زمانی که باکو در جنگ‌ها تنها بود ایران به ارتش جمهوری آذربایجان آموزش می‌داد
محمدلی در این گزارش مشروح مربوط به روابط باکو و تهران و حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران از جمهوری آذربایجان پس از استقلال ملی این کشور، افزود: بدون درس آموختن از تاریخ، نمی‌توان به پیشرفت‌های جدید دست یافت. اگر نخستین جنگ قره باغ را فراموش می‌کردیم و از درس‌های آن نتیجه گیری نمی‌کردیم، آیا اکنون می‌توانستیم به آزادی اراضی اشغال شده دست می‌یافتیم؟
نویسنده جمهوری آذربایجان خاطر نشان کرد: در زمان جنگ اول قره باغ بی ثباتی بر کشور حاکم بود و حاکم شدن حیدر علی اف در اواسط سال ۱۹۹۳ میلادی در جمهوری آذربایجان به تدریج به بی ثباتی پایان داد. اما دشواری‌ها از میان برداشته نشد.
وی افزود: در این روز‌های سخت، حمایت سیاسی و معنوی کشور‌های خارجی از جمهوری آذربایجان خیلی اندک و آن هم فقط در حرف بود، ولی ایران تنها کشوری بود که به جمهوری آذربایجان خواه در دوره حاکمیت ائلچی بیگ و خواه در حاکمیت حیدرعلی اف کمک کرد.
محمدلی یادآور شد: حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران در آن دوره تنها شامل کمک‌های نظامی نبود، بلکه نخجوان که در محاصره بسر می‌برد، به امید جمهوری اسلامی ایران باقی مانده بود.
به نوشته وی " الدار ابراهیم اف" نماینده مجلس ملی جمهوری آذربایجان که اصالتا به نخجوان تعلق دارد، این شرایط را اینگونه یادآوری می‌کند: "تنها مکانی که ما در آن سال‌های دشوار به آنجا روی می‌آوردیم، ایران بود. در صبحگاهان با دیدن خودرو‌های باری حامل آرد و سایر محصولات غذایی ارسال شده از ایران، خوشحالی مان حد و حدودی نداشت. "
این گزارش همچنین خاطرات مرحوم "وفا قلی زاده" مشاور سیاست خارجی ریاست جمهوری در دوره ابوالفضل ائلچی بیگ و حیدر علی اف را مورد اشاره قرار داده است. نویسنده در کتاب "افق‌های آینده" در باره کمک‌های ایران به جمهوری آذربایجان در جنگ قرهباغ در سال‌های ۱۹۹۲ و ۱۹۹۳ نوشت: " در آن سال‌های پرمشقت، گاز ایران خانه هایمان را گرم می‌کرد. سربازانمان که در جنگ با ارمنستان زخمی شدند، در بیمارستان‌های ایران معالجه شدند. اتوبوس‌های دریافت شده از ایران، بحران در حمل و نقل را از میان برداشت. ما باید به ایران فقط به دیده برادر بنگریم و با آن همکاری کنیم. "
نویسنده سایت خبری "ملی تی وی" در ادامه این گزارش نوشت: حد و حدود حمایت‌های ایران در تاسیس اردوگاه و ارایه کمک‌های انسان دوستانه به هم تبارانمان که از قرهباغ می‌آمدند و در اشغال زنگیلان آواره شده بودند، به قدر کفایت بوده است که خود موضوع مقاله دیگری است.
محمدلی افزود: پیشنهاد می‌کنم نمایندگان رسانه‌ها کتاب "حیدر علی اف و شرق" را که با کمک سفارت ایران و وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان منتشر شده است، بیابند و بخوانند. منظورم از یادآوری این مطالب این است که نمایندگان رسانه هایمان با انتشار بررسی نشده صحبت‌های چایخانه‌ای و مقالات سفارشی و اطلاعات تحریف شده و تصاویر و ویدئو‌های مونتاژی، به توسعه پویای روابط ایران و جمهوری آذربایجان ضربه می‌زنند.
