دلایلی برای دلار ۲۰ هزار تومانی

ماجرا از چند روز گذشته که نرخ ارز دوباره اوج گرفته و مثل همیشه از شاخص بورس گرفته تا سکه، طلا، مسکن، خودرو و همه کالاهای اساسی را هم با خود بالا برده، شروع شده؛ از روزهایی که صرافی‌های بانک مرکزی قیمت دلار را 18هزار و 700تومان گزارش می‌دهند و سکه‌ها هم از مرز هشت میلیون تومان هم فراتر رفته‌اند، اما در بازار آزاد خبرهای دیگری است؛ شنیده‌ها حکایت از این دارد که دلار در برخی از ساعات روزهای گذشته حتی تا 20هزار تومان هم پیش رفته و برخی از لحظه‌ها کمی رو به عقب قدم نهاده و در حوالی 19هزارو700معامله شده است.

برخی از دست‌اندرکاران بازار می‌گویند شاید این تازه شروعی برای رسیدن ارز به کانال‌های بالاتر باشد؛ البته همه چیز در حد حدس و گمان است و در این میان آگاهان اقتصادی از متعادل شدن بازار در روزهای آینده خبر سخن می‌گویند‌.

این اولین باری نیست که قیمت ارز رکورد می‌زند، اما اگر گرانی عجیب و غریب دلار و یورو در سال‌های گذشته با صف کشیدن در مقابل صرافی‌‌ها و داغ‌تر شدن معاملات نگاه رسانه‌‌ها را به خود برگردانده بود، حالا اما این دلار 20هزار تومانی با حمله تند روزنامه‌ها به مجلس یازدهم گره خورده؛ تا جایی‌که دیروز بسیاری از روزنامه‌ها از موضع عجیب بهارستانی‌ها درست در روزی که قیمت ارز همه را شگفت‌زده کرده بود گله کردند؛ رکورد بی‌سروصدای دو روز پیش دلار که در پی وقوع خورشید گرفتکی صورت گرفت، همزمان شد با نماز آیات نمایندگان در وسط جلسه علنی و همین بهانه کافی بود تا صدای این انتقادها در روزنامه‌های صبح تهران ثبت شود؛ می‌گفتند صفحه نخست روزنامه‌های دیروز را شاید برای ثبت در تاریخ باید قاب گرفت، از روزی که نرخ هر دلار۲۰هزار تومان شد و سکه هشت میلیون!

یکی از روزنامه‌ها خطاب به مجلس نوشت که «نماز وحشت بخوان»؛ منتقدان می‌گفتند‌ این قیمت ارز هم نماز وحشت دارد! یکی دیگر از روزنامه‌ها رئیس جمهور را به باد انتقاد گرفته بود؛ «این عرایض ارز نمی‌شود»؛ روحانی گفته است: «بانک مرکزی باید به همه بدهکاران عمده برای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات اخطار دهد و زمان پرداخت برای آنان مشخص شود و در صورت تخطی، با معرفی آن‌ها به افکار عمومی و مراجع ذی‌صلاح، به تخلف آن‌ها رسیدگی شود‌.اما این تهدید توخالی چه فایده‌ای دارد؟ و ...»

دلار گران نشده؛ پول ملی افت کرده

رئیس اتاق ایران و چین درباره دلیل افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر گفت: «یکی از علت‌های اصلی افزایش قیمت دلار، کاهش ارزش پول ملی است‌.

وقتی ارزش پول ملی کاهش یابد، شاخص بورس رشد می‌کند، قیمت خودرو بالا می‌رود، لوازم خانگی گران می‌شود، اما واقعیت این است که طی ماه‌های اخیر قیمت هیچ کدام از این کالاها افزایش نیافته و آنچه اتفاق افتاده در واقع کاهش ارزش پول ملی بوده که باعث شده این‌طور به‌نظر برسد که قیمت دیگر کالاها افزایش یافته است»‌.

مجیدرضا حریری در ادامه صحبت‌های خود با «همدلی» افزود: «نباید گفت که قیمت دلار در روزهای اخیر به صورت جهشی افزایش یافته، مگر در 20روز گذشته شاخص بورس صعودی نبود، مگر قیمت مسکن و لوازم خانگی افزایشی نبود، بالا رفتن نرخ ارز اتفاقی نیست که طی یکی دو روز افتاده باشد و این روند از ماه‌های گذشته در جریان است»‌.

این تحلیل‌گر اقتصادی در ادامه گفت:«افزایش قیمت ارز یک پروسه طولانی است که از چهار دهه گذشته وجود دارد و این روند همچنان ادامه دارد، در چنین شرایطی نیز تزریق ارز به بازار صورت نمی‌گیرد تا جریان معکوس اتفاق افتد»‌.حریری در ادامه توضیحات خود به «همدلی» درباره رفتار این‌روزهای دلار و یورو افزود:«کاهش ارزش پول ملی یکی از تبعات اصلی تورم دو رقمی است که باعث می‌شود این طور به نظر برسد که قیمت همه چیز افزایش یافته است؛ در چنین شرایطی، وقتی دست دولت پر باشد و ارز حاصل از فروش نفت نیز بیشتر باشد، تزریق ارز به بازار صورت می‌گیرد که همین تزریق ارز به صورت موقتی واقعیت را پنهان می‌کند».

