازنگری در قانون اساسی در سال 1368، ادامه داشت اما پس از آن و در پی وفات بنیانگذار انقلاب اسلامی، به همراه پست نخستوزیری از ترکیب قوه مجریه حذف شد و از آن تاریخ به این سو، عنوان مقتدرترین و پرنفوذترین نهاد انقلابی را به دست آورد و دستاوردهای انقلاب اسلامی در همه عرصههای سیاسی، نظامی، فرهنگی، اقتصادی، مخابراتی و دفاعی کشور را حراست کرده است.
بنیانگذار انقلاب اسلامی در توصیف نقش منحصر به فرد سپاه پاسداران در دفاع مقدس و حفاظت بدون چشمداشت از دستاوردهای انقلاب اسلامی، میگفتند: «من از سپاه راضی هستم و به هیچ وجه نظرم از شما بر نمیگردد. اگر سپاه نبود، کشور هم نبود. من سپاه پاسداران را بسیار عزیز و گرامی میدارم، چشم من به شماست. شما هیچ سابقهای جز سابقه اسلامی ندارید.»
امام خمینی در عین چنین حمایتهایی همواره به فرماندهان و سربازان این نیرو هشدار میدادند: «اگر خدای نخواسته، بعضی از پاسدارها جوانی بکنند و یک کاری که بر خلاف موازین است انجام بدهند، اگر این تکرار بشود خدای نخواسته، چشم مردم از آنها، رأی مردم از آنها برمی گردد و مورد سؤال واقع میشوند و این مصیبت است.»
ایشان متذکر میشدند: «شما گمان نکنید که قدرت نظامی شما را نگه داشته است، قدرت ایمان شما را نگه داشته است و پشتیبانی ملتها، ملت. این را باید، این پشتوانه را باید حفظش بکنید. اگر این پشتوانه خدای نخواسته، یک وقتی از دست ما برود، همه ما از بین خواهیم رفت و اسلام هم باز دستخوش مسائل دیگر میشود.»
امام امت به حدی نسبت به عملکرد نیروهای بسیج و سپاه حساس بودند که حتی درباره نحوه برگزاری مراسمها و مناسک مذهبی نیز به آنان تذکر میدادند.
بنیانگذار جمهوری اسلامی با بیان اینکه گاهی میشود که کارهایی به ظاهر اسلامی لکن با بیتوجهی و خلاف اسلام واقع میشود، بیان میکردند: «فی المَثَل، اشخاصی می خواهند خدمت بکنند، پاسدارها میخواهند خدمت بکنند، پلیس میخواهد خدمت بکند و قصدش هم خدمت است، لکن گاهی در کیفیت عمل طوری میشود که معصیت میشود؛ مثلًا، من از این کارهای جزئی، خردهکاریها شروع میکنم؛ مثلًا، میخواهند در کمیتهها، در جاهایی که برای بسیج مهیا هستند، میخواهند اینها خدمت بکنند، لکن گاهی همینهایی که میخواهند خدمت بکنند، یک کارهایی انجام میدهند که با موازین اسلامی درست در نمیآید؛ مثل اینکه نصف شبها شروع میکنند به فریاد و شعار دادن و دعا خواندن و تکبیر گفتن، در صورتی که همسایهها هستند و ناراحت میشوند، مریضها هستند، معلولین هستند، بیمارستانها هست و اینها رنج میبرند، و شما یک چیزی را که میخواهید عبادت باشد، معصیت کبیره میشود. اگر در سحر - فرض بکنید - یک عدهای بخواهند دعای وحدت بخوانند، خوب، میشود در داخل منزل خودشان، در داخل آن محلی که هستند، در آن داخل، خودشان بخوانند. برای خدا می خواهند بخوانند و بلندگو اگر دارند، بلندگو را در داخل بگذارند که صدا بیرون نیاید.»