وی نوشت: طی سال‌های طولانی، ما روزنامه نگاران، سیاست همسایگی ایران با ارمنستان را به درستی ارزیابی نکرده ایم. دائم به مقالات مغرضانه و مملو از بهتان علیه ایران بطور گسترده پرداخته ایم و در این جنگ ۴۴ روزه قرهباغ، سیاست همسایگی ایران با ارمنستان به کل دنیا و به غرب اثبات کرد که تلاش ارمنستانِ محروم مانده از حمایت سیاسی برای انتقال جنگ قرهباغ به سطح دینی، کار درستی نیست و ارمنستان بجز پاکستان و ترکیه و جمهوری آذربایجان با سایر کشور‌های مسلمان روابط نزدیک دارد، از جمله با جمهوری اسلامی ایران و ایران به این ترتیب سیاست ارمنستان برای ایجاد رویارویی دینی را خنثی کرد.
محمدلی در باره موضع جمهوری اسلامی ایران در جنگ اخیر در قره باغ نوشت: سخنان صریح سید علی خامنه‌ای رهبر معظم ایران در زمان اوج جنگ قره باغ را به یاد بیاوریم که گفت " ارمنستان باید تمامی اراضی اشغالی را به جمهوری آذربایجان بازپس دهد. قره باغ متعلق به جمهوری آذربایجان است و آذربایجان در آزادسازی اراضی خود حق دارد. "
بنابه این گزارش رییس جمهوری ایران نیز موضع قاطعانه و اصولی به نمایش گذاشت و گفت:" تامین تمامیت ارضی، حق ملت آذربایجان است. "
این نوع اظهارات و پیام‌ها از طرف ایران، برای نخستین بار نیست. بیایید سفر رسمی سال گذشته محمد باقری رییس ستاد کل نیروهای مسلح به باکو را به یاد بیاوریم. او در دیدار با الهام علی اف رییس جمهوری آذربایجان، قره باغ را سرزمین همیشگی آذربایجان نامیده و نظر رییس جمهوری آذربایجان را به موضع ثابت تهران در این باره جلب کرده و گفته بود: " ایران از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند و پس از این نیز حمایت خواهد کرد. تغییر مرز‌ها با زور قابل قبول نیست. ایران در این مساله همواره در کنار آذربایجان است. "
محمدلی نوشت: در جنگ ۴۴ روزه در قره باغ ارتش جمهوری آذربایجان توانست دوباره کنترل بر ۱۳۲ کیلومتر مرز با ایران در امتداد رود ارس رابطور کامل برقرار کند و علی اف در تبریک مردم جمهوری آذربایجان و ایران به این مناسبت گفت: " همانند سایر بخش‌های مرز‌های ایران – جمهوری آذربایجان، این بخش نیز مرز دوستی و برادری خواهد بود. "
وی در ادامه این گزارش افزود: به عنوان یک روزنامه نگار باور دارم که در آنجا گذرگاه گمرکی گشوده خواهد شد و رفاه مادی اهالی هردوطرف خیلی ارتقاء خواهد یافت. آن روز زود خواهد آمد.
