بازی بانک‌ها با سهام مردم؛ ارزش سهام عدالت چقدر است؟

بیش از یک ماه از آزاد‌سازی سهام عدالت می‌گذرد. در این مدت افراد می‌توانند از دو طریق مستقیم یا غیر مستقیم نسبت به مدیریت سبد سهام عدالت خود اقدام کنند.

یکی از روش‌های مدیریت مستقیم سبد سهام، فروش ۳۰ درصد از سهام عدالت در بانک‌هایی است که افراد شماره شبای آن را به سازمان خصوصی‌سازی داده بودند. بررسی‌های میدانی «اعتماد» و مراجعه به شعب بانک‌ها نشان می‌دهد که برخی بانک‌های خصوصی نسبت به خرید سهام عدالت مشمولین امتناع می‌کنند یا آن را به قیمت کمتری می‌خرند. با وجود اینکه این اقدام توسط معاون سازمان خصوصی‌سازی به کلی رد شده، اما برخی از بانک‌ها همچنان به رویه خود ادامه می‌دهند.

آزادسازی سهام عدالت ۴ سال پس از پایان مهلت قانونی

واگذاری سهام عدالت به مشمولین در راستای آیین‌نامه افزایش ثروت خانوار‌های ایرانی از طریق گسترش سهم بخش تعاون صورت گرفت. در تاریخ ۹ بهمن ۱۳۸۴ این آیین‌نامه به تصویب هیات وزیران رسید و کار واگذاری سهام عدالت در چند استان از سر گرفته شد. از زمان توزیع سهام عدالت میان مشمولین، امکان آزادسازی آن فراهم نبود و سود حاصل از سبد سهام عدالت هر چند وقت یک‌بار به حساب افراد واریز می‌شد. در واقع سبد سهام عدالت ترکیبی از ۶۰ شرکت بورسی و فرابورسی است که برای هر فرد نه یک شرکت خاص که مجموعه‌ای از این شرکت‌ها به اندازه یک میلیون تومان قرار دارد. طبق قانون سهام عدالت دولت باید سهام عدالت را در سال ۹۵ آزاد می‌کرد، اما عملا آزادسازی برخلاف قانون تا ماه پیش صورت نگرفت.

آزادسازی و ورود به بورس

روز ۹ اردیبهشت، رهبر انقلاب با درخواست رییس‌جمهور مبنی بر آزادسازی سهام عدالت موافقت کرد. پس از اعلام رسمی آزادسازی، دارندگان این سهام می‌توانند با مراجعه به سایت سازمان خصوص‌سازی نسبت به مدیریت مستقیم و غیر مستقیم سهام خود اقدام کنند.

افرادی که شیوه مستقیم را انتخاب کردند دو راه پیش رو دارند؛ اگر کد بورسی دارند سهام را در بورس عرضه کنند. راه دوم این است که سهام را نزد خود نگه دارند. در این روش می‌توانند ۳۰ درصد از ارزش سبد سهامی خود را به بانک‌ها بفروشند. سوی دیگر میدان نیز مشمولانی هستند که تمایلی به در دست گرفتن مدیریت سهام خود ندارند. در این روش به اندازه سهام عدالت‌شان، سهامی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی را در اختیار دارند که قرار است شورای عالی بورس به زودی در خصوص فروش سهام این شرکت در بازار سرمایه تمهیداتی بیندیشد.

ارزش سهام عدالت چقدر است؟

پس از «نحوه مدیریت سبد سهام» مهم‌ترین کلیدواژ‌هایی که محافل اقتصادی و سایت‌های خبری را پر کرده بود، «ارزش کل سهام عدالت و میزان ۳۰ درصد آن» است. با وجود اینکه سازمان خصوصی‌سازی سایت www.sahamedalat.ir را به منظور مشاهده اطلاعات صورت وضعیت دارایی سهام عدالت برای مشمولانی که روش مستقیم را انتخاب کردند، معرفی کرد، اما مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که برخی بانک‌ها مبلغی کمتر از ارزش ۳۰ درصد سهام عدالت را به حساب افراد واریز می‌کنند. در بخشی از این سایت، سامانه سهام عدالت محاسبه‌هایی برای مشمولان انجام داده که بر اساس آن افرادی که سهام‌شان دارای ارزش ۵۰۰ هزار تومانی در سال ۸۵ بود، هم‌اکنون ارزش سهام‌شان ۸ میلیون است که ۳۰ درصد آن رقمی بین ۲ تا ۲.۵ میلیون تومان خواهد بود. ارزش سهام یک میلیونی در سال ۸۵ نیز در حال حاضر ۱۶ میلیون برآورد شده که ۳۰ درصد آن بالغ بر ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان خواهد بود. هر چند رقم نهایی پرداختی توسط بانک‌ها به ارزش روز سهام بستگی دارد، اما گفته برخی مشمولان سهام عدالت پس از مراجعه به بانک، گویای موضوع تفاوت زیاد بین آنچه در سایت بارگذاری شده و آنچه پرداخت می‌شود، است.