امام خمینی (ره) یادآور میشدند: «گاهی اشخاصی پیش من میآیند و شکایت میکنند که تمام آرامش ما را بعضی از این گروهها به هم میزنند و حتی ما خواب نداریم. شما میخواهید یک کار عبادی بکنید، میخواهید تظاهرات کنید، میخواهید چه بکنید، تبلیغ کنید، دعا بخوانید شما، دعا بین خودتان و خداست. فرضاً بخواهید یک اجتماعی باشد که در آن اجتماع، دعا خوانده بشود، اینجا نباید بلندگوهای بزرگ را؛ پر قوّه را بیرون بگذارند و تمام افرادی که در این محله هستند یا محلههای دور هستند، رنج ببرند از این کار. اینها معصیت کبیره است که الان که متوجه شدید، دیگر عذر ندارید. اذیت مسلم و آزار مؤمنین از بزرگترین گناهان کبیره است. شما میخواهید تبلیغ کنید، در بین خودتان میخواهید بکنید، بکنید؛ مانعی ندارد. در مراکز خودتان هر چه میخواهید دعا بکنید، هر چه میخواهید تبلیغ کنید، هر چه میخواهید شعار بدهید، لکن ملاحظه مردم ضعیف را، مردمی که روز کار کردند و حالا میخواهند استراحت کنند، این مریضهایی که در بیمارستانها هستند، این معلولهایی که از خود شما هستند و در جنگها معلول شدهاند و حالا میخواهند استراحت کنند، [بکنید؛] این فریادهای شما نمیگذارد آنها استراحت کنند.»
رهبر فقید انقلاب اسلامی تاکید داشتند: «این یک امر پایینی است که من عرض کردم که از اینجا باید رتبه رتبه بالا برود؛ مثلًا، فرض کنید که شما می خواهید، پاسدارهای عزیز و سایر اشخاصی که متصدی این امور هستند، می خواهند یک خانه ای را که فهمیده اند که خانه تیمی است، آنجا را قبضه کنند - البته باید هم بکنند لکن قبلا باید آن طور بررسی بشود که صد درصد این خانه، خانه تیمی است که- خدای نخواسته - یک وقت در یک خانه ای به خیال خانه تیمی وارد بشوند به یک عده زن و بچه مردم و تا آمده اند بفهمند چی است چند تا از بچههایشان یا- خدای نخواسته - تلف شده اند یا زخمی شده اند. شما کار اسلامی می خواهید بکنید، لکن یک وقت سر از یک کار بسیار، جنایت بزرگی سر در میآورد. باید تمام اموری که انجام میدهید متوجه باشید که در محضر خداست و مسوؤلیت شما دارید. مسوؤلیت اینجا هم دارند، لکن آن مهمش مسوؤلیت الهی است.»
نهی نیروهای نظامی از دخالت در سیاست
امام همواره نسبت به دخالت نیروهای نظامی و انتظامی در مسائل سیاسی، انتخاباتی و جناحی و خطرات مترتبه هشدار میدادند و گروهگرایی و حزب بازی نیروهای مسلح و ورود آنها به احزاب و دستجات سیاسی را بر خلاف وظایف و رسالت آنان که پاسداری از تمامیت ارضی و منافع ملی و کیان کشور است میدانستند.
بنیانگذار انقلاب اسلامی خطاب به سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی متذکر میشدند: «برای سپاهیها جایز نیست که وارد بشوند به دستهبندی و آن طرفدارِ آن یکی، آن یکی طرفدار آن یکی، به شما چه ربط دارد که در مجلس چه می گذرد؟ در امر انتخابات، باز هم به من اطلاع دادند که بین سپاهیها باز صحبت هست، خوب انتخابات در محل خودش دارد می شود، جریانی دارد، به سپاه چه کار دارد که آنها هم اختلاف پیدا بکنند، برای سپاه جایز نیست این، برای ارتش جایز نیست این. سپاهی را از آن تعهدی که دارد، از آن مطلبی که به عهده اوست باز میدارد و همین طور ارتش را.»
ایشان تاکید داشتند: «باید سعی کنید جهات سیاسی در سپاه وارد نشود، که اگر افکار سیاسی وارد سپاه شود، جهات نظامی آن از بین میرود، همیشه به سپاه سفارش کنید که آنان خودشان را یک جنگنده خدمتگزار مردم بدانند.»
رهبر فقید انقلاب اسلامی متذکر شدند: «از امور مهمی که باید تمام نیروهای مسلح از آن پیروی کنند و اغماض از آن به هیچ وجه نمیتوان کرد و باز هم تذکر دادهام، آن است که هیچ یک از افراد نیروهای مسلح، چه ردههای بالا یا پایین در حزب و گروهی با هر اسم و عنوان نباید وارد شوند. هر چند حزب و گروه صد در صد به جمهوری اسلامی وفادار باشد و هر کس در یک حزب و گروه وارد شد باید از ارتش و سپاه و سایر قوای انتظامی و نظامی و قوای مسلح خارج شود و فرماندهان و مسؤولان موظف هستند که هر کس در یکی از احزاب یا گروههای سیاسی یا دینی وارد شد به او تذکر دهند که از حزب و یا گروهها و یا سازمان خارج شود و اگر تخلف کرد او را از ارتش یا دیگر قوای مسلح اخراج کنند، و همه افراد موظفند چنین اشخاصی را به فرماندهان معرفی نمایند و باید توجه داشته باشند که ورود قوای مسلح در احزاب و گروهها و سازمانها، پایه قوای مسلح را متزلزل خواهد کرد و غفلت از این امر موجب پیگرد خواهد بود.»