محمدلی همچنین دلیل نوشتن این گزارش خود را، انتشار مطلبی در شماره ۲۱ نوامبر ۲۰۲۰ روزنامه "استار" چاپ ترکیه با عنوان "ایران هم مردود و هم یکی از بازندگان اصلی جنگ قره باغ شد"، اعلام کرد و نوشت: نویسنده این مقاله، روزنامه نگار سئویل نوری اوا (از روزنامه نگاران پان ترکیست تابلودار جمهوری آذربایجان که سال هاست به ترکیه مهاجرت کرده) است. باور نمی‌کنم که امروز هیچ نماینده رسانه‌ای در کشورمان که با مقالات مربوط به ایران آشنایی دارد و بطور عمیق می‌تواند آن‌ها را تحلیل کند، با این مقاله سئویل خانم هم عقیده باشد. سئویل خانم می‌نویسد: " در رسانه‌های اجتماعی شاهد ده‌ها ویدئو درباره عبور سلاح و مهمات از مرز ایران به ارمنستان بودیم. برغم این، ایران هیچ یک را تکذیب نکرد. "
نویسنده سایت خبری "ملی تی وی" جمهوری آذربایجان با رد مطالب مغرضانه منتشره در روزنامه "استار" چاپ ترکیه، پیام اخیر رییس جمهوری آذربایجان به مردم این کشور را خاطر نشان کرد که علی اف در آن گفت: " من این را می‌دانم که چرا (ارامنه) نمی‌توانند از طریق ایران سلاح بیاورند. به این علت که، ایران کشور دوست و برادر ماست. به این علت که ایران با درنظر گرفتن خواهش ما، فضای خود را بست. به این علت که، ایران نخواست آن‌ها بیایند آذربایجانی‌ها را بکشند. "
در ادامه این گزارش آمده است: بیایید به مقالاتی که واقعیات درباره ایران را منعکس کردند، نظری بیاندازیم. "پوبلیکا" که از سایت‌های خبری رسمی جمهوری آذربایجان است، می‌نویسد: " رحیم نوعی اقدم، ژنرال سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران نیز گفته است که ارمنستان به قره باغ تروریست‌ها آورده است و ما آماده مبارزه با آن‌ها هستیم. اگر باکو برای گرفتن کمک از ایران درخواست کند، رزمنده هایمان همواره برای نبرد در طرف آذربایجان آماده اند. " این را هم بیان کنم که ژنرال نوعی اقدم در جنگ نخست قره باغ علیه ارامنه با شجاعت جنگیده است. او از طرف حیدر علی اف با لوح افتخار و شمشیر نمادین تقدیر شده است. کبیری، ژنرال بازنشسته ایران نیز درباره حضور افسران و سربازان ایران در جنگ نخست قره باغ گفته است: " من خودم شخصا در آموزش سربازان جمهوری آذربایجان در جنگ نخست قره باغ شرکت داشته ام. در دوره ریاست جمهوری مرحوم حیدر علی اف، به هشت هزار نفر سرباز در آذربایجان آموزش داده ام. به همراه من ۱۵۰ نیروی داوطلب ایران در جنگ‌ها شرکت کرده اند.»
محمدلی افزود: این واقعیتی است که گذشته نزدیک آذربایجان را منعکس می‌کند و امروز آذربایجان دارای ارتش قوی ۱۰۰ هزار نفری است که در میان کشور‌های جامعه مشترک المنافع (بعد از ارتش روسیه) قوی‌ترین محسوب می‌شود. جمهوری آذربایجان به خیلی از کشور‌ها کمک می‌کند و پول وام می‌دهد. منظورم از نوشتن این مطالب آن است که همکاران روزنامه نگارم وقتی درباره دین اسلام و مسلمانان دنیا از جمله جمهوری اسلامی ایران مطلب می‌نویسند، اطلاعات کافی تهیه کنند و حقایق تاریخی را تحریف نکنند. در مقابل اطلاعات ساختگی مونتاژ شده، اغوا نشوند و به آلت دست نیروهای بدخواه تبدیل نشوند که نزدیکی کشورهایمان را نمی‌خواهند.
در پایان این گزارش اضافه شد: امروز ایران برای مشارکت در بازسازی سرزمین‌های آزاد شده جمهوری آذربایجان از اشغال نیروهای ارمنی در قره باغ آماده است. این آمادگی را اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس جمهوری ایران در نوزدهمین اجلاس نخست وزیران کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگ‌های بیان کرده است. به گفته اسحاق جهانگیری، ایران می‌تواند به این منظور از ظرفیت‌های اقتصادی خود بخصوص در زمینه ترانزیت انرژی استفاده کند. می‌خواهم این مقاله را با سخنان سید عباس موسوی، سفیر ایران در باکو درباره آتش بس قراباغ کوهستانی به پایان ببرم که تاکید کرد: «آذربایجان و ارمنستان با کمک روسیه و براساس طرحی که قبلا ایران داده بود، به توافق خوبی رسیدند. ایران با رضایتمندی از این فرایند استقبال می‌کند.»
پس چراموقعیت آنروزرااستحکام نبخشیدید.ومیدان رابرای ترکیه واسراییل بازگذاشتید.علتش معلوم است ازهردهنی حرفی درمی آید. 