تزریق ارز مانند پنهان کردن زباله‌ها در زیر فرش است

به گفته حریری: «تزریق ارز به بازار برای کاهش قیمت دلار در واقع مانند این است که زباله‌ها را در زیر فرش پنهان کنیم، اما با این اتفاق این زباله‌ها نیستند که از بین می‌روند، بلکه روی واقعیت پوشیده می‌شود»‌.رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین افزود: «حالا به هر دلیلی مثل فشار تحریم‌ها و کمبود درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت، دست دولت در پول‌پاشی تنگ شده و این موضوع در روند صعودی قیمت ارز و دیگر کالاها تاثیر قابل‌توجهی گذاشته است»‌.

حریری در ادامه گفت:«طی سال‌های گذشته قیمت ارز همواره روند صعودی داشته؛ مثلا در سال 90 یا 91 بود که از هزار تومان رسید به چهار هزار تومان؛ در سال 97 نیز دلار از سه هزار تومان رسید به نه هزار تومان»‌.به گفته این تحلیل‌گر اقتصادی: «طی سال‌های گذشته هر بار که بانک مرکزی قدرت مانور داشته به این موضوع ورود کرده و با تزریق ارز به بازار قیمت را کاهش داده است، این در حالی است که این بانک دیگر قدرت مداخله گذشته را ندارد، البته در حال حاضر عمق بازار ارز به مقدار زیادی کم شده و تقاضای ارزی نیز افت کرده؛ به طوری‌که با چند میلیون دلار در روز می‌توان بازار را در کوتاه‌مدت آرام کرد؛ این در حالی است که در گذشته با تزریق میلیاردها تومان منابع ارزی باید این کنترل صورت می‌گرفت، اما در حال حاضر بانک مرکزی رفته به سراغ تراکنش‌های ریالی»‌.

این کارشناس اقتصادی افزود: «در کل با نگاهی به وضعیت تورم که دو رقمی شده، نباید از افزایش نرخ ارز تعجب کرد؛ سال گذشته میانگین قیمت ارز 13 تا 14هزار بود و تورم 40درصد، دلار هم با چنین تورمی باید به نزدیک 20هزار تومان می‌رسید و به نظر می‌رسد حتی تا 22 یا 23هزار تومان نیز افزایش قیمت را تجربه کند؛ طی سه ماه ابتدایی سال قیمت دلار در کانال 15 یا 16هزار تومان بود و حالا بر اساس روند همیشگی خود در حال حرکت است»‌.

ناگفته نماند که این‌روزها دلار در حالی روی 20 هزار تومانی را می‌بیند یا حتی در چند قدمی این کانال ایستاده که حدود سه ماه گذشته رئیس کل بانک مرکزی گمانه‌زنی‌‌ها درباره رسیدن دلار به 20هزار تومان را شایعه خوانده و این‌طور واکنش نشان داده بود: «سوداگران بازار ارز چنین آرزویی را داشته باشند؛ آرزو بر جوانان عیب نیست»‌.

در جدیدترین واکنش رئیس کل بانک مرکزی به افزایش نرخ ارز، این یادداشت اینستاگرامی را می‌توان دید که عبدالناصر همتی از قابل کنترل بودن نرخ ارز یاد کرده و این‌طور نوشته است: «تجربه دو سال اخیر به ویژه تا مهرماه ۹۸، نشان داده است نرخ ارز قابل کنترل است، ارزش ذاتی نرخ ارز، با در نظر گرفتن متغیرهای اقتصادی، سیاسی و روانی، در مقایسه با نرخی که امروز در بازار خرید و فروش می‌شود، حتماً پایین‌تر است؛ البته نمی‌توان محدودیت‌های ایجاد شده برای کشور را در نظر نگرفت»‌.

تحت چنین شرایطی برخی از تحلیل‌گران خارجی نیز التهابات اخیر بازار ارز، را که از دو هفته پیش شدت گرفته، به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ربط می‌دهند که در آن به عدم همکاری ایران با این نهاد اشاره شده؛ این تحلیل‌ها در حالی است که در ماه‌های اخیر بازار ارز ایران ملتهب بوده و قیمت دلار با روندی صعودی سه ماهه ابتدایی سال را به پایان برده است‌. از سوی دیگر برخی از آگاهان اقتصادی نیز بر این باورند که شیوع کرونا و کاهش صادرات در پی بسته شدن مرزها یا حتی تعطیلی صرافی‌ها و مراکز جابه‌جایی ارز یکی از دلایل اصلی بالا رفتن نرخ ارز در روزهای اخیر است‌.

این تحلیل‌ها در حالی مطرح است که دلایل دیگری هم در افزایش نرخ ارز از ابتدای سال دخیل بوده، از جمله انتظارات تورمی که به موجی از افزایش تقاضا دامن زد و عده زیادی کماکان ارز را مطمئن‌ترین مکان برای دوری از کاهش ارزش ریال می‎‌دانند؛ این در حالیست که دولت در تلاش است حداکثر نقدینگی را از طریق بورس جذب کند‌.