ایشان بیان میکردند: «من عرض میکنم به همه این قوا و به فرماندهان این قوا که این افراد در هیچ یک از احزاب سیاسی، در هیچ یک از گروهها وارد نشوند. اگر ارتش یا سپاه پاسدار یا سایر قوای مسلحه در حزب وارد بشود، آن روز باید فاتحه، آن ارتش را خواند، در حزب وارد نشوید، در گروهها وارد نشوید، اصلا تکلیف الهی– شرعی همه شما این است که یا بروید حزب یا بیایید ارتش باشید، مختارید از ارتش کنارهگیری کنید بروید در حزب، میل خودتان، اما هم ارتش و هم حزب معنایش این است که ارتشی باید از ارتشاش دست بردارد، بازیهای سیاسی نباید توی ارتش هم وارد بشود، در هر گروهی که وارد هستید، باید از آن گروه جدا بشوید. ولو یک گروهی است که بسیار مردم خوبی هم هستند، ولو یک حزبی است که بسیار حزب خوبی هست.»
امام امت هشدار میدادند: «لکن اصل وارد شدن در حزب برای ارتش، برای سپاه پاسداران برای قوای نظامی و انتظامی وارد شدنش جایز نیست، به فساد میکشد اینها را و من عرض میکنم که کسانی که در راس ارتش هستند و کسانی که در راس سپاه پاسدارن هستند، موظف هستند که ارتش را و سپاه را و سایر قوای مسلح را از احزاب کنار بزنند و اگر کسی در حزب هست، باید او را از ارتش بگیرید یا در آنجا یا در اینجا و همین طور سپاه پاسداران و همین طور سایر قوای مسلح باید وارد در جهات سیاسی نشوند تا انسجام پیدا بشود. اگر وارد بشود بالاخره به هم خواهید زد خودتان را و بالاخره در مقابل هم خواهید ایستاد و نظام را به هم خواهید زد و اسلام را تضعیف خواهید کرد، تکلیف همه شما این است که با هم باشید بدون اینکه در یک حزب یا در گروهی وارد شده باشید، هر گروهی میخواهد باشد، باید شما مستقل بدون اینکه پیوند به یک گروهی داشته باشید، مستقل باشید و از حزب الله تعالی باشید.»
رهبر فقید انقلاب اسلامی یادآور میشدند: «همه دنیا که دنبال این هستند که ارتششان از امور سیاسی کنار باشد آنها یک چیزی می فهمند که می گویند این را؛ ما که می خواهیم که سپاه و ارتش جند الله باشند و دسته بندی نداشته باشند و جهات سیاسی را کنار بگذارند برای اینکه اگر جهات سیاسی و مناقشات سیاسی در سپاه رفت و در ارتش رفت، باید فاتحه این سپاه و ارتش را ما بخوانیم.»
بنیانگذار جمهوری اسلامی در عین حال مردم را اصلیترین پشتوانه سپاه میدانستند و تاکید داشتند: «در کنار قوای انتظامی، پاسداران انقلاب نیز موجود و به حفاظت انقلابی اشتغال دارند. و باید ملت محترم با تمام قوا کوشش در حفظ این قوای انتظامی و فعال نمایند و از پشتیبانی آنها دریغ ننمایند؛ که این قوا در خدمت اسلام و از جنود اسلامند؛ که مولا امیر المؤمنین درباره آنها فرموده:، حُصُونُ الرَّعِیَّةِ، و زَینُ الوُلاةِ، و عِزُّ الدینِ، و سُبُلُ الأمنِ، و لَیسَ تَقُومُ الرَّعِیَّةُ الّا بِهِم و چون این قوای انتظامیه- که در خدمت خالق و خلق هستند- باید با روحیه قوی سربازی و در امن و امان به سر ببرند، و نیز در چنین حالی که سربازان اسلامند مورد نظر مقدس، ولیّ عصر- عجل الله فرجه – هستند.»