آزاد است، اما خریدار نیست

از روز ۶ خرداد، مشمولینی که «سبدگردانی مستقیم» را به عنوان راه مدیریت سهام خود انتخاب کردند، با مراجعه به شعب بانک‌ها می‌توانستند ۳۰ درصد از سهام خود را به فروش برسانند. اما به نظر می‌رسد برخی بانک‌ها از خرید این میزان از سهام عدالت امتناع می‌کنند و افراد را حتی با داشتن «کد رهگیری» که به گفته سازمان خصوصی‌سازی برای فروش بخشی از سهام عدالت کافی است، رد می‌کنند.

روز شنبه در صف تشکیل شده در یک بانک خصوصی خانمی قصد فروش ۳۰ درصد از سهام عدالت خود را داشت. اما با پاسخ منفی مسوول باجه مواجه شد. فردی که مسوول رسیدگی به تقاضای او بود، با رد اصرار خانم مبنی بر تغییر وضعیت در سامانه سهام عدالت و تغییر به شیوه مستقیم، تاکید داشت که او برای وضعیت سهام عدالت خود اقدامی نکرده و هر گونه ادعایی مبنی بر داشتن «کد رهگیری» را بی‌ارتباط با وضعیت فروش سهام عدالت می‌دانست. نکته‌ای که این خانم پس از خروج از بانک به آن اشاره کرد: «تغییر وضعیت در سامانه سهام عدالت با وجود به اتمام رسیدن مهلت سازمان خصوصی‌سازی برای تعیین تکلیف سهام عدالت بود.» او معتقد است بانک با نپذیرفتن «کدرهگیری»، خرید سهام او را به زمان دیگری موکول کرد.

فرد دیگری که برای فروش سهام خود به بانک مراجعه کرده بود، در ابتدا با خودداری بانک از خرید سهامش مواجه شد، اما پس از ارایه سند تغییر وضعیت سهام عدالت خود در سامانه سازمان خصوصی‌سازی، مسوول باجه بانکی به او گفت که ۳۰ درصد سبد سهامش تنها ۷۰ هزار تومان ارزش دارد. این فرد نیز از فروش سهام خود منصرف شد و بدون انجام کاری بانک را ترک کرد.

فرد دیگری هم که برای فروش سهام عدالت خود به بانک مراجعه کرده بود، روایت‌هایی از عدم همکاری بانک‌ها برای خرید ۳۰ درصد سهام عدالت یا خرید با قیمت کمتر را بیان می‌کند. هر چند امیدوار است این اتفاق برای سهام عدالتش نیفتد.

خرید کمتر، شایعه است

خرید کمتر از ارزش ۳۰ درصد سهام عدالت توسط بانک‌ها بار‌ها توسط معاون سازمان خصوصی‌سازی تکذیب شده است. حسین علایی ضمن نادرست بودن برخی ادعا‌های مطرح شده در فضای مجازی در خصوص خرید سهام عدالت تنها به قیمت ۴۵۰ هزار تومان، معتقد است این ادعا‌ها توسط افراد با اهداف مشخص دست به دست می‌شود. علایی در بخشی از سخنان خود افزوده است: فروش ۳۰ درصد از سهام عدالت با قیمت تابلو انجام می‌شود، پس چطور ممکن است بانک بتواند این سهام را با قیمت ۴۵۰ هزار تومان خریداری کند؟ شرکت‌ها، بورسی و دارای قیمت تابلو هستند، زمانی که ثبت سفارش ۳۰ درصد از سهام عدالت زده شود برمبنای قیمتی مشخص که نرخ تابلو است سفارش پذیرفته خواهد شد.