بودجه‌ سنگین برای سازمان تبلیغات/ نهادی مملو از اموال متفرقه؛ از خبرگزاری تا دانشگاه و ۸۰ سینما

در لایحه بودجه سال آینده برآورد بودجه سازمان تبلیغات اسلامی ۳۶۱ میلیارد تومان است. این بودجه به تفکیک برای زیرمجموعه‌های گوناگون این سازمان یعنی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شورای سیاستگذاری ائمه جمعه، مرکز رسیدگی به امور مساجد، ستاد اقامه نماز و موسسه دایره‌المعارف فقه اسلامی تقسیم شده است.

موازی کاری

وظایفی که سازمان تبلیغات اسلامی باید انجام دهد، با بسیاری از دیگر نهادهای کشور یکسان است. به طور مثال، وظایف این نهاد با دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، شورای عالی حوزه‌های علمیه، مرکز خدمات حوزه‌های علمیه، صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی، شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه خواهران، جامعه‌المصطفی العالمیه، سازمان اوقاف و امور خیریه و موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران همپوشانی بسیار زیادی دارد.

به بیان دیگر این نهادها در موارد متعددی عملا قرار است یک کار را انجام دهند اما در بودجه سال آینده، تک تک آنها ردیف بودجه جداگانه ای دارند.

گهگاهی نیز این موازی کاری مورد انتقاد برخی مسئولان هم قرار گرفته. به طور مثال چندی پیش حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی آل هاشم نماینده ولی فقیه در آذربایجان شرقی و امام جمعه تبریز در دیدار با رئیس سازمان دارالقرآن کریم و مدیر کل تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی، گفت: فعالیت های قرآنی کشور و استان در حال حاضر دچار موازی کاری شده است که باید این نقصان فرهنگی سریع تر حل و فصل شود. او افزود: متاسفانه این مشکل اصلی در حوزه فعالیت‌های قرآنی با وجود امکانات مناسب موجود در سازمان های اوقاف و امور خیریه، تبلیغات اسلامی و فرهنگ و ارشاد جای تامل دارد. وی افزود: هر کدام از این سازمان‌ها و مؤسسه های یاد شده بر مبنای روش کاری وزارت و سازمان تابعه خود کارهای مربوطه را پیش می‌برند و به همین دلیل با وجود تمام تلاش‌های انجام شده، نتیجه قابل قبولی حاصل نمی شود.

شاید هیچ سخنی واضح تر و گویاتر از جمله حجت الاسلام قمی، رییس فعلی سازمان تبلیغات درباره موازی کاری نهادهای اینچنین وجود نداشته باشد. او چندی پیش با حضور در مجلس گفته بود: «تنها مساجد بین 11 تا 21 دستگاه متولی دارند.»

برای ادغام نهادهای فرهنگی موازی، «زیر بار نرفتند»

اما آیا این مشکل واضح موازی کاری تاکنون مورد توجه هیچ نهاد یا شخص تصمیم گیری قرار نگرفته که برای رفع آن اقدام کند؟ پاسخ منفی نیست اما گویا به هر دلیلی اراده ای برای این کار وجود ندارد. بهترین پاسخ را می توان در اظهارات سال گذشته عماد افروغ، سیاستمدار اصولگرا و نماینده سابق مجلس یافت.

افروغ که رییس کمیسون فرهنگی مجلس هفتم بود، گفته بود: «در مجلس هفتم طرحی را تحت عنوان سازماندهی تبلیغات دینی مطرح کردیم که در واقع نهادهایی که متولی کارهای دینی هستند، برای جلوگیری از دوباره کاری‌ها در هم ادغام شوند و یک شورایی در راس طرح مورد نظر تعریف شود، مدیریت این شورا را هم مقام معظم رهبری نصب کنند. تمام سازمان‌های تبلیغاتی موجود هم عضو این شورا باشند. این کار یک امر شرعی و عادلانه است اما هیچ کدام زیر بار نرفتند، پس معلوم می‌شود مساله فقط خدمت نیست.»

بودجه بیشتر می خواهیم!

رئیس سازمان تبلیغات اسلامی 25 خرداد در آغازین روزهای کاری مجلس یازدهم به پارلمان رفت و ضمن انتقاداتی از وضعیت فرهنگ که بدون ارائه راه حل مشخص، آنها را رها کرد، به طور تلویحی از کمبود بودجه هم انتقاد کرد.

حجت الاسلام قمی گفت که «کل بودجه فرهنگ کشور زیر نیم درصد است که بودجه ساخت 300 کیلومتر بزرگراه است. همین اندک بودجه دستگاه‌های فرهنگی هم با تشتت و شلختگی دستگاه‌های فرهنگی بارهای بر زمین مانده‌ای زیادی دارد.»

البته مشخص نیست منظور او از بودجه «فرهنگ» دقیقا چیست زیرا به نظر می رسد مجموع بودجه نهادهای فرهنگی بسیار بیشتر از نیم درصد باشد. با این حال او با صراحت بیشتر از کمبود بودجه سازمان تحت مدیریت خود هم گفته بود. آنچه که گفت «بودجه سازمان تبلیغات یک ششم وزارت ارشاد و سه درصد صدا و سیما است.»

به نظر می رسد نمایندگان مجلس یازدهم نیز چندان مخالفتی با بودجه های زیاد برای سازمان تبلیغات ندارند. سیداحسان قاضی زاده هاشمی نماینده فریمان در مجلس اخیرا در گفت و گویی، به طور مشخص بودجه سازمان تبلیغات را «بسیار کم و ناچیز» خوانده و خواستار افزایش آن شده بود.

او گفته بود: «بودجه دستگاه‌های فرهنگی چون سازمان تبلیغات اسلامی بسیار ناچیز است و دولت باید بودجه بخش‌های فرهنگی را افزایش دهد.»

دریافت بودجه با وجود درآمد

شاید مشهورترین بخش سازمان تبلیغات اسلامی حوزه هنری باشد. حوزه هنری، میراث‌دار سینما‌هایی است که در سال‌های انقلاب مصادره شدند. در حال حاضر حوزه هنری بالغ بر 80 سینما در کشور دارد؛ یعنی حدود 25 درصد سینماهای کشور متعلق به این نهاد است.

سال 98 سازمان سینمایی حوزه هنری اعلام کرد که این نهاد تا دو سال آینده ۳۱۲ پرده سینمایی جدید افتتاح می‌کند. این نهاد که در چهار دهه اخیر حدود ۷۰ اثر سینمایی ساخته و نمایش داده است.

به جز این و در کنار برخورداری از یک خبرگزاری عریض و طویل، حوزه هنری دانشگاه غیرانتفاعی سوره را نیز دارد. بسیاری از دیگر امکانات و فعالیت های سازمان تبلیغات درآمدزا هستند. البته مسئولان سازمان چند باری گفته اند که اولویت آنها درآمدزایی نیست اما این اظهارات درآمدزا بودن و نیز پتانسیل بالای درآمدزایی اقدامات این سازمان را نفی نمی کند. اکنون سوال اینجاست که با وجود این درآمد، چرا باید حجمی قابل توجه از بودجه باز هم به این سازمان و نیز نهادهای مشابه تعلق بگیرد